Universiteit van Amsterdam

29 maart 3 april 2004

Dit is een overzicht van promoties, oraties, afscheidscolleges en andere activiteiten aan de Universiteit van Amsterdam. De academische plechtigheden vinden plaats in de Aula van de UvA, Singel 411, Amsterdam. Meer informatie over de items in deze agenda kunt u krijgen bij de afdeling Persvoorlichting, tel. 020 - 525 2695, e-mail: persvoorlichting@uva.nl. Met vragen over plechtigheden Geneeskunde kunt u contact opnemen met AMC Voorlichting, tel. 020 - 566 2929.

Onder aan de agenda vindt u de rubrieken Stellingen en Hoogleraarsbenoemingen.

Plantfossielen leiden tot beter begrip van klimaatveranderingen


Promotie Biologie


maandag 29 maart 11.00 uur

Om de huidige veranderingen van het klimaat beter te kunnen begrijpen is het van belang om soortgelijke veranderingen uit het verleden te bestuderen. De hoogvlakte van Bogotá in de Colombiaanse Andes leent zich hier uitermate goed voor. Gelegen nabij verscheidene kritische vegetatiezones, worden klimaatsveranderingen weerspiegeld in verschuivingen van deze zones, en dat heeft een impact op de biogeochemie van de omgeving. De hoogvlakte was eens de locatie van een groot meer. Arnoud Boom bestudeerde moleculaire plantfossielen afkomstig uit oude sedimenten van het meer. Onderzoek aan moleculair stabiele koolstofisotopen laten een nog niet eerder opgemerkte dynamiek van tropische grassen zien. Deze dynamiek bleek veroorzaakt te zijn door het klimaat. Via een multidisciplinaire benadering kon Boom een geheel nieuwe reconstructie van het CO2 -gehalte in de atmosfeer tot 300.000 jaar terug afleiden.

A. Boom: A geochemical study of lacustrine sediments: towards palaeo-climatic reconstructions of high Andean biomes in Colombia. Promotor is prof. dr. H. Hooghiemstra.

Tijdelijke of blijvende breuk tussen VS en Europa?

Symposium Amerikanistiek


maandag 29 maart 15.00 - 18.00 uur

Sinds het wegvallen van de Sovjet Unie als het bindmiddel tussen de VS en zijn Europese bondgenoten, zijn er scheuren opgetreden in de alliantie die beide partijen in de Koude Oorlog bijeenhield. Met het aantreden van de regering Bush, nog voor de terroristische aanslagen van 11 september, is die verwijdering alleen maar duidelijker geworden. Het zoeken naar antwoorden op de nieuwe vormen van internationaal terrorisme hebben de breuklijnen duidelijk aan het licht gebracht. Amerikaanse regeringskringen en opinieleiders verwijten Europeanen een gebrek aan ruggengraat. Europeanen zien de VS op hun beurt als een olifant in een porseleinkast en verwijten het land een gebrek aan diplomatieke traditie en finesse. Oudere vormen van anti-Europeanisme in de VS en van anti-Amerikanisme in Europa worden nieuw leven ingeblazen. De VS schrikt er zelfs niet voor terug het Europese veld uiteen te spelen en ziet een onverbeterlijk Old Europe naast een New Europe waarmee het wel zaken kan doen. Is dit alles een tijdelijke verwijdering of het teken van een blijvende breuk? Prof. Ursula Lehmkuhl van het John F. Kennedy Institut für Nordamerikastudien van de Freie Universität Berlin en prof. dr. Ruud Janssens, hoogleraar Amerikanistiek aan de UvA, laten op het symposium Anti versus anti: anti-Americanism and anti-Europeanism today hun licht over deze vraag schijnen.


Locatie: Doelenzaal, Universiteitsbibliotheek, Singel 425, Amsterdam.

Toegang vrij. Het symposium is in het Engels. Aanmelden bij prof. dr. Rob Kroes: r.kroes@uva.nl.

Maagdenhuis op Maandag met universiteitshoogleraar Karel van Wolferen

Maagdenhuis op Maandag


maandag 29 maart 17.30 - 18.00 uur

In deze editie van Maagdenhuis op Maandag: prof. Karel van Wolferen, universiteitshoogleraar Vergelijking van politieke en economische instituties, in het bijzonder in Oost-Azië, aan de UvA. Nadere informatie over de inhoud van zijn presentatie is nog niet beschikbaar, maar is binnenkort te vinden op het UvA web.

Onder de titel Maagdenhuis op Maandag buigen topwetenschappers van de UvA en hun gasten zich over wat onlangs ontdekt, bedacht of uitgevonden is. Elke eerste maandag van de maand zijn er gesprekken onder leiding van rector magnificus prof. mr. Paul F. van der Heijden: De ronde tafel van de rector. De universiteitsprofessoren van de UvA treden de andere maandagen op als gastheer. Wekelijks verzorgen zij Kort bericht van het kennisfront.


Locatie: hal Maagdenhuis, Spui 21, Amsterdam.

Toegang vrij.

Zie voor het volledige programma: www.uva.nl

Cellen gebruiken lichtperiode optimaal voor groei


Promotie Plantenfysiologie


dinsdag 30 maart 11.00 uur

Harriëtte Oldenhof deed onderzoek naar de effecten van verschillende omgevingsfactoren - waaronder temperatuur en lichtkwaliteit - op de celcyclus van de eencellige groenalg Chlamydomonas reinhardtii. Deze alg kan in één celcyclus delen in twee, vier, acht of zestien dochtercellen. In de celcyclus is er een zogeheten transitiepunt, waarna de celcyclus afgemaakt kan worden met één celdeling. Celdelingen vinden plaats op een later moment, dat afhankelijk is van de temperatuur. De vraag is waarom cellen niet direct de delingsfase ingaan wanneer ze groot genoeg zijn voor één celdeling, en waarom ze meerdere delingsronden hebben op een later tijdspunt. Het blijkt dat het transitiepunt als controlemechanisme functioneert voor het afstemmen van de celcyclus op in- en externe factoren als celgrootte en lichtkwaliteit. Het lichtspectrum waaronder cellen opgroeien beïnvloedt de kritieke celgrootte voor celdeling, waardoor het moment waarop celdelingen plaatsvinden kan worden uitgesteld. Wanneer de relatieve hoeveelheid blauw licht groot is, zoals op het midden van de dag, wordt celdeling uitgesteld. Aan het einde van de dag, wanneer de relatieve hoeveelheid rood licht toeneemt, wordt celdeling juist geïnitieerd. Hierdoor kunnen cellen de lichtperiode optimaal gebruiken voor groei, en zullen delingen plaatsvinden als het donker is.

Mw. H. Oldenhof: The effect of temperature and light on the cell cycle in Chlamydomonas reinhardtii. Promotor is prof. dr. H. van den Ende.

Landschapschilderkunst was blijk van religieuze vernieuwing


Promotie Kunstgeschiedenis


dinsdag 30 maart 12.00 uur

Aan het einde van de zestiende eeuw werd landschapschilderkunst een ware mode in Italië. De verklaringen hiervoor gaan veelal in op de aanwezigheid van Noord-Europese schilders in Italië, en veronderstellen dat het thema een uiting zou zijn van een nieuwe, moderne blik op de wereld. Arnold Witte toetste deze veronderstelling door bestudering van een Italiaanse afnemer van de schilderijen: de Romeinse kardinaal Farnese, die rond 1600 een collectie landschapschilderijen bijeenbracht. Op grond van de bijzondere positie van de opdrachtgever, de thema s van de schilderijen en hun plaats in Farnese s huis, stelt Witte dat de schilderijen niet om esthetische redenen werden verzameld. Ze vormden een religieus en devotioneel parcours in de woning van de kardinaal. Witte concludeert dat de populariteit van de landschapschilderkunst in het zestiende-eeuwse Italië geen uiting was van een moderne blik op de wereld, maar van religieuze vernieuwing. Ze was het gevolg van nieuwe devotionele methoden die de natuur voorstelden als het Boek van de Schepping en een middel om tot God te komen.

A.A. Witte: The Artful Hermit Cardinal Odoardo Farnese s religious patronage and the spiritual meaning of landscape around 1600. Promotor is prof. dr. B. Kempers.

Was het Nederland van 1918 rijp voor een revolutie?

Dubbelpromotie Geschiedenis


woensdag 31 maart 10.00 uur en 11.30 uur

In november 1918 deed Pieter Jelles Troelstra, de leider van de SDAP, zijn fameuze revolutieoproep. Hij meende dat de tijd rijp was voor veranderingen en dat de beginnende revolutie in Duitsland niet bij Zevenaar halt zou houden . Hij baseerde zich onder meer op de situatie van de Nederlandse krijgsmacht: enige weken tevoren hadden soldaten in de Harskamp barakken in de as gelegd en in vele andere plaatsen hun onvrede over de intrekking van de verloven getoond. Schatte Troelstra de situatie goed in en waren de militairen revolutionair? Theunis Stelling en Ron Blom analyseerden het moreel van militairen (ook in Nederlands-Indië), dat gedurende de mobilisatie van 1914-1918 verslechterde. De militairen vormden een steeds minder betrouwbare factor voor de staat. Ook onderzochten Stelling en Blom de invloed van linkse politieke stromingen (sociaal-democraten, communisten, anarchisten, syndicalisten, christen-socialisten), die zich bezighielden met het vraagstuk militarisme .

T. Stelling en R.L. Blom: Niet voor God en niet voor het Vaderland . Linkse soldaten, matrozen en hun organisaties tijdens de mobilisatie van 14- 18. Promotoren zijn prof. dr. J.C.H. Blom en prof. dr. H. Amersfoort.

De oorzaken van landschapsverandering


Promotie Fysische geografie


woensdag 31 maart 11.00 uur

Het gebruik van natuurlijke hulpbronnen door de mens leidt onvermijdelijk tot veranderingen in het landschap. Degradatie of een doorgaande kwaliteitsvermindering van het landschap kan echter vermeden worden door planning en beheer. Benjamin Mwasi deed onderzoek naar de belangrijkste oorzaken van veranderingen in het landschap van het Baringo-district in Kenia. Het gebied wordt bewoond door rurale gemeenschappen die grotendeels leven van zelfvoorzienende landbouw en veeteelt, en daarmee voor hun levensonderhoud direct afhankelijk zijn van hun omgeving. Mwasi bracht zij bevindingen onder in een model. Met de hiermee verkregen informatie kunnen planners toekomstige veranderingen in landgebruik in het onderzochte gebied voorspellen en tevens - via beïnvloeding van specifieke factoren - veranderingen in het landschap sturen of controleren.

B.N. Mwasi: Landscape change dynamics in a semi-arid part of Baringo District, Kenya, based on Landsat-TM data and GIS analysis. Promotor is prof. dr. J. Sevink.

Verwantschappen tussen sponzen


Promotie Biologie


woensdag 31 maart 14.00 uur

Halichondrida is een belangrijke orde in de systematiek van demosponzen (de grootste van de drie sponzenklassen), aangezien haar samenstelling direct wordt beïnvloed door de recente veranderingen in de classificatie van demosponzen. Niettemin ontbreken uitgebreide systematische analyses van deze orde en haar families, voornamelijk omdat er te weinig informatieve morfologische kenmerken voorhanden zijn. Dirk Erpenbeck maakte een overzicht van de recente zoektocht naar nieuwe DNA-markers om verwantschappen binnen deze orde en met andere sponzengroepen vast te stellen. Hij ontwikkelde drie moleculaire datasets, die een belangrijke bijdrage leveren aan de systematiek van de demosponzen.

D.J.G. Erpenbeck: On the phylogeny of halichondrid demosponges. Promotor is prof. dr. F.R. Schram.

Opkomst en ondergang van Amsterdamse confectieateliers


Promotie Bestuurskunde


donderdag 1 april 12.00 uur

Marja Dreef onderzocht de politiek-bestuurlijke context van de opkomst, bloei en ondergang van de Amsterdamse confectieateliers in de periode 1980-1997. In de hoogtijdagen - begin jaren negentig - waren er in Amsterdam ongeveer duizend confectieateliers, die zich bijna allemaal geheel of gedeeltelijk in de informele sfeer bevonden. De overheid leek deze ateliers nagenoeg ongemoeid te laten. In 1993 begon echter een rigoureuze schoonmaak. Drie tot vier jaar later resteerden slechts enkele tientallen confectieateliers. Hoe is deze omslag in het overheidsbeleid te begrijpen? Waarom pakte de Nederlandse overheidsinterventie uit als een rigoureuze schoonmaakoperatie, veel heviger dan de reacties op vergelijkbare bedrijvigheid elders op de wereld? Dreef spiegelt de Nederlandse ontwikkelingen aan het politiek-bestuurlijke antwoord op vergelijkbare confectiebedrijvigheid in Londen.

Haar analyse maakt duidelijk dat de onverbiddelijke aanpak van de Amsterdamse ateliers vooral een toepassing is van bestaande classificaties en arrangementen op bestaande beleidsdomeinen, zoals die van de fraudebestrijding, immigratie, integratie en arbeidsverhoudingen.

Mw. M.E.P. Dreef: Politiek, migranten en informele economie. Politieke en bestuurlijke ontwikkelingen ten aanzien van de Amsterdamse confectieateliers, 1980-1997. Promotor is prof. dr. R. Penninx.

De ontwikkeling van de orthopedie

Afscheidscollege Geneeskunde


vrijdag 2 april 14.00 uur

Prof. dr. R.K. Marti, hoogleraar Orthopedie: De orthopaed en zijn patiënt een symbiose!

René Marti gaat in op de ontwikkeling van de orthopedie binnen de UvA in de laatste dertig jaar. Hij stelt hierbij een aantal vragen aan de orde. Staat wetenschappelijk onderzoek of patiëntenzorg centraal? Hoe gaat men binnen de orthopedie om met de patiënt? Op welke gebieden is speciale aandacht en voorlichting noodzakelijk? Wat verwachten orthopedisten van de patiënt? In de klassieke orthopedie telt alleen het langetermijn-resultaat: documentatie en regelmatige controles zijn de enige mogelijkheid om de kwaliteit van het orthopedisch handelen te toetsen. De medewerking van de patiënt is hierbij een vereiste. Evidence based medicine is in de orthopedie - met individuele aandoeningen en eisen van de patiënt - nauwelijks toepasbaar en leidt tot defensive medicine. Met uitzondering van slachtoffers van ongevallen kunnen orthopedische ingrepen in een kleinschalig, low care categoraal ziekenhuis uitgevoerd worden. Het verdwijnen van deze instellingen is volgens Marti verantwoordelijk voor de enorme wachtlijsten.

Uitreiking van Schoolkrant Awards 2004

Schoolkrantdag 2004


zaterdag 3 april 10.00 - 16.30 uur

Op deze dag voor schoolkrantredacteuren kunnen scholieren workshops volgen in onder andere interviewtechnieken, popjournalistiek, fotografie, filmrecensies en vormgeving. Stand-up comedian Howard Komproe reikt vervolgens de Schoolkrant Awards 2004 uit. Er zijn prijzen in de categorieën beste schoolkrant van Nederland, beste schoolkrant op het internet, beste vormgeving en beste column. Ook is er dit jaar voor het eerst een publieksprijs voor de beste schoolkrant. De Schoolkrantdag wordt georganiseerd door de Universiteit van Amsterdam (UvA) en het Instituut voor Media en Informatie Management (MIM) van de Hogeschool van Amsterdam (HvA).


Locatie: Gebouw Leeuwenburg (HvA), Weesperzijde 190, Amsterdam.



Universiteit van Amsterdam