Universiteit van Amsterdam

Persbericht

dinsdag 16 maart 2004

Medicines out of Control richt zich in het bijzonder op het gebruik van antidepressiva

Nieuw boek bepleit betere controlesystemen voor geneesmiddelen

Het vandaag verschenen boek Medicines out of Control bepleit het grondig nazien van de huidige ondoorzichtige en gebrekkige controlesystemen voor geneesmiddelen. Het boek - geschreven door Charles Medawar (hoofdauteur), algemeen directeur van de Britse groep Social Audit, en prof. dr. Anita Hardon, hoogleraar Antropologie van zorg en gezondheid aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) - richt zich vooral op de problematiek rond het toenemende gebruik van antidepressiva in Europa.

Medicines out of Control gaat in op de veiligheid van geneesmiddelen. Aan de hand van feitelijke analyses belicht het boek de reclameactiviteiten, de regulering, en het voorschrijven en gebruik van medicijnen die stemmingen verbeteren, in het bijzonder de antidepressiva of de zogeheten 'blockbuster' medicijnen, zoals Prozac en Seroxat/Paxil. De verslaving aan deze middelen ontwikkelt zich tot een ware crisis die een keerpunt teweeg zal brengen bij de controle op geneesmiddelen.

Medawar en Hardon stellen dat de enorme groei in het gebruik van antidepressiva in veel landen, waaronder Nederland, een zeer zorgelijke ontwikkeling is. Dit vooral omdat er in het gebruik van de middelen te weinig rekening wordt gehouden met mogelijk schadelijke effecten. De ziektekostenverzekeraars in Nederland hebben de laatste jaren een explosieve toename in het aantal gebruikers van antidepressiva gerapporteerd. Tussen 1996 en 2001 is het aantal gebruikers van antidepressiva in Nederland schrikbarend gestegen (met 150%). In Nederland werd alleen al in 2001 een bedrag van 104 miljoen euro uitgegeven aan antidepressiva, wat neerkomt op 5% van het totale geneesmiddelenbudget. Mythe
'De crisissituatie rond antidepressiva illustreert hoe de beoordeling van werkzaamheid en schadelijkheid steeds vaker wordt gebaseerd op gegevens die in hoge mate incompleet zijn en zeer partijdig. Er wordt daarbij gebruik gemaakt van evaluatieprocedures die dikwijls chaotisch en onjuist zijn', zegt Medawar. 'De veiligheid en effectiviteit van geneesmiddelen is, voor een deel, een mythe die in stand wordt gehouden door stevig verankerde geheimzinnigheid, de dominantie van de gevestigde belangen, een misplaatst optimisme en een verpletterend gebrek aan maatschappelijke verantwoordingsplicht.'

'Het boek benadrukt dat consumenten van geneesmiddelen meer informatie moeten hebben over bijwerkingen en dat zij zelf melding moeten kunnen maken van bijwerkingen, zegt Hardon, die behalve hoogleraar aan de UvA ook wetenschappelijk directeur is van de Amsterdamse School voor Sociaal Wetenschappelijk Onderzoek van de UvA. 'In Nederland, kan dat via het door de overheid gefinancierde instituut LAREB. Maar in veel Europese landen kan dat nog niet.' Positieve werking overschat
De auteurs merken op dat de huidige systemen dramatische gebreken tonen door hun overschatting van de positieve werking van medicijnen boven de risico's en de gevaren. Ook stellen zij dat alle partijen in de gezondheidszorg te veel vertrouwen hebben in de positieve werking van geneesmiddelen. Geheimzinnigheid rond zowel de positieve werking als de risico's van geneesmiddelen is een ander urgent probleem. Het boek vestigt de aandacht op het feit dat wanneer medicijnen geregistreerd worden door de overheid, veel van de resultaten van het klinisch onderzoek geheim blijven. 'Ik zou als patiënt pas mee doen aan een klinisch onderzoek, als de sponsorende farmaceutische industrie, de onderzoekers, en de overheid zouden garanderen dat de resultaten van het onderzoek openbaar zouden worden,' stelt Hardon.

Medawar en Hardon pleiten voor 'additionele post-marketing surveillance' om de veiligheid van geneesmiddelen te garanderen wanneer deze op de markt zijn, en om ervoor te zorgen dat bijwerkingen sneller leiden tot veranderingen in het voorschrijfgedrag. Zij verwijzen naar nieuwe onderzoeksresultaten waaruit onder meer blijkt dat de recentelijk verbeterde schattingen van het aantal paroxetine-gebruikers (Seroxat/Paxil) met ontwenningsreacties niet één op de vijfhonderd is, maar één op de vier. Een recent advies van de Britse Medicines and Health Care products Regulatory Agency (MHRA) - die 10 jaar oude, geheime klinische onderzoeksgegevens over de effectiviteit van verschillende doseringen opnieuw heeft geanalyseerd - zegt dat artsen de aanvangsdosering van Seroxat bij gebruik voor depressie beter niet kunnen verhogen. De effectiviteit neemt niet toe en er is een verband gevonden tussen een snelle verhoging van de dosis en bijwerkingen.