Bijdrage Gerard Schouw, cultuurdebat Eerste Kamer 09-03-2004
Cultuur
09-03-2004 -
Voorzitter
Wij zijn blij vandaag met de staatssecretaris in debat te kunnen over
het cultuurbeleid van deze regering. Het hoofdthema van de inbreng van
D66 en OSF zijn de relaties tussen economie en cultuur.
Ik ga in op twee onderwerpen:
- De huidige culturele staat van Nederland in relatie tot andere
landen in Europa
- De ingezette beleidsveranderingen
Eerst wil ik stilstaan bij de culturele staat van Nederland in relatie
tot de landen om ons heen. Het culturele beleid is immers steeds vaker
internationaal georiënteerd. Er zijn meer internationale
uitwisselingen van de kunsten, van studenten, van tentoonstellingen en
van kunstenaars zelf.
Over de internationalisering van het cultuurbeleid en de unieke plek
die Nederland daarin kan spelen valt eigenlijk weinig te zeggen. Er
zijn niet veel gegevens beschikbaar, en als ze er al zijn is het niet
zo actueel.
Ik zou de Nederlandse positie ten opzichte van andere landen in Europa
beter willen kennen om te kunnen bepalen waarin het Nederlands
cultuurbeleid zich in zowel positieve zin als negatieve zin
onderscheidt van de ons omringende landen. In de beleidstekst bij de
begroting mis ik hierover een beeld. Kan de staatssecretaris hierop
haar visie hierover geven?
Ondanks de sterke internationalisering bungelt cultuur onderaan de
prioriteitenlijst van de EU. Vraag aan de staatssecretaris wat zij op
dit punt gaat ondernemen tijdens het Nederlands voorzitterschap? Welke
expliciete doelen heeft zij?
Ook weten we allemaal dat de subsidiepotten in Europa op dit vlak
mager zijn gevuld. Maar maken we er als Nederland wel genoeg en goed
gebruik van? Ik krijg steeds vaker de kritiek te horen dat de kunsten
de weg naar Brussel onvoldoende weten te vinden. Deelt de
staatssecretaris deze zorg en zo ja, wat gaat zij hieraan doen?
En kan de staatssecretaris in dit verband ook toelichten hoe zij denkt
te bevorderen dat de Nederlandse filmindustrie gebruik gaat maken van
een Europees stimuleringsprogramma nu de filmaftrek definitief
verdwijnt?
Voorzitter
Mijn tweede onderwerp. De ingezette beleidsveranderingen. De fracties
van D66 en OSF hebben veel waardering voor de ingezette vernieuwing
van de staatssecretaris. Er is gekozen voor een nieuwe benadering van
cultuur die ons aanspreekt. Er komt een versterking van de
bibliotheken, de digitalisering van het cultureel erfgoed wordt
opgepakt en ook de structurele intensivering voor Cultuur en School
heeft onze instemming.
In het verleden is nog al eens ingezet op de koppeling tussen cultuur
en het bereiken van specifieke groepen zoals allochtonen. Deze
staatssecretaris draait het nu om, het versterken van het culturele
element in de hele samenleving staat voorop. Dat betekent meer
aandacht voor cultuur in bijvoorbeeld het onderwijs en het
stedenbeleid. Vraag is natuurlijk wel hoe dat is te realiseren. Welke
concrete maatregelen stelt de staatssecretaris zich voor?
Voorzitter
Wie de culturele sector niet te nauw omschrijft ziet dat de omvang
ervan een steeds belangrijker deel uitmaakt van onze economie.
Daarnaast heeft de sector veel potentie. Denk maar aan de wereld van
de televisie, cultuur of het grote en kleine amusement. Het is daarom
niet voor niets dat we steeds vaker spreken van de culturele economie.
Zo werkt in de Verenigde Staten ongeveer 30% van de beroepsbevolking
in de creatieve sector. De Nederlandse culturele economie is een
belangrijk exportartikel aan het worden. We zien ook dat culturele
innovaties dikwijls het geheim zijn achter (een) commercieel succes
van producten. Vraag aan de staatssecretaris is hoe zij denkt deze
sector verder te versterken? De minister van Economische Zaken heeft
beloofd om met concreet beleid te komen uiteraard in samenspraak met
deze staatssecretaris hoe staat het daarmee?
Wat onze fractie ook interesseert is de verbinding tussen de creatieve
sector en de innovatiesector met het roemruchte innovatieplatform. Kan
de staatssecretaris hierop ingaan?
Ik maak even een uitstapje van het versterken van de creatieve sector
naar het moderniseren van het omroepenlandschap in Nederland. Deze
staatssecretaris houdt van minder bureaucratie zowel in de
kunstensector als bij de omroepen, en als we daaraan politieke steun
kunnen geven doen we dat van harte.
De publieke omroepen zullen veel efficiënter en effectiever moeten
gaan werken. Zoals het nu gaat, met al die omroepen, hun besturen, hun
eigen identiteit, zo gaat het niet meer. Het is niet kosten- en
tijdseffectief. De laatste restanten van het verzuilde Nederland
moeten eens grondig worden afgestoft. De structuur zal naar het
inzicht van mijn fractie sterk moeten worden gemoderniseerd. Dit
vraagt om andere verantwoordelijkheden en bevoegdheden binnen de
omroep. Op dit punt kijken we dan ook reikhalzend uit naar de
voorstellen van de visitatiecommissie onder leiding van Rinnooy Kan.
Kan de staatssecretaris aangeven of deze op tijd worden geleverd?
Overigens heb ik in dit verband nog wel een vraag aan de
staatssecretaris over de voorgenomen bezuinigingen op het
muziekcentrum van de omroep. Wij vinden het muziekcentrum een
belangrijke culturele voorziening in ons land. Ook met een
internationale uitstraling. De opgelegde bezuiniging van 20% vinden
wij onevenredig veel. Ook is het een gek figuur dat de bekostiging
loopt via de omroepbegroting en niet via de cultuurbegroting. Wij
roepen dan ook de staatssecretaris op al het mogelijke te doen om te
bevorderen dat het MCO in zijn huidige vorm kan blijven voortbestaan.
Voorzitter
In ons land investeren we relatief veel in cultuur. We zouden dan ook
willen dat een breed publiek toegang heeft tot allerlei
cultuuruitingen. Maar dat is nu juist een probleem, signaleerde
onlangs het Sociaal en Cultureel Planbureau. Ondanks jarenlange
inspanningen profiteren vooral hoge inkomens van subsidies voor musea
en podia.
Daarbij komt dat er gemiddeld zon 120 euro per bezoeker aan een
toneelvoorstelling gesubsidieerd wordt en 275 euro per opera bezoeker.
Overdreven gesproken kan je zeggen dat de blanke elite die over
voldoende geld beschikt optimaal profiteert van de culturele
voorzieningen.
Echter, als de kunsten zich niet voldoende richten op een brede
behoefte van het publiek verliest ze draagvlak en relevantie. Dat
geldt vooral voor lageropgeleide en het niet blanke publiek. Hoe denkt
de staatssecretaris hiermee om te gaan?
Voorzitter
Deze maanden buigt de Raad voor de Cultuur zich weer over de
subsidieaanvragen voor de sector. Ooit was dit een revolutionair
systeem. Elke vier jaar, nieuwe plannen, nieuwe gezelschappen.
Competitie voeren. Maar het begint allemaal wat sleets te worden. Het
systeem, de plannen en ook de mensen die elkaar beoordelen, het
bureaucratiseert. Er is veel papier, er zijn veel commissies. De
competitie is ingewikkelder geworden om het aantal bezwaar en
beroepsprocedures beheersbaar te maken. Mijn fractie heeft een sterke
voorkeur om tot een nieuw systeem van verdeling van middelen voor de
sector te komen. Het huidige systeem is weinig visionair en loopt vast
in haar eigen stroperigheid.
Een mogelijkheid om het anders en waarschijnlijk ook beter te doen is
het creëren van meerdere fondsen. Fondsen waaraan ook het
bedrijfsleven mag meebetalen. Hoe kijkt de staatssecretaris daar
tegenaan?
Mijn fractie zou ook graag zien dat de particuliere giften meer worden
gestimuleerd, net zoals in Amerika. Het belastingstelsel daar biedt
veel ruimte voor aftrek waar het giften, schenkingen en legaten voor
de goede zaak de culturele zaak - betreft.
Van Amerika, maak ik een uitstapje naar de amateur-kunsten. Vaak zijn
dit toch één van de leukste en aardigste vormen van kunstuitoefening.
Immers, je hoeft er niet bijzonder goed in te zijn. Als het maar leuk
is en aanzet tot ideevorming. Vraag aan de staatssecretaris óf en hoe
zij de amateur-kunsten wil versterken?
Tot slot, voorzitter, vraag ik aandacht voor cultuur in de grote
steden. Vanuit de gemeenten zelf wordt in de ene gemeente uiteraard
meer dan in de andere veel geld vrijgemaakt voor de cultuurbegroting.
Het goed reilen en zeilen van de lokale amateur-kunsten, de
schouwburg, kunstuitleen, festivals en toneelverenigingen geven kleur
aan een stad waardoor het vaak prettig wonen, leven en uitgaan is.
Bij mijn fractie bestaat de indruk dat de stedelijke budgetten voor
cultuur sterk onder druk staan vanwege de bezuinigingen. Natuurlijk
kan de staatssecretaris daar niets aan doen lokale autonomie -, maar
als cultuur een sluitpost wordt in de steden dan is het wel relevant
om dit tenminste te weten, en er zo mogelijk iets aan te doen. Heeft
de staatssecretaris de cultuurwethouders uit de grote steden aan tafel
gevraagd om dit te verkennen?
Het huidige actieplan Cultuurbereik met de steden loopt eind 2004 af.
En wat is de agenda met de steden dan? Wat zou er in de ogen van de
staatssecretaris moeten veranderen in haar periode?
Voorzitter, afrondend. Wij steunen het beleid van deze
staatssecretaris van harte. We kijken met grote belangstelling uit
naar een voortvarende aanpak om de omroepburchten te slechten, en we
verwachten een spoedige ontbureaucratisering van de cultuursector aan
de hand van zichtbare maatregelen.
D66