Nederlands Kanker Instituut
Gen ontdekt dat grote rol speelt bij vorming stamcellen én kanker
Amsterdam, 18 maart 2004 - Kankercellen en stamcellen hebben gemeen
dat zij zich ongelimiteerd kunnen kopiëren. Het vermoeden bestaat dan
ook dat kanker- en stamcellen iets met elkaar te maken hebben. Dat
vermoeden blijkt juist te zijn.
OIO Merel Lingbeek en prof. dr. Maarten van Lohuizen van het
Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis
(NKI-AVL) in Amsterdam vonden, in samenwerking met C. Leung en S.
Marino van de University of Zürich, een belangrijke,
gemeenschappelijke schakel: het BMI-gen. Een publicatie hierover
verscheen 18 maart in wetenschappelijk tijdschrift Nature.
Wanneer stamcellen, de oercellen, zich gaan ontwikkelen tot
gespecialiseerde lichaams-cellen, maken zij gedurende een bepaalde
tijd eerst veel kopieën van zichzelf. Pas daarna stoppen ze met delen
en beginnen zij zich te differentiëren tot bijvoorbeeld een hersencel.
Maar dit proces gaat soms mis. In plaats van te gaan differentiëren,
behouden de stamcellen dan de expressiepatronen van een stamcel: ze
blijven zichzelf kopiëren. Zo kunnen medulloblastoma ontstaan, de
meest voorkomende vorm van hersenkanker bij kinderen.
Bepaling stamcelidentiteit
Als de omschakeling naar differentiatie misgaat, dan speelt het gen
BMI daarbij een grote rol, zo blijkt uit de publicatie in Nature. In
samenwerking met Zwitserse collegas Carly Leung en Silvia Marino,
onderzochten OIO Merel Lingbeek en prof.dr. Maarten van Lohuizen de
vorming van hersencellen uit stamcellen in het cerebellum (kleine
hersenen). Het cerebellum, waar medulloblastoma ontstaan, is het deel
van de hersens waarvan de functie zich pas na de geboorte verder
ontwikkelt.
Uit het onderzoek blijkt dat het gen BMI essentieel is voor de
vermenigvuldiging van de stamcellen in het cerebellum. Ook werd
vastgesteld dat een teveel aan BMI-genexpressie kan leiden tot een
enorme groei van deze stamcellen. Bovendien werd in acht van de twaalf
onderzochte medulloblastomen teveel BMI-expressie gevonden.
Onderzoeker prof.dr. Maarten van Lohuizen: Bij medulloblastoma zijn
het de stamcellen die ervoor zorgen dat die kanker maar blijft
groeien. BMI blijkt de identiteit van de stamcel te bepalen: het gen
zorgt ervoor dat een stamcel een stamcel blijft en niet
differentieert. Wij vermoeden daarom dat teveel BMI-expressie
bijdraagt aan het ontstaan van deze hersentumoren. Vervolgonderzoek
Ook verwachten de onderzoekers dat het BMI-gen een rol speelt bij
andere kankersoorten met stamcelachtige eigenschappen, waaronder
borsttumoren en leukemie. In vervolg-onderzoek zullen deze aannames
verder worden bestudeerd. Ook wordt dan onderzocht of het mogelijk is
om sleutelregulators als het BMI-gen te beïnvloeden met medicijnen.