Speech door de staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat, Melanie
Schultz van Haegen, tijdens bijeenkomst Leidse Ondernemersvereniging
en VNO-NCW West
Leiden is een tobberige stad, ze tobben al 300 jaar, zeker toen de
Lakenindustrie verdween. Zo sprak historicus, speechanimator en
televisie persoonlijkheid Maarten Van Rossem bijna twee jaar geleden u
tijdens een VNO een VNO-NCW bijeenkomst toe. Titel van de bijeenkomst
was: Economische groei in Leiden, een illusie?
De toen ook aanwezige Leidse wethouder van EZ riep: Economische groei
in Leiden is geen illusie, groei is een must! Leiden beschouw ik als
mijn eigen huis. Een huis dat ik steeds mooier en efficiënter wil
inrichten
Een: Laten we afspreken dat we vanavond niet gaan tobben. En twee:
vanavond heb ik het over een van mijn nieuwe huizen: Mainport
Schiphol, de economische spil van de Randstad.
Dames en heren,
U heeft mij gevraagd om iets te vertellen over het belang van
Schiphol. Connecting people is de slogan van een belangrijk telecom
bedrijf. Dit is ook de functie van Schiphol. De luchthaven Schiphol
verbindt burgers en bedrijven in Nederland met de Europese en de
wereldeconomie. En is daarmee van groot belang voor de Nederlandse
economie. Schiphol zorgt voor tussen de 80 en 120.000 banen waarvan
zon 50.000 directe arbeidsplaatsen en levert een toegevoegde waarde
van 8 miljard euro op. Dat is vergelijkbaar en zeer toepasselijk in
deze setting - met de omzet van de totale horecasector in Nederland.
En dan heb ik in deze cijfers het belang van Schiphol voor het
vestigings- en ondernemingsklimaat nog niet meegenomen. In de Randstad
bestaat een grote synergie tussen de luchthaven en het grootstedelijke
en industriële vestigingsmilieu daaromheen. Mainport Schiphol is meer
dan een luchthaven! De Randstad vormt een aantrekkelijke
vestigingsplaats voor clusters van industrie, handel, zakelijke en
logistieke dienstverlening. De belangrijkste redenen voor de vestiging
in Nederland voor veel bedrijven is onze geografische ligging en
infrastructuur. De beide mainports- Rotterdam en Schiphol - zijn
derhalve belangrijke aanjagers van ons vestigingsklimaat.
De ontwikkeling van de mainports is echter geen vanzelfsprekendheid.
Factoren als bereikbaarheid en vestigingsklimaat zijn van essentieel
belang voor onze nationale en internationale positie in de
wereldeconomie. En juist op die terreinen staat onze positie onder
druk.
Overheid let op uw zaak, was de oproep die KLM-topman de heer Van Wijk
onlangs deed. De heer Cerfontaine, directeur van Schiphol sprak in dit
verband over de afbrokkelende positie van de Randstad. Een slechte
bereikbaarheid, geen goed technisch geschoold personeel, te weinig
bedrijventerreinen, zijn voorbeelden van knelpunten die ons
investerings- en vestigingklimaat bewolken
Ik wil niet dramatiseren, maar we moeten oppassen dat we ons - net als
de Leidse lakenindustrie begin 19e eeuw - uit de markt prijzen en door
het buitenland worden overvleugeld. Ik ben mij uiteraard zeer bewust
van deze problematiek en nemen de signalen uit het bedrijfsleven meer
dan serieus.
En hoe gaan we die economische dynamiek van Mainport Schiphol en de
Randstad nu veiligstellen? Hoe blijven we concurrerend binnen Europa
en de wereldeconomie?
Ruimte voor de economie, met oog voor leefbaarheid en veiligheid. Dàt
is mijn kernachtige antwoord. Duidelijk is dat we onze geografische
voorsprong ten opzichte van andere Europese economische centra beter
moeten benutten. Het behouden en versterken van de positie van
Mainport Schiphol en de Randstad als dynamisch Europees economisch
centrum vergt samenwerking! Van rijksoverheid, provincie, gemeenten,
van bedrijven en van burgers. Samenwerking is dus een eerste vereiste.
Daarnaast moeten we de hoogstaande infrastructuur behouden door groot
onderhoud en verkeersknelpunten zo goed mogelijk oplossen. Verkeer en
Waterstaat heeft een lijst opgesteld van 15 projecten om de
ontsluiting van Schiphol en de Randstad te borgen. Interessant voor de
Leidse regio is bijvoorbeeld de verbreding van de A-4 tussen knooppunt
Burgerveen en Leiden. In vervolg op dit project wordt ook gekeken hoe
de verbrede A-4 beter benut kan worden [Planstudie A4 De Hoek-Prins
Clausplein].
Voorts zet het Kabinet haar kaarten op megaprojecten als de HSL en de
Zuid-As. Het sleutelproject Zuid-As moet een excellente mondiale
toplocatie worden voor wonen en werk. Zuid-As en HSL zijn projecten
die essentieel zijn voor de positie van Mainport Schiphol.
Daarnaast zijn zaken als loonmatiging, een flexibele arbeidsmarkt en
het verhogen van onze arbeidsproductiviteit hard nodig om onze
voormalige economische toppositie binnen Europa te herwinnen. Daar
geven we als Kabinet hoge prioriteit aan.
Dames en heren,
Bedrijfsleven en burgers hebben behoefte aan een betrouwbare en
duidelijke overheid. Sec voor de Mainport Schiphol betekent dat we als
overheid een eenduidige mainportstrategie willen ontwikkelen. Daarom
ben ik ook gestart met het project Mainport Schiphol. In dit project
zijn naast mijn ministerie de ministeries van EZ en VROM betrokken.
Ook lagere overheden en de luchtvaartsector denken en praten mee.
Het project telt 5 doelen:
1. Verbetering luchtzijdige bereikbaarheid;
2. Verbeteren landzijdige bereikbaarheid;
3. Inspelen op internationale organisatorische ontwikkelingen [fusies
en dergelijke]
4. Organiseren level playing field;
5. Link met vestigingsklimaat en economische groei.
In 2005 zijn we klaar. Snel en degelijk, want we hebben geen tijd te
verliezen. Het project moet een duidelijke toekomstvisie opleveren,
maar ook tussentijdse ontwikkelingen stimuleren en in gang zetten die
de internationale concurrentiepositie van de Mainport Schiphol
versterken.
Mijn ambitie is een kwalitatief hoogstaande internationale mainport
met een omvangrijk intercontinentaal netwerk op Schiphol. Een
luchthaven die groeit binnen de wettelijke gestelde grenzen. Die groei
is niet vanzelfsprekend gezien de internationale ontwikkelingen
De spectaculaire fusie van KLM en Air France is een van de onderdelen
van die ambitie. We hebben nu meer zekerheden over de internationale
positie van Schiphol. Ik weet dat het een gevoelig onderwerp is als
onze nationale luchtvaart trots fuseert, maar we hebben nu meer
zekerheden over het voortbestaan van KLM dan voorhen. En criticasters
die deze fusie als een uitverkoop zien, wil ik voorhouden dat niks
doen geen optie was. Ik heb twee argumenten. Eén, niet fuseren had een
mogelijk faillissement van de KLM tot gevolg kunnen hebben. En twee,
er komt een grote fusie slag in Europa waarbij er nog een paar grote
spelers in de sector over blijven. Als de KLM in het internationale
alliantiespel een eenzame zwaan was gebleven, was zij tot het lelijke
eendje van Europa verworden. In de mondiale luchtvaartsector moet je
gecalculeerde risicos durven nemen. Angst is te allen tijde een
slechte raadgever. U als ondernemer weet dat als geen ander. De KLM
blijft een herkenbaar Nederlands merk met Schiphol zeker voor de
komende acht jaar- als thuisbasis.
Wat er na die termijn van acht jaar gebeurt is nog ongewis. Een ding
is in ieder geval wel zeker. We moeten zorgen voor een sterke en
concurrerende luchthaven. Want ook op het gebied van luchthavens vindt
een internationale slag plaats. Er blijven maar een paar
internationale luchthavens over, de rest wordt regionaal. Als de
concurrentievoorwaarden op Schiphol aantrekkelijk zijn, dan biedt dat
kansen voor Schiphol en Nederland. De omgekeerde situatie kan een
bedreiging vormen. Een kwetsbaarheid die specifiek voor het aanbieden
van een mondiaal netwerk op Schiphol geldt is de beperkte thuismarkt
en daarmee de grote afhankelijkheid van transferverkeer.
Daarnaast streeft de Nederlandse overheid naar eerlijke nationale en
internationale spelregels in de luchtvaartmarkt. Ook in dit verband is
het van belang om vast te stellen in hoeverre de Nederlandse
luchtvaartsector onder gelijke concurrentievoorwaarden kan opereren.
Om de overheidsrol en de invloed daarvan op de concurrentiepositie van
de Nederlandse luchtvaart in kaart te brengen heb ik recent het
project Luchtvaart en Level Playing Field gestart. De vraag of er
sprake is van een concurrerend speelveld op Schiphol staat in dit
project centraal. Uit de eerste resultaten blijkt dat Schiphol een
concurrerend prijsniveau heeft. Een andere belangrijke uitkomst was
dat de Nederlandse overheid relatief weinig belastingheffingen oplegt
aan Schiphol vergeleken met de luchthavens in Engeland en Frankrijk.
Geluiden uit de sector dat de Nederlandse overheid de luchtvaartsector
uit de markt prijst, zijn hiermee dus uit de wereld.
Blijft staan dat door haar concurrerende prijsniveau en haar
hoogstaande kwaliteit Schiphol een prima uitgangspositie in Europa
heeft. Maar zoals gezegd, niet vanzelfsprekend.
Daarom is het traject naar privatisering van de Luchthaven Schiphol
nodig. Een beursgang van de Luchthaven Schiphol is goed voor de
mainport positie van Schiphol. Laat daar geen misverstand over
bestaan. Als beursgenoteerde onderneming krijgt Schiphol meer
instrumenten, zoals geld lenen op de kapitaalmarkt en aandelenruil tot
zijn beschikking om de concurrentie met andere luchthavens aan te
gaan. Er komen meer prikkels om als een efficiënte onderneming te
opereren de tucht van de markt - en voorziet de beursgang in een level
playing field ten opzichte van buitenlandse concurrenten. Deze extra
mogelijkheden voor Schiphol zijn hard nodig om goed te kunnen
concurreren in een geliberaliseerde luchtvaartmarkt. Met name door de
onomkeerbare liberalisering van de luchtvaart en grensoverschrijdende
fusies heeft Schiphol op de langere termijn geen harde garantie van de
aanwezigheid van een grote home carrier.
Privatisering van de luchthaven Schiphol is in het belang van Schiphol
én de consument. Maar zeer zorgvuldig handelen is geboden. De overheid
wil echt ook heldere spelregels hanteren ten einde het publieke belang
te borgen zoals dat zo mooi heet. In de laatste jaren is duidelijk
geworden dat het daar nog wel eens aan ontbrak. Ik wil ruimte geven
aan Schiphol op het internationale speelveld, maar met de overheid als
robuuste scheidsrechter die duidelijke spelregels opstelt en deze ook
bewaakt. Bijvoorbeeld niet meer investeren in Nederland of misbruik
tarieven.
Al met al is duidelijk dat ik mijn huis - Mainport Schiphol - mooi en
efficiënt wil maken. Maar hoe is het met mijn oude huis? Leiden en de
regio, want u maakt immer ook deel uit van deze randstad ontwikkeling.
Is economische groei in de Leidse regio nog steeds een illusie? Ik ben
er anno 2004 nog steeds van overtuigd dat economische groei in de
regio geen illusie is! De huidige balans staat negatief en de korte
termijn vooruitzichten zijn misschien somber. Rijnland zit nu in een
economisch dal, pessimisme voor 2004 overheerst. Lichtpunt is dat de
werkgelegenheid in tegenstelling tot de landelijke trend stabiel
blijft.
Toch blijf ik optimistisch ondanks de krimpende Rijnlandse economie.
Dat optimisme is mede gebaseerd op de gezonde ondernemersgeest die ik
nog goed ken van mijn periode als bestuurder in Leiden. Daarnaast
wordt dat optimisme gevoed door de nabijheid van Mainport Schiphol.
Een goede infrastructuur en excellent vestigingsklimaat van de
mainport zal namelijk ook haar spin-off hebben voor de Rijnland regio.
Ik denk overigens dat Rijnland zich op dat punt nog meer kan
profileren met de nabijheid van Schiphol. Daar ligt een kans.
Problemen als ruimtegebrek voor bedrijven door te weinig
bedrijventerreinen moeten eendrachtig en daadkrachtig binnen de regio
worden opgepakt. Bedrijven en overheid moeten dat samen oppakken.
Binnen de regio zijn ook kansrijke sectoren actief die groeipotentie
hebben, zoals het cluster life sciences. En denk ook aan de groeiende
behoefte aan expat woningen. Kortom, Rijnland heeft economisch genoeg
te bieden.
Het zal Maarten van Rossem ongetwijfeld deugd doen dat ik mijn verhaal
met hem wil afsluiten. Hij hield op die beruchte bijeenkomst in april
2002 de Leidse ondernemers en bestuurders het volgende voor:
Concentreer op wat je hebt, niet op wat anderen hebben. Daar voeg ik
zelf nog aan toe: Stop met tobben, investeer in je sterke punten en
werk samen! Het kabinet zet in op de Randstad. Zorg dat u daarvan de
vruchten plukt!
Dank u wel.
Ministerie van Verkeer en Waterstaat