Gemeente Dordrecht
---
`Verhaal op zaal' Herderin van Cuyp
Alicja Rakuzyn
Op zondag 28 maart is er een `verhaal op zaal' over de Herderin van
Cuyp. Om 13.30 en 15.00 uur wordt er een korte presentatie verteld
over de restauratie en geschiedenis van het schilderij. De
tentoonstelling `Een kwestie van formaat. Beslis mee over Cuyps
Herderin' is tot en met 31 mei 2004 te bezoeken in het Dordrechts
Museum. Het in 2002 aangekochte schilderij Herderin met kind in een
landschap met schapen van Jacob Cuyp ( 1594 - 1652 ) blijkt in het
verleden vergroot te zijn. Aan de bovenzijde is een strook toegevoegd.
Bij de restauratie doet zich nu een dilemma voor. Moet deze strook
verwijderd of behouden worden? Er is massaal gestemd en de meningen
zijn verdeeld. Het Dordrechts Museum wil mede door deze zondag tot de
juiste beslissing komen. Vooraf aanmelden noodzakelijk, per
presentatie maximaal 25 personen.
Onderzoek
Schilderijen uit de 17de eeuw hebben dikwijls niet meer hun originele
formaat. Op de tentoonstellingen zullen naast de Herderin van Cuyp een
aantal andere werken getoond worden die om diverse redenen in het
verleden vergroot of verkleind zijn. In het geval van de Herderin
weten we zeker dat de aanzet niet door Cuyp zelf in 1627 is
aangebracht. Oorspronkelijk was het doek dus minder hoog. Dit is
gebleken uit röntgenonderzoek en na analyse van het gebruikte
verfmateriaal. De aangezette strook is bovendien niet in de trant van
Cuyp geschilderd, maar met brede, forse streken opgezet.
De oorzaak van de aanzet is niet bekend. Het kan met smaakverandering
te maken hebben. Er was een tendens om in de loop van de 17de eeuw
meer het landschap te tonen en figuren daarin ruimer op te nemen, in
plaats van ze strak in te kaderen. De Herderin werd wellicht al snel
ouderwets gevonden en met de toevoeging van de strook
`gemoderniseerd'. Een andere vaak voorkomende oorzaak was dat
schilderijen bij het veranderen van eigenaar aan een nieuwe omgeving
aangepast werden. Het is niet ondenkbaar dat de Herderin vergroot werd
om beter te passen als schoorsteenstuk.
Keuze
De ingrijpendste optie is om de strook en de overschilderingen te
verwijderen om het origineel van Jacob Cuyp zo dicht mogelijk te
benaderen. Maar moet het schilderij wel worden verkleind? En heeft het
museum wel het recht om de oude, destijds nodig geachte verandering
teniet te doen? En wat is eigenlijk mooier?
Argumenten om de strook te behouden en te tonen, steunen het idee dat
hiermee een interessant deel van de geschiedenis van het schilderij
verteld wordt. Dan zou de restauratie tot oppervlakkig schoonmaken
beperkt kunnen blijven. Het schilderij zou, op die manier behandeld,
een toonbeeld zijn van de veranderende smaak. Om te kiezen uit de
genoemde mogelijkheden is niet alleen een kwestie van smaak, maar ook
van ethiek.
Op de tentoonstelling wordt de keuze van de bezoekers vergemakkelijkt,
doordat er meerdere voorbeelden getoond worden van schilderijen die
vergroot zijn. Verschillende argumenten worden aangedragen en men kan
het onderzoek met behulp van röntgenfoto's en verfdwarsdoorsneden op
de voet volgen.