Journalistieke beroepscode?
Liever zelfregulering
28 maart 2004
De vraag om een journalistieke beroepscode, zoals bij rechters en
advocaten geldt, groeit. NVJ-secretaris Hans Verploeg benadrukt echter
het belang van het alternatief: zelfregulering.
Ook in ons land neemt de druk op journalisten en de NVJ toe om te
komen met een beroepscode. Met name politici, maar ook delen van het
publiek vragen om een code voor journalisten. Hans Verploeg, algemeen
secretaris van de NVJ is van mening dat journalisten niet vergeleken
kunnen worden met advocaten en rechters. De laatste twee
beroepsgroepen zijn voorbeeld van streng afgepaalde en
gereglementeerde groepen. In tegenstelling tot landen als België en
bijvoorbeeld Italië is de journalistiek in Nederland een open vak. Dat
is volgens Verploeg ook een goede traditie in de Scandinavische
landen, Duitsland, Engeland en ons eigen land en dat moeten we zo
houden. De staat moet in de visie van Verploeg nimmer bepalen wie
journalist mag en kan zijn. Ook gelooft hij niet in een fijnmazige
code. "Bedreigend is wel dat journalisten uit de jonge democratieën in
Oost Europa denken dat de daar gelukkig verworven journalistieke
vrijheid gewaarborgd wordt door handboeken vol spelregels. Het
tegendeel zal het resultaat zijn. Het in elkaar slaan van journalisten
in Roemenië door handlangers van de vele corrupte politici in dit
kandidaat EU-land (16 incidenten in 2003, 1 met dodelijke afloop) houd
je niet tegen met een code. Eerst moet in dergelijke landen een
stevige, onafhankelijke beroepsgroep ontstaan die een front vormt bij
dit soort incidenten ook al ben je economisch elkaars concurrenten.
IFJ-code van Bordeaux
Een generieke journalistieke code bestaat er al met de IFJ-code van
Bordeaux. Dat is ook de enige oplossing. Verfijning in allerlei
spelregels leidt tot verboden en geboden die het métier onwerkbaar
maken. Zo wilde de EU een strafmaatregel invoeren voor financiële
journalisten die te goeder trouw misleidende informatie brengen.
Anderen wensen de journalistiek op te leggen dat de berichtgeving
nooit het leven van anderen in gevaar mag brengen. Dat zijn
theoretische spelregels die niet in praktijk te brengen zijn. Een
ander set spelregels die we in Nederland kennen, vormt de
jurisprudentie. Zowel die voortkomt uit uitspraken van de Raad voor de
Journalistiek, als die van de rechter. We zien dat als een drijvend
pakket van normen en waarden over het vak, die samen met de
beroepsopvatting van de beroepsgroep meebewegen met de samenleving."
Doe er aan mee
Media die zich fel afzetten tegen de Raad dreigen volgens Verploeg op
termijn overheidsmaatregelen over zich af te roepen. "Zie de Raad
desnoods als de minst slechtste vorm om zaken zelf te regelen maar doe
er aan mee."
Samen met de dagbladuitgevers, NOS, vertegenwoordigers van commerciële
omroepen en het bedrijfsfonds heeft de NVJ onlangs met het departement
van OC en W gesproken over het antwoord van de mediasector op het
RMO-rapport (Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling). Verploeg: "Met
dit rapport wordt in feite de mediasector als een inhoudelijk zieke
man neergezet die observatie en misschien wel een behandeling behoeft.
Dat is in mijn ogen flauwekul. Namens de NVJ stel ik een drietal
maatregelen uit de sector voor:
1) verdere versteviging van het draagvlak voor de Raad en actieve
participatie door de media aan dit lichaam voor zelfregulering;
2) steun voor het initiatief van dagbladuitgevers en NVJ om samen met
het wettenschappelijke Persinstituut, een nieuwsmonitor te starten.
Een monitor die geen strafpunten geeft maar trends en ontwikkelingen
in de nieuwsgaring en berichtgeving analyseert;
3) het tijdelijk neerzetten van een debatburo waarmee media en
journalisten landelijk maar ook regiobreed aangezet worden over
controverses met het publiek en/of met en politici in debat te gaan.
Analyses uit de hiervoor nieuwsmonitor kunnen daarbij dienstig zijn.
Uitspraken van Raad en rechter in controversiële mediakwesties
evenzeer. Dus naast de debatten die media nu al zelf als organiseren
met hun publiek, nog wat toevoegen als onderdeel van het systeem van
zelfregulering. Een systeem waarvoor nu eenmaal geen acceptabel
alternatief denkbaar is."
Nederlandse Vereniging van journalisten