Nationale Bank van België


2004-03-29

GEWONE ALGEMENE VERGADERING VAN 29 MAART 2004

Inleidende uiteenzetting door Guy Quaden, Gouverneur

Geachte Dames en Heren,
Eerst en vooral zou ik u, zowel namens mijzelf als namens mijn collega's van het Directiecomité, in onze kantoren willen verwelkomen ter gelegenheid van deze algemene vergadering van aandeelhouders van de Nationale Bank.
Vorig jaar had ik de algemene vergadering ingeleid met een overzicht van het specifieke karakter van de opdrachten en het statuut van de Nationale Bank in haar hoedanigheid van centrale bank van ons land, die voortaan is geïntegreerd in het Eurosysteem. Deze specifieke kenmerken komen met name tot uiting in de balans en in de resultatenrekening van de Bank, in de samenstelling en bevoegdheden van haar organen, en in de beperkte rol die de algemene vergadering van aandeelhouders van de Bank speelt in vergelijking met het algemene recht inzake naamloze vennootschappen. Ik ga dit alles niet herhalen, maar verwijs u voor nadere bijzonderheden door naar ons jaarverslag. Dit jaar ga ik mij veeleer beijveren om met u de belangrijkste gebeurtenissen te overlopen die hun stempel hebben gedrukt op het boekjaar 2003, en die becommentarieerd worden in het activiteitenverslag dat u werd overhandigd.
_____
Krachtens het Europees Verdrag staan de Europese Centrale Bank en de Nationale Centrale Banken van het Eurosysteem in voor de tenuitvoerlegging van het gemeenschappelijke monetaire beleid, dat wordt bepaald door de Raad van Bestuur van het Systeem, delen ze het recht om eurobiljetten uit te geven, bewaren en beheren ze de officiële goud- en deviezenreserves van de lidstaten, waken ze over de goede werking van de betalingssystemen, en dragen ze bij tot de stabiliteit van de financiële sector. Zo behoudt de Bank - die geïntegreerd is in het Europees Stelsel van Centrale Banken - de opdrachten die van haar een centrale bank maken, hoewel ze deze nu deelt met twaalf andere centrale banken binnen een groter geheel dat beschikt over een gemeenschappelijke munteenheid.
_____
Terwijl het jaar 2002 werd gekenmerkt door de definitieve omschakeling op de euro, werd 2003 gekenschetst door belangrijke hervormingen inzake het toezicht op de Belgische financiële sector. Behalve de handhaving van de monetaire stabiliteit - dat wil zeggen in de praktijk de prijsstabiliteit - spelen de moderne centrale banken immers een belangrijke rol in het vlak van de financiële stabiliteit. De toenemende integratie van de financiële instellingen en markten vergt een nauwer overleg tussen de autoriteiten die belast zijn met het macroprudentiële toezicht - dit is het toezicht op de financiële wereld in zijn geheel - en de microprudentiële autoriteiten die de afzonderlijke instellingen controleren - de zogenaamde microprudentiële controle - en dit zowel op nationaal als op internationaal niveau. In België heeft de wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten de banden aangehaald tussen de Nationale Bank, enerzijds, en de Commissie voor het Bank- en Financiewezen en de Controledienst voor de Verzekeringen, die sinds 1 januari 2004 de CBFA vormen, anderzijds. Deze wet heeft hun samenwerking gestructureerd, waarbij elke instelling echter haar eigen verantwoordelijkheden heeft behouden.
Communicatie de Berlaimontlaan 14 tel. + 32 2 221 46 28 BTW BE 203 201 340 Nationale Bank van België n.v. BE-1000 BRUSSEL www.nbb.be HRB 22 300


---

De installatie van het Comité voor financiële stabiliteit op 30 juli 2003 vormde een belangrijke etappe in de tenuitvoerlegging van deze hervorming. Dit Comité vormt immers het sluitstuk van de nieuwe architectuur voor het toezicht op de financiële sector. Onder het voorzitterschap van de gouverneur van de Bank is het belast met het onderzoek naar alle kwesties van gemeenschappelijk belang voor de Bank en de CBFA en, indien nodig, met de coördinatie van het beheer van situaties van financiële instabiliteit. Het Comité voor financiële stabiliteit is tevens de instantie die verantwoordelijk is voor de organisatie en het beheer van de activiteiten van beide instellingen die zullen gebundeld worden met het oog op de totstandbrenging van synergieën, in het bijzonder in het vlak van de ondersteunende diensten. De bedoeling daarvan is schaalvoordelen te genereren en de aldus vrijgekomen middelen aan te wenden voor de kerntaken van beide instellingen, met name in het licht van de toegenomen behoeften inzake financieel toezicht. De prioritaire dossiers van het CFS omvatten onder meer de lancering van een nationaal initiatief dat als doel heeft toe te zien op de coherentie en volledigheid van de noodplannen van de financiële instellingen en betalingssystemen die van kritisch belang zijn voor de goede werking van het Belgische financiële stelsel.
Er wordt momenteel ook werk gemaakt van een nieuw noodplan voor de Nationale Bank. Het plan moet de Bank in staat stellen het hoofd te bieden aan gebeurtenissen die de uitoefening van haar openbare opdrachten vanuit haar hoofdzetel in gevaar zouden kunnen brengen. De business recovery-strategie van de Nationale Bank werd opnieuw gedefinieerd om tegemoet te komen aan de meest recente aanbevelingen die onder meer door de Europese Centrale Bank werden geformuleerd. Uit de analyse van de gevolgen van de aanslagen van 11 september 2001 blijkt duidelijk dat de continuïteit van de werking van de betalingssystemen en de beschikbaarheid van krediet in hoofde van de centrale banken van doorslaggevend belang zijn om de hervatting van de activiteiten van het financiële stelsel in zijn geheel in de beste omstandigheden te verzekeren.
Binnen diverse internationale instellingen zoals het IMF, de Bank voor Internationale Betalingen en de OESO, verleent de Bank tevens haar medewerking aan de internationale samenwerking met het oog op de verbetering van de globale stabiliteit van de financiële markten en financiële instellingen. Binnen het Internationaal Monetair Fonds leidt België, dat door de Gouverneur van de Bank wordt vertegenwoordigd, een Constituency - dat wil zeggen een kiesgroep - van tien landen die behalve België tevens Hongarije, Kazachstan, Luxemburg, Oostenrijk, Slovenië, Slowakije, Tsjechië, Turkije en Wit- Rusland omvat. Het akkoord dat de Belgische Constituency organiseert, werd in 2003 verlengd voor een periode van tien jaar, en zoals men kan vaststellen omvat deze kiesgroep een aantal van de landen die dit jaar tot de Europese Unie zullen toetreden.
Samen met de twaalf andere centrale banken van het Eurosysteem is de Nationale Bank tevens verantwoordelijk voor de stabiliteit van de Europese eenheidsmunt, de euro. Dit is zelfs de prioritaire doelstelling van het Eurosysteem. Zoals de andere nationale centrale banken neemt de Bank actief deel aan de voorbereiding van de vergaderingen van de Raad van Bestuur van de ECB en aan de gedecentraliseerde tenuitvoerlegging van de monetaire-beleidsbeslissingen die er worden genomen. De Bank verleent tevens talrijke diensten aan de gemeenschap in haar geheel : de Staat, de ondernemingen en de particulieren. De Bank is meer dan louter een centrale bank, zij is tevens een dienstverlenende onderneming. Overal vloeien de niet strikt monetaire activiteiten van de centrale banken voort uit de historische omstandigheden die eigen zijn aan elk land. Deze activiteiten zijn in België bijzonder sterk ontwikkeld. Enkele voorbeelden hiervan zijn de rol van de Bank als Rijkskassier, het beheer van de Balanscentrale en de Kredietcentrales, het opmaken van een groot aantal statistieken en het uitvoeren van studies over de Belgische en Europese economie. Zij tonen aan hoezeer de overheid en de financiële gemeenschap een beroep blijven doen op de Bank zodra projecten dienen te worden verwezenlijkt die verband houden met haar werkterrein. Zo werd aan de Bank de lancering van een positieve kredietcentrale toevertrouwd. Men zal zich herinneren dat de wetgever de Bank in 1987 had belast met de opdracht om de gegevens te verzamelen met betrekking tot de kredieten aan particulieren die het voorwerp uitmaken van een betalingsachterstand. Communicatie de Berlaimontlaan 14 tel. + 32 2 221 46 28 BTW BE 203 201 340 Nationale Bank van België n.v. BE-1000 BRUSSEL www.nbb.be HRB 22 300


---

Hoewel de registratie van wanbetalingen zinvol is om te vermijden dat de financiële situatie van de kredietnemers die niet meer in staat zijn om hun verplichtingen na te komen nog zou verslechteren, is het geen doeltreffend middel in de strijd tegen de overmatige schuldenlast. Ingevolge een aanbeveling van de Interministeriële conferentie voor maatschappelijke integratie en sociale economie besliste de wetgever in 2001 daarom de strijd tegen de plaag van de overmatige schuldenlast op te voeren door de registratie uit te breiden tot alle aan de particulieren verstrekte kredieten. Ook deze taak werd aan de Bank toevertrouwd. De nieuwe positieve centrale is operationeel geworden op 1 juni 2003. In een tijdspanne van enkele maanden werden ongeveer 6 miljoen transacties geregistreerd, en elke werkdag wordt de Centrale gemiddeld 22.000 keer geraadpleegd.
De ontwikkeling van deze diverse activiteiten wordt uitvoerig beschreven in het verslag dat u werd overhandigd.

_____
De Nationale Bank is tevens een onderneming in herstructurering. De omgeving waarin de Bank haar activiteiten uitoefent, is de laatste jaren grondig veranderd en zal nog blijven evolueren. Om een sterke en geloofwaardige instelling te blijven, dient de Nationale Bank zich aan deze wijzigende omgeving aan te passen. Zij bouwt sommige activiteiten af en ontwikkelt er andere. In tien jaar tijd heeft zij het aantal vestigingen fors verminderd en haar personeel met meer dan 20 % afgebouwd. De in het kader van de strategische denkoefening vastgelegde doelstelling voor 2005 - 2.200 voltijdse equivalenten - zal worden bereikt dankzij de onverdroten inspanningen tot verbetering van de productiviteit. De kostenbeheersing is opgenomen in de strategische doelstellingen van de Bank en in haar waarden.
_____
Tot slot werd de Bank in 2003 geconfronteerd met meerdere rechtszaken, die door een aantal aandeelhouders werden aangespannen bij de Rechtbank van koophandel en bij het Arbitragehof. In essentie zijn het met name het behoud van het emissierecht na de invoering van de euro en het bijzondere statuut van de goud- en deviezenreserves van de Bank die door sommige aandeelhouders werden aangevochten.
Daags na de laatste algemene vergadering werden door de aandeelhouders twee rechtszaken in kort geding aanhangig gemaakt bij de Rechtbank van koophandel te Brussel. Eén van die rechtszaken betrof de eis voor aanvullende informatie, onder meer omtrent de eigendom van de officiële goud- en deviezenreserves die op de balans van de Nationale Bank voorkomen. De andere rechtszaak beoogde, enerzijds, de bijeenroeping van een nieuwe algemene vergadering teneinde met name een vereffenaar aan te stellen belast met de vereffening van de Bank, en anderzijds, het onder sekwester plaatsen van de goud- en deviezenreserves. In een vonnis geveld op 23 juni 2003 werden beide eisen door de Voorzitster van de Brusselse Rechtbank van koophandel verworpen.
Het Arbitragehof heeft vervolgens een uitspraak gedaan ten gronde. Zonder in detail op het gevelde vonnis in te gaan, zal ik er de essentiële punten van herhalen. Bij het Hof was door een groep aandeelhouders van de Bank een beroep ingesteld tot vernietiging van een aantal bepalingen van de wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten. Deze aandeelhouders riepen een belangenconflict in dat volgens hen zou voortvloeien uit de nieuwe bevoegdheden die deze wet aan de Nationale Bank had toegekend in het kader van de hervorming van het toezicht op de financiële sector, en maakten bezwaar tegen de bepalingen van de wet die betrekking hebben op de valutareserves en op het emissierecht van de Bank. Kort samengevat heeft het Arbitragehof voor recht gezegd dat :
1. De wet van 2 augustus 2002 het bestaande stelsel bevestigt : de valutareserves die op de balans van de Nationale Bank staan, zijn de officiële goud- en deviezenreserves van België die de Nationale Bank aanhoudt en beheert, en die zij aanwendt voor de uitoefening van haar opdrachten van algemeen belang. Deze opdrachten zijn vastgelegd door het Verdrag van Maastricht en door de wet, en hebben voornamelijk betrekking op het monetaire beleid. De tekst van het Hof vermeldt uitdrukkelijk dat : "De wet wijzigt niets aan het eigendomsrecht van de bedoelde reserves en regelt enkel hun statuut binnen het Europees stelsel (considerans B.4.3. van het arrest)". Communicatie de Berlaimontlaan 14 tel. + 32 2 221 46 28 BTW BE 203 201 340 Nationale Bank van België n.v. BE-1000 BRUSSEL www.nbb.be HRB 22 300


---

2. De wet bevestigt dat de Nationale bank haar emissierecht niet heeft verloren met de verdwijning van de Belgische frank. Krachtens het Verdrag van Maastricht wordt het emissierecht door alle centrale banken van het Eurosysteem gemeenschappelijk uitgeoefend en is het uitgebreid tot het eurogebied in zijn geheel (considerans B.8.7.1).
3. Ten slotte, de aanwezigheid van leden van het Directiecomité van de Nationale Bank binnen de Directiecomités van de Commissie voor het Bank- en Financiewezen en van de Controledienst voor de Verzekeringen - die voortaan de CBFA vormen - de onafhankelijkheid van deze instellingen niet in gevaar brengt, en de Bank geenszins in een situatie van "controleur en gecontroleerde" plaatst. Het hof is integendeel van oordeel dat "de samenstelling en de werking van het directiecomité van de CBF (zijn) met voldoende waarborgen omringd om een onpartijdige besluitvorming te betrachten (considerans B.15.6).
Het Arbitragehof heeft bijgevolg een duidelijke uitspraak gedaan over kwesties die nu reeds meer dan twee jaar aan de lopende geschillen ten grondslag liggen, en die hebben geleid tot speculaties omtrent de koers van het aandeel Nationale Bank. Het heeft aldus de gegrondheid bevestigd van de stellingen die de Bank altijd heeft verdedigd in haar mededelingen en waarschuwingen aan het adres van de aandeelhouders en het publiek.
Een rechtsgeding dat in 2002 tegen de Bank werd aangespannen bij de Rechtbank van koophandel, is nog steeds hangende. Het handelt over de verdeling van het reservefonds van de Bank, die wordt gevorderd omdat de Bank haar emissierecht zou hebben verloren. De aandeelhouders die deze rechtszaak tegen de Bank aanhangig hadden gemaakt, hebben de Belgische Staat in december 2003 in gedwongen tussenkomst gedagvaard.
Tot slot hebben andere aandeelhouders in december 2003 voor dezelfde rechtbank een nieuwe rechtsvordering tegen de Bank en de Belgische Staat ingesteld om de terugbetaling te eisen van sommen die de Staat volgens hen ten onrechte van de Bank zou hebben ontvangen, of om er ten minste voor te worden vergoed.
Hoewel niet alle procedures zijn afgerond, is het duidelijk dat de tot dusver genomen gerechtelijke beslissingen de stellingname die de Bank steeds heeft verdedigd, volledig bevestigen. Zonder enig misprijzen ten aanzien van de particuliere aandeelhouders of de principes van corporate governance in te houden - zoals sommigen menen of voorwenden te menen - bevestigen deze stellingen louter een constante realiteit sinds het ontstaan van de Bank, namelijk dat de Nationale Bank een publiekrechtelijke instelling is die enkel de vorm van een naamloze vennootschap heeft. Wij blijven ervan overtuigd dat de Bank dit door eenieder erkende unieke statuut kan verzoenen met de belangen van hen die haar aandelen hebben gekocht omdat ze een veilige belegging zijn met een regelmatig dividend. Wat de Nationale Bank reeds bijna 154 jaar doet voor België - aan de nationale economie een stabiele monetaire en financiële omgeving en hoogwaardige diensten aanbieden -, doet ze vandaag de dag binnen het eurogebied ten behoeve van de Europese gemeenschap in haar geheel. Zij zal zich blijven aanpassen om een performante centrale bank te blijven, en de veranderingen die ze doorvoert stellen haar in staat om haar waarden van uitmuntendheid, onafhankelijkheid en nut voor de Belgische maatschappij in haar geheel opnieuw te bevestigen.
Ik dank u voor uw aandacht.

_____
Communicatie de Berlaimontlaan 14 tel. + 32 2 221 46 28 BTW BE 203 201 340 Nationale Bank van België n.v. BE-1000 BRUSSEL www.nbb.be HRB 22 300