Gemeente Den Helder

29-03-2004 Toespraak herdenking Prinses Juliana
Toespraak van de burgemeester van Den Helder, drs. J.M. Staatsen, ter gelegenheid van de bijeenkomst ter herdenking van het overlijden van Prinses Juliana in de ontmoetingskerk te Julianadorp op 29 maart 2004

BUITENGEWOON WANT ZO GEWOON

"Heel Nederland jubelt!. Zooeven ontvangen wij het heuglijke bericht, dat H.M. de Koningin het leven geschonken heeft aan eene PRINSES". Zo juicht 30 april 1909 de voorloper van de
Helderse Krant, het "BULLETIN VAN T VLIEGEND BLAADJE". "Heel Nederland jubelt! Burgers van Den Helder. Steekt de vlaggen uit, geeft op de meest ondubbelzinnige wijze uiting aan de vreugde, welke U allen bezielen moet bij het vernemen van deze blijde tijding. De hoop van het Koninklijk Huis is verwezenlijkt en ieder rechtgeaard Nederlander zal deelen in de vreugde, welke op dit ogenblik in den huiselijken kring der Koninklijke Familie heerscht. Moge deze blijde gebeurtenis leiden tot eene gelukkige toekomst voor het Koninklijk Huis en voor het Vaderland".

Zaterdag 20 maart, 94 jaar later, sprak Minister-President Balkenende: Vandaag is ons land in zekere zin zijn moeder kwijt geraakt".

Begin en einde, geboorte en dood, de polen van het leven. Bij Prinses Juliana de polen van het leven van een vrouw, dat beheerst, overschaduwd werd door de rol, die zij had te vervullen, de rol van koningin. Leven in een niet zelf gekozen rol: dat waren in haar lange leven Juliana's spanningspolen.

Juliana is dikwijls, als prinses en als koningin, in Den Helder geweest. Heel vaak incognito, vaak tijdens informele werkbezoeken en een aantal keren op formeel werkbezoek.

Tientallen keren is zij in onze gemeente geweest: de eerste keer op 30 mei 1919 met haar ouders Koningin Wilhelmina en Prins Hendrik, de laatste keer in 1979 in verband met het 150 jarig bestaan van het KIM. Dat zij zo vaak in onze gemeente was, hangt on-getwijfeld samen met de aanwezigheid van de Koninklijke Marine in Den Helder en met Julianadorp.

"Naar aanleiding van (ik citeer nu uit een brief van P. Loopuyt aan Koningin Wilhelmina) de eerste-steenlegging der kerk in het centrum van den polder "HET KOEGRAS" OP 8 OCTOBER j.l., heeft de Maatschap, welke zich ten doel stelt de bewoonbaarheid van den polder te bevorderen door het stichten van een buurtschap of Dorp aldaar, gemeend den 8-en october als stichtings-
datum te mogen aannemen, en waar nu deze datum in het geboortejaar van Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Juliana valt, meende zij, toen de vraag zich voordeed van het geven van een naam aan meergenoemd dorp, niet beter te kunnen doen dan door te besluiten daaraan den naam "Julianadorp" te geven."(einde citaat)
Koningin Wilhelmina stemde daarmee in bij brief van 3 november 1909. Echter, de formele besluitvorming over de naamgeving lag bij de Gemeenteraad. Desgevraagd gaf de Raad 30 november 1909 toestemming. In 1942 heeft de Duitse bezetter nog een -vergeefse- poging gedaan om de naam van Julianadorp te veranderen in Loopuijtdorp. Dit omdat de Duitsers af wilden van naamgevingen die met het Koningshuis te maken hadden.
De heer Vonk zal straks nader ingaan op de band tussen Prinses Juliana en Julianadorp.

Prinses, Koningin Juliana, haar leven, betekenis en persoonlijkheid, zijn de afgelopen dagen door velen belicht. Eenieder zal vanuit wat hij of zij zelf belangrijk vindt, in Prinses Juliana kwaliteiten en karaktereigenschappen ontdekken, herontdekken en benoemen.

Herdenken moet geen mythevorming worden. Frits Abrahams schrijft in NRC/Handelsblad: Wij, media en publiek, houden van mythes. Haar liefheid en zachtheid lijken ook op zo'n mythe, maar van haar hang naar gewoonheid' en het ontbreken van standsbesef kan dat niet worden gezegd." Ik denk, dat vele ambtsdragers daarin van haar kunnen leren Van haar menselijkheid en sociale bewogenheid, van haar echte aandacht voor mensen en van haar warmte. Eigenlijk was haar les, dat het grote vooral in kleine dingen zit.

Wat mij daarnaast in Prinses Juliana zeer aansprak, was haar directheid. Geen wollige en vage verhalen maar heldere en duidelijke uitspraken. Zij sprak niet over het belang van waarden en normen, maar zij stelde ze: op overduidelijke wijze en leefde ernaar. Om dit te illustreren wil ik graag Juliana als Koningin citeren uit twee van haar jaarlijkse Kersttoespraken. In die toespraken kon ze echt zichzelf zijn.
In 1972 zij ze: "Er is heel veel mis in onze samenleving; de onnadenkendheid, het domme eigenbelang, waarmee de aarde is misbruikt en vervuild, is het evenbeeld van wat wij elkaar hebben aangedaan- de goeden niet te na gesproken".
In 1976 diezelfde duidelijkheid en getuigenis van haar ethische instelling en religieuze inspiratie: "Velen onzer verbeelden zich graag dat ze geen egoïst zijn. Er zijn er onder ons, die het ook werkelijk maar in geringe mate zijn- soms zelfs overwegend niet. En dezen, met hun aanpak van de dingen, zij zijn het, die openingen maken, waardoorheen het in de toekomst lichter kan worden".

Zo zal ik mij haar blijven herinneren: een buitengewone koningin, een buitengewone vrouw, juist omdat ze zo gewoon was, omdat ze mensen belangrijker vond dan structuren en regeltjes en omdat ze zo authentiek helder was. Dat zijn de lessen van haar leven, waarbij wij allen wat vaker zouden moeten stil staan.