29-03-2004
Toespraak herdenking Prinses Juliana
Toespraak van de burgemeester van Den Helder, drs. J.M. Staatsen, ter
gelegenheid van de bijeenkomst ter herdenking van het overlijden van
Prinses Juliana in de ontmoetingskerk te Julianadorp op 29 maart 2004
BUITENGEWOON WANT ZO GEWOON
"Heel Nederland jubelt!. Zooeven ontvangen wij het heuglijke bericht,
dat H.M. de Koningin het leven geschonken heeft aan eene PRINSES". Zo
juicht 30 april 1909 de voorloper van de
Helderse Krant, het "BULLETIN VAN T VLIEGEND BLAADJE". "Heel Nederland
jubelt! Burgers van Den Helder. Steekt de vlaggen uit, geeft op de
meest ondubbelzinnige wijze uiting aan de vreugde, welke U allen
bezielen moet bij het vernemen van deze blijde tijding. De hoop van
het Koninklijk Huis is verwezenlijkt en ieder rechtgeaard Nederlander
zal deelen in de vreugde, welke op dit ogenblik in den huiselijken
kring der Koninklijke Familie heerscht. Moge deze blijde gebeurtenis
leiden tot eene gelukkige toekomst voor het Koninklijk Huis en voor
het Vaderland".
Zaterdag 20 maart, 94 jaar later, sprak Minister-President
Balkenende: Vandaag is ons land in zekere zin zijn moeder kwijt
geraakt".
Begin en einde, geboorte en dood, de polen van het leven. Bij Prinses
Juliana de polen van het leven van een vrouw, dat beheerst,
overschaduwd werd door de rol, die zij had te vervullen, de rol van
koningin. Leven in een niet zelf gekozen rol: dat waren in haar lange
leven Juliana's spanningspolen.
Juliana is dikwijls, als prinses en als koningin, in Den Helder
geweest. Heel vaak incognito, vaak tijdens informele werkbezoeken en
een aantal keren op formeel werkbezoek.
Tientallen keren is zij in onze gemeente geweest: de eerste keer op 30
mei 1919 met haar ouders Koningin Wilhelmina en Prins Hendrik, de
laatste keer in 1979 in verband met het 150 jarig bestaan van het KIM.
Dat zij zo vaak in onze gemeente was, hangt on-getwijfeld samen met de
aanwezigheid van de Koninklijke Marine in Den Helder en met
Julianadorp.
"Naar aanleiding van (ik citeer nu uit een brief van P. Loopuyt aan
Koningin Wilhelmina) de eerste-steenlegging der kerk in het centrum
van den polder "HET KOEGRAS" OP 8 OCTOBER j.l., heeft de Maatschap,
welke zich ten doel stelt de bewoonbaarheid van den polder te
bevorderen door het stichten van een buurtschap of Dorp aldaar,
gemeend den 8-en october als stichtings-
datum te mogen aannemen, en waar nu deze datum in het geboortejaar van
Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Juliana valt, meende zij, toen de
vraag zich voordeed van het geven van een naam aan meergenoemd dorp,
niet beter te kunnen doen dan door te besluiten daaraan den naam
"Julianadorp" te geven."(einde citaat)
Koningin Wilhelmina stemde daarmee in bij brief van 3 november 1909.
Echter, de formele besluitvorming over de naamgeving lag bij de
Gemeenteraad. Desgevraagd gaf de Raad 30 november 1909 toestemming.
In 1942 heeft de Duitse bezetter nog een -vergeefse- poging gedaan om
de naam van Julianadorp te veranderen in Loopuijtdorp. Dit omdat de
Duitsers af wilden van naamgevingen die met het Koningshuis te maken
hadden.
De heer Vonk zal straks nader ingaan op de band tussen Prinses Juliana
en Julianadorp.
Prinses, Koningin Juliana, haar leven, betekenis en persoonlijkheid,
zijn de afgelopen dagen door velen belicht. Eenieder zal vanuit wat
hij of zij zelf belangrijk vindt, in Prinses Juliana kwaliteiten en
karaktereigenschappen ontdekken, herontdekken en benoemen.
Herdenken moet geen mythevorming worden. Frits Abrahams schrijft in
NRC/Handelsblad: Wij, media en publiek, houden van mythes. Haar
liefheid en zachtheid lijken ook op zo'n mythe, maar van haar hang
naar gewoonheid' en het ontbreken van standsbesef kan dat niet worden
gezegd." Ik denk, dat vele ambtsdragers daarin van haar kunnen leren
Van haar menselijkheid en sociale bewogenheid, van haar echte aandacht
voor mensen en van haar warmte. Eigenlijk was haar les, dat het grote
vooral in kleine dingen zit.
Wat mij daarnaast in Prinses Juliana zeer aansprak, was haar
directheid. Geen wollige en vage verhalen maar heldere en duidelijke
uitspraken. Zij sprak niet over het belang van waarden en normen, maar
zij stelde ze: op overduidelijke wijze en leefde ernaar.
Om dit te illustreren wil ik graag Juliana als Koningin citeren uit
twee van haar jaarlijkse Kersttoespraken. In die toespraken kon ze
echt zichzelf zijn.
In 1972 zij ze: "Er is heel veel mis in onze samenleving; de
onnadenkendheid, het domme eigenbelang, waarmee de aarde is misbruikt
en vervuild, is het evenbeeld van wat wij elkaar hebben aangedaan- de
goeden niet te na gesproken".
In 1976 diezelfde duidelijkheid en getuigenis van haar ethische
instelling en religieuze inspiratie: "Velen onzer verbeelden zich
graag dat ze geen egoïst zijn. Er zijn er onder ons, die het ook
werkelijk maar in geringe mate zijn- soms zelfs overwegend niet. En
dezen, met hun aanpak van de dingen, zij zijn het, die openingen
maken, waardoorheen het in de toekomst lichter kan worden".
Zo zal ik mij haar blijven herinneren: een buitengewone koningin, een
buitengewone vrouw, juist omdat ze zo gewoon was, omdat ze mensen
belangrijker vond dan structuren en regeltjes en omdat ze zo
authentiek helder was. Dat zijn de lessen van haar leven, waarbij wij
allen wat vaker zouden moeten stil staan.
Gemeente Den Helder