---
Kamervragen en antwoorden
---
Antwoorden op vragen van de vaste commissie Defensie over het PAC-3 project
30-3-2004 12:26:00
In de bijlage bied ik u de antwoorden aan op vragen van de vaste
commissie voor Defensie naar aanleiding van de brief van 13 februari
2004 over het PAC-3 project.
DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE,
Antwoorden op vragen van de vaste commissie van Defensie naar
aanleiding van de brief van 13 februari 2004 over het PAC-3 project.
1. Kent de regering berichten over fouten in het gebruik van de
Patriot Advanced Capability Phase 3 (PAC-3) in de Golfoorlog in Irak,
waarbij één maal een Amerikaans vliegtuig en twee maal een Brits
vliegtuig zou zijn neergehaald
(www.cdi.org/program/index.cfm?programid=6 van 13 mei 2003)? Indien
deze berichten waar zijn, wat is daarvan de conclusie voor de
bruikbaarheid van de Patriot afweerraket? Acht de regering dat een
aanvaardbaar risico in het gebruik? Zo ja, waar ligt de percentuele
grens van een aanvaardbaar risico van de PAC-3?
Tijdens het militaire optreden tegen Irak in maart en april 2003 heeft
inderdaad een aantal ernstige incidenten plaatsgevonden waarbij
Patriot-systemen waren betrokken. Het onderzoek van het Amerikaanse
ministerie van Defensie naar de toedracht van deze gebeurtenissen is
nog gaande. Het Patriot-systeem zal worden aangepast als uit de
onderzoeksresultaten zou blijken dat de incidenten zijn veroorzaakt
door systeemfouten. De mogelijke systeemfouten hebben overigens geen
betrekking op de grondapparatuur en de PAC-3 raket, maar op de radar.
De radars van de Nederlandse Patriot-systemen zijn inmiddels met fase
1 van het PAC-3 project gemodificeerd naar de PAC-3 standaard.
2. Kan de regering aangeven waarom zij verwacht dat de stuksprijs niet
verder zal dalen? Verwacht de regering dat de stuksprijs weer zou
kunnen gaan stijgen?
9. Mochten er extra raketten moeten worden aangeschaft is dan te
voorzien tegen welke kosten dit zou gebeuren, wordt de Kamer hiervan
op de hoogte gesteld en wat is de minimale verwervingstermijn?
De stuksprijs van PAC-3 raketten is vooral afhankelijk van de
seriegrootte per contractjaar. Het Amerikaanse leger schaft de komende
vijf jaar ongeveer 700 PAC-3 raketten aan. Door nu aan te sluiten bij
de komende Amerikaanse bestellingen wordt optimaal gebruik gemaakt van
het schaalvoordeel. Dit leidt tot een zo laag mogelijke stuksprijs.
Het risico van een hogere stuksprijs is aanzienlijk als niet wordt
aangesloten bij de Amerikaanse bestellingen. De Kamer zal in
voorkomend geval worden geïnformeerd over de aanschaf van extra
raketten. Op dat moment kan ook een schatting van de kosten en van de
verwervingstermijn worden gemaakt.
3. Kan de regering de omvang van de foot print (de grootte van het te
beschermen gebied) aangeven?De "footprint" (de grootte van het te
beschermen gebied) is om operationele redenen als geheim
geclassificeerd.
4. Aan welke externe sensoren moet gedacht worden? Is het mogelijk om
vanaf een Luchtverdedigings- en Commandofregat (LCF) de Patrioteenheid
van informatie te voorzien?
Tijdens inzet wordt het Patriot-systeem opgenomen in een datalink
netwerk. Met behulp van dit netwerk kan informatie van grond- en
luchtgebonden alsmede varende radarsensoren worden verkregen,
waaronder die van de LCF.
5. Is het noodzakelijk dat een lanceerinrichting zowel oude als nieuwe
raketten af kan vuren en zijn aan deze functionaliteit meer kosten
verbonden?
8. Zijn er extra kosten verbonden aan het behoud van de mogelijkheid
om met een gemodificeerde lanceerinrichting ook oude raketten te
kunnen afvuren?
De fabrikant levert modificatiepakketten waarmee standaard
lanceerinrichtingen geschikt kunnen worden gemaakt voor het afvuren
van de PAC-3 raketten. Na de modificatie blijft de lanceerinrichting
geschikt om de huidige raketten af te vuren. De dubbele
functionaliteit geeft flexibiliteit bij de inzet van de PAC-3
lanceerinrichtingen. Modificatiepakketten voor een configuratie
waarmee alleen PAC-3 raketten kunnen worden afgevuurd, zijn niet
leverbaar.
6. Als de modificatie niet zou plaatsvinden, hoeveel eenheden zouden
er dan extra moeten worden aangeschaft en wat zijn dan de te
verwachten kosten?
De PAC-3 onderscheppingcapaciteit biedt naast gebiedsvergroting een
grote kwalitatieve verbetering bij de bescherming tegen tactische
ballistische raketten en kruisvluchtwapens die zijn voorzien van
nucleaire, biologische of chemische ladingen. Deze kwalitatieve
verbetering is niet te compenseren door de aanschaf van extra
Patriot-systemen.
Met de aanschaf van extra Patriot-systemen kan uitsluitend de grootte
van het te verdedigen gebied worden gecompenseerd. Afhankelijk van de
kenmerken van het te beschermen gebied is minimaal een verdubbeling
van de huidige Patriot-capaciteit nodig. De investeringskosten voor
vier extra Patriot-systemen bedragen ongeveer 600 miljoen. Hierbij is
nog geen rekening gehouden met een aanzienlijke verhoging van de
materiële en personele exploitatiekosten.
7. Is het na modificatie van de lanceerinrichtingen wel mogelijk om
kort na elkaar 'oude Patriots' en PAC-3-rakketten af te vuren of kost
'omzetting' enige tijd en/of kan niet meer dan één soort raket
tegelijk geladen zijn of worden?
Na modificatie van de lanceerinrichting kan de PAC-3 lanceerinrichting
geladen worden met PAC-3 raketten of met de huidige raketten. Een
combinatie van beide op één lanceerinrichting is niet mogelijk.
Tijdens de operationele inzet kan afhankelijk van de dreiging zowel
met de standaard lanceerinrichtingen als met de PAC-3
lanceerinrichtingen worden gevuurd, zonder dat "omzetting" nodig is.
De vuurleiding selecteert afhankelijk van de soort dreiging (zoals
type, hoogte, snelheid en afstand van het doel) de meest geschikte
raket. Bij de gemodificeerde lanceerinrichtingen is de tijd die nodig
is voor het herladen met PAC-3 raketten even lang als de tijd die
nodig is voor het herladen met de huidige raketten.
10. In geval van internationale samenwerking, geldt dan dat wie schiet
betaalt?
Ja, het land dat de raketten afvuurt, draagt ook de kosten.
11. Wordt er bij de aanschaf van de communicatieapparatuur rekening
gehouden met de ontwikkelingen in het Future Ground Based Air Defence
System (FGBADS)project?
De communicatieapparatuur van het PAC-3 project is nodig om het
Patriot-systeem te voorzien van een "remote launch" capaciteit. Het
betreft daarbij middelen voor de dataverwerking binnen het
Patriot-systeem zelf. Deze communicatiemiddelen verzorgen niet de
verbinding met andere wapensystemen.
Om alle grondgebonden luchtverdedigingsmiddelen van land- en
luchtmacht optimaal met elkaar te kunnen laten samenwerken, wordt in
het kader van het project FGBADS een vuurleidings- en
commandovoeringssysteem voorzien. Dit zogenoemde "Battlefield,
Command, Control, Communications, Computerisation and Information"
(BMC4I) systeem draagt niet alleen zorg voor de koppeling met Stinger-
en Shorad-systemen maar ook met de commandocentrale van het
Patriot-systeem.
12. Is er met 32 PAC-3 raketten sprake van een minimale of meer dan
minimale invulling van de afspraken in NAVO-verband met betrekking tot
de vereiste footprint?
13. Hoeveel 'oude' raketten heeft Nederland nog voor het totaal aantal
beschikbare lanceerinrichtingen en hoeveel 'oude' raketten zijn nodig
om de vereiste footprint te realiseren?
19. Wat is de relatie tussen het bereiken van de vereiste footprint en
de mogelijk nieuwe verhouding tussen gemodificeerde
lanceerinrichtingen met PAC-3 raketten en niet gemodificeerde
inrichtingen met gebruik van 'oude' raketten?
20. Is er een minimaal aantal gemodificeerde lanceerinrichtingen met
bijbehorende raketten nodig om de vereiste footprint te bereiken,
uitgaande van de nu aanwezige lanceerinrichtingen en raketten? Zo ja,
hoe hoog is dit aantal inrichtingen en raketten?
De "footprint" van een Patriot-systeem wordt bepaald door de
eigenschappen van het wapensysteem zelf, door de omgeving
(bijvoorbeeld geaccidenteerd terrein) en door de dreiging. Uit
onderzoek is gebleken dat een combinatie van vier standaard
lanceerinrichtingen en twee PAC-3 lanceerinrichtingen per vuureenheid
de vereiste "footprint" biedt. De PAC-3 raketten zijn samengevoegd in
pakketten van vier. Om alle PAC-3 lanceerinrichtingen van de vier
Nederlandse Patriot-vuureenheden te kunnen gebruiken zijn dus minimaal
(acht maal vier=) 32 PAC-3 raketten nodig.
De zestien standaard lanceerinrichtingen kunnen elk met vier "oude"
raketten worden geladen. Om alle standaard lanceerinrichtingen
volledig te kunnen laden zijn dus (zestien maal vier=) 64 raketten
nodig. De Koninklijke luchtmacht beschikt thans over 158 "oude"
raketten.
14. Is het verstandig om 146 miljoen te investeren in een wapensysteem
dat na een eventuele aanvalsgolf door gebrek aan raketten niet of niet
optimaal meer kan worden ingezet? Zo ja, kan de regering dit
onderbouwen en afzetten tegen andere investeringen op materieel
gebied?
21. Haalt de regering, waarzij schrijft dat "gezien de hoge stuksprijs
van de PAC-3 raket en het beschikbare budget de aanschaf van 32 PAC-3
raketten voorlopig voldoende wordt geacht om de vereiste vuurkracht in
het te beschermen gebied te kunnen realiseren", financiële en
operationele overwegingen niet op een zeer merkwaardige wijze door
elkaar? Wil de regering haar argumentatie betreffende operationele en
financiële afwegingen opnieuw verwoorden?
De Navo en de EU hechten groot belang aan de opheffing van bepaalde
tekorten, waarbij zij voorrang geven aan kwaliteit boven kwantiteit.
De verdediging tegen ballistische raketten en kruisvluchtwapens, al
dan niet uitgerust met massavernietigingswapens, is daarbij een
belangrijk aandachtsgebied. De dreiging van ballistische raketten en
kruisvluchtwapens vergt naast een actief politiek preventiebeleid ook
onder meer grondgebonden luchtverdedigingsmiddelen om tijdens een
operatie de eigen eenheden en locaties alsmede de burgerbevolking ter
plaatse te kunnen beveiligen. De Nederlandse regering heeft besloten
een bijdrage te leveren aan de verdediging tegen deze dreiging door de
verwerving van PAC-3 lanceerinstallaties, raketten en
communicatiesystemen. Nederland kan echter nooit alléén de tekorten
volledig wegwerken. In dat kader heeft Defensie keuzes gemaakt waarbij
de taken en middelen van de krijgsmacht in evenwicht zijn gebracht.
Deze keuzes zijn verwoord in de Prinsjesdagbrief (Kamerstuk 29200X,
nr. 4 d.d. 16 september 2003).
Met het beschikbare budget wordt een operationele capaciteit verkregen
die Defensie, in de huidige internationale veiligheidssituatie,
voldoende robuust en effectief acht om de vereiste vuurkracht te
genereren voor een te beschermen gebied. Nederland kan hiermee een
belangrijke bijdrage aan een internationale strijdmacht leveren. Het
voortzettingsvermogen is met 32 raketten echter beperkt. Defensie
beschouwt daarom de aanvulling tot 64 raketten als een planalternatief
met hoge prioriteit. Daarnaast is toenadering gezocht tot andere
potentiële PAC-3 gebruikers om de mogelijkheden voor pooling te
bezien. In dat kader zijn inmiddels besprekingen gaande met
Duitsland.
15. Is serieus gekeken naar pooling van onder andere deze
Patriot-capability, bijvoorbeeld in samenwerking met Duitsland? Anders
gezegd; kan het door afspraken over samenwerking vòòr een
aanschafbeslissing van beide landen in plaats van na de beslissing van
Nederland, misschien efficiënter, kijkend naar wat Nederland in haar
eentje op de mat (in de lucht) kan brengen voor een investering van
146 miljoen?
Thans worden met Duitsland de samenwerkingsmogelijkheden onderzocht
van een gezamenlijk beheer van de PAC-3 rakettenvoorraad van beide
landen, mocht Duitsland besluiten PAC-3 raketten aan te schaffen.
Duitsland heeft hiertoe echter nog niet definitief besloten.
16. Is het niet verstandiger te wachten met een eventuele
aanschafbeslissing tot ook Duitsland een besluit tot aanschaf heeft
genomen, aangezien er dan pas zekerheid is over het nu door de
regering veronderstelde gezamenlijke voorraadbeheer van PAC-3
raketten?
Indien een Duits verwervingsbesluit wordt afgewacht, kan Nederland
niet meer aansluiten bij de Amerikaanse contracten en loopt het
schaalvoordelen mis. De aanschafkosten zullen hierdoor stijgen. Zie
ook het antwoord op de vragen 2 en 9.
17. Zijn 32 PAC-3 raketten voldoende om een eventuele aanval te
weerstaan en hoe verhoudt het opraken van PAC-3 raketten tijdens een
aanval zich tot de problemen bij omschakeling naar 'oude' raketten?
Er zijn minimaal 32 PAC-3 raketten nodig om de noodzakelijke
"footprint" te realiseren. Thans wordt deze hoeveelheid PAC-3 raketten
voldoende robuust geacht om de dreiging te pareren. Met een
omschakeling naar "oude" raketten worden geen problemen voorzien. Zie
ook het antwoord op vraag 7.
18. Worden gemodificeerde lanceerinrichtingen altijd in combinatie met
niet-gemodificeerde inrichtingen gebruikt gezien het volgens het
voorstel van de regering gelimiteerd aantal beschikbare PAC-3 raketten
en de omschakelingsproblematiek?
Ja, de gemodificeerde en niet-gemodificeerde lanceerinrichtingen
worden altijd in combinatie ingezet.
22. Schaffen de Verenigde Staten voor de laatste keer
modificatiepakketten aan omdat ze daarna klaar zijn met modificeren of
is er een andere reden en zo ja welke?
De Verenigde Staten schaffen voor de laatste keer modificatiepakketten
aan omdat hiermee het geplande Amerikaanse PAC-3 modificatietraject is
voltooid.
23. Is het mogelijk om de dollar nu vast te zetten?
Nee. Defensie mag niet speculeren op de valutamarkt. Volgens de
richtlijnen van het ministerie van Financiën mogen koersrisico's bij
materieelverplichtingen pas op het moment van contractsluiting worden
afgedekt met termijnvalutacontracten.
24. Is in de raming van de exploitatiekosten wel of geen rekening
gehouden met een gezamenlijk beheer van PAC-3 raketten door Nederland
en Duitsland?
Duitsland heeft de besluitvorming omtrent de aanschaf van PAC-3
raketten nog niet voltooid, waardoor in de raming geen rekening kon
worden gehouden met een gezamenlijk beheer. Er is overigens wel
rekening gehouden met gezamenlijke instandhoudingsactiviteiten met de
Verenigde Staten.
25. Wanneer Defensie 32 extra PAC-3 raketten wil aanschaffen
(aangeduid als een planalternatief met een hoge prioriteit), kan dan
ook daarbij nog gebruik worden gemaakt van de bestaande productielijn
voor PAC-3 modificatiepakketten of zal men dan voor een duurdere
oplossing moeten kiezen?
De modificatiepakketten zijn nodig voor het modificeren van de
lanceerinrichtingen en de communicatieapparatuur. Voor de verwerving
van 32 extra PAC-3 raketten zijn dus geen extra PAC-3
modificatiepakketten nodig.
Nieuws
Ministerie van Defensie