IP/04/411
Brussel, 30 maart 2004
Commissie rondt modernisering handhaving EU-antitrustregels af
De Europese Commissie heeft vandaag een reeks documenten goedgekeurd
waarmee de ingrijpende modernisering wordt voltooid van de regels en
procedures voor de handhaving van de EU-antitrustregels. De nieuwe
uitvoeringsverordening en de overige documenten zijn vanaf 1 mei 2004
van kracht. Zij behandelen thema's als de behandeling van klachten,
het uitgeven van adviesbrieven en het European Competition Network dat
de Europese familie van de mededingsautoriteiten verbindt.
Deze nieuwe documenten vullen Verordening nr. 1/2003 aan die geldt
voor EG-Verdragsregels die beperkende overeenkomsten zoals kartels
(artikel 81) en misbruiken van machtsposities (artikel 82) verbieden.
De hele exercitie wordt gemeenzaam het "moderniseringspakket" genoemd
en zal ingaan per 1 mei.
"Doel van deze hervorming is de Commissie uit te rusten met nieuwe
bevoegdheden en procedures op antitrustgebied, voor een verruimde en
verdiepte EU. Deze hervorming vervangt bestaande juridische teksten,
regels en instrumenten die meer dan 40 jaar geleden werden
goedgekeurd, toen bedrijfsleven en overheid in Europa amper ervaring
hadden met het mededingingsbeleid", zo verklaarde de heer Mario Monti,
Commissaris voor concurrentiebeleid.
Het nieuwe systeem voor de handhaving van de antitrustregels is
bedoeld om te zorgen voor een meer doeltreffende handhaving van de
EU-concurrentieregels - in het belang van consumenten en bedrijven.
Tegelijk wil het ook de bureaucratie verminderen voor ondernemingen
die in Europa actief zijn.
Verordening nr. 1/2003 schaft het systeem van de aanmelding van
zakelijke overeenkomsten bij de Commissie af. Dit systeem was in 1962
ingesteld, maar was nodeloos bureaucratisch geworden, omdat
ondernemingen die in Europa actief zijn ondertussen bekend zijn met de
mededingingsregels(1)
. Dergelijk systeem van aanmelding bestaat trouwens ook niet in de
Verenigde Staten.
Belangrijker is echter dat deze hervorming de nationale rechters en
mededingingsautoriteiten in staat stelt een grotere bijdrage te
leveren aan de handhaving van de Europese mededingingsregels.
Terzelfder tijd zorgt het nieuwe systeem ervoor dat voor bedrijven de
lat gelijker komt te liggen: alle handhavingsinstanties zullen de
EU-concurrentieregels moeten toepassen op zaken die een impact hebben
op de handel tussen lidstaten.
De verordening van de Commissie en de zes mededelingen die vandaag
zijn goedgekeurd, vormen een aanvulling op Verordening nr. 1/2003 en
zijn de voltooiing van het nieuwe juridische kader dat vanaf 1 mei zal
gaan gelden.
Het European Competition Network (ECN)
Een van de centrale elementen uit het pakket is de mededeling
betreffende de samenwerking binnen het netwerk van
mededingingsautoriteiten. Deze samenwerking is nu al een realiteit,
omdat de Commissie en de mededingingsautoriteiten van de lidstaten het
European Competition Network (ECN) ruim een jaar geleden hebben
opgestart(2)
.
Deze mededeling is de vertaling van de nieuwe, versterkte samenwerking
tussen handhavingsinstanties in de Europese Unie. Nu dit nieuwe
juridische kader in werking treedt, komt ook een reeks nieuwe
samenwerkingsmechanismen tussen de Commissie en de nationale
mededingingsautoriteiten op gang. De mededeling biedt houvast in
verband met kwesties zoals de taakverdeling tussen de
handhavingsinstanties, het onderling informeren over aanhangige zaken
tijdens de verschillende fases van de procedure en de uitwisseling van
informatie die als bewijsmiddel kan worden gebruikt.
Bijzondere aandacht gaat daarbij naar de kwestie van
clementieverzoeken bij kartelonderzoeken, om de doeltreffendheid te
behouden van de communautaire en eventuele nationale
clementieregelingen. De mededeling vermeldt met name dat informatie
niet zonder instemming van de indiener van een dergelijk
clementieverzoek met het netwerk mag worden gedeeld, tenzij in
gevallen waar hij de ontvangende autoriteit de bescherming van de
indiener van het verzoek garandeert. De Commissie heeft op dit punt
van de overgrote meerderheid van de lidstaten schriftelijke
toezeggingen ontvangen en zal binnenkort een lijst publiceren van de
nationale mededingingsautoriteiten die een verklaring in die zin
hebben ondertekend.
Afschaffing van het systeem van aanmeldingen
Verordening nr. 1/2003 schaft het gecentraliseerde aanmeldings- en
goedkeuringssysteem af voor de toepassing van artikel 81, lid 3, van
het EG-Verdrag. Volgens dat artikel kan een overeenkomst die
concurrentiebeperkende effecten heeft, toch rechtmatig zijn wanneer
zij voldoende compenserende voordelen oplevert die aan de consumenten
worden doorgegeven. Met de nieuwe verordening kunnen ondernemingen
zich voor een nationale rechter of nationale mededingingsautoriteit
rechtstreeks op artikel 81, lid 3, beroepen, zonder dat er een
verklaring van de Commissie nodig is. De overeenkomst, het besluit of
de betrokken gedraging is rechtmatig wanneer de partij kan aantonen
dat zij voldoet aan de voorwaarden van artikel 81, lid 3.
Tegen deze achtergrond hebben lidstaten en het bedrijfsleven de
Commissie opgeroepen richtsnoeren te publiceren over de toepassing van
artikel 81, lid 3. De richtsnoeren betreffende de toepassing van
artikel 81, lid 3, die vandaag als onderdeel van het
moderniseringspakket worden goedgekeurd, komen aan deze verzoeken
tegemoet. Om te helpen zorgen voor een coherente toepassing en
ondernemingen een leidraad te bieden, wordt in de mededeling de
methodologie uiteengezet voor de toepassing van artikel 81, lid 3.
De mededeling komt niet in de plaats van, maar vormt een aanvulling op
de uitgebreide aanwijzingen die al te vinden zijn in de richtsnoeren
van de Commissie over specifieke vormen van overeenkomsten, met name
de richtsnoeren betreffende horizontale samenwerkingsovereenkomsten en
de richtsnoeren in verband met zgn. verticale beperkingen.
De overige documenten uit het pakket
Het 'moderniseringspakket' omvat voorts:
De nieuwe verordening van de Commissie in verband met
antitrustprocedures
Deze verordening van de Commissie bevat gedetailleerde regels over een
aantal belangrijke aspecten van de procedures voor de Commissie, zoals
hoorzittingen, klachten en toegang tot het dossier.
Richtsnoeren betreffende het begrip "beïnvloeding van de handel"
Het begrip "beïnvloeding van de handel" is het bevoegdheidscriterium,
dat het toepassingsbereik van de EU-concurrentieregels bepaalt. Het is
van bijzonder belang in het nieuwe handhavingssysteem, omdat de
nationale rechter en de nationale mededingingsautoriteiten de
EU-concurrentieregels moeten toepassen op alle afspraken en praktijken
die de handel tussen lidstaten ongunstig beïnvloeden. Tegen deze
achtergrond geven de vandaag goedgekeurde richtsnoeren een overzicht
van de uitvoerige rechtspraak van de communautaire rechtscolleges, om
handhavers en ondernemingen zo meer houvast te bieden.
Mededeling betreffende de samenwerking tussen de Commissie en de
nationale rechter
Zowel ondernemingen als burgers kunnen zich voor de nationale rechter
op de mededingingsregels van het EG-Verdrag beroepen. Met de
afschaffing van de aanmeldingen in dit nieuwe handhavingssysteem wordt
een belangrijk obstakel voor weggenomen voor burgers die een rol
willen spelen. In dit verband wil deze nieuwe mededeling een praktisch
instrument zijn voor de nationale rechter die de EU-concurrentieregels
toepast. Zij geeft met name aan hoe de samenwerkingsinstrumenten uit
Verordening nr. 1/2003 functioneren, met onder meer de mogelijkheid
voor de nationale rechter, de Commissie om informatie en advies te
vragen over aanhangige zaken waarin het gaat over de toepassing van de
EU-concurrentieregels.
Mededeling over informeel advies aan ondernemingen (adviesbrieven)
Is de afschaffing van het aanmeldingssysteem voor de toepassing van
artikel 81 het centrale punt in het nieuwe handhavingssysteem, toch
blijft de Commissie openstaan om, waar nodig, specifieke zaken met
ondernemingen te bespreken. De Commissie is met name bereid om
ondernemingen advies te geven betreffende nieuwe kwesties in het
EU-concurrentierecht die het voor hen moeilijk maken hun afspraken of
optreden aan de EU-concurrentieregels te toetsen. Voor dit soort
situaties wordt met de vandaag goedgekeurde mededeling de mogelijkheid
gecreëerd om adviesbrieven voor ondernemingen op te stellen.
Dergelijke adviesbrieven blijven evenwel voorbehouden voor zaken waar
een werkelijk nieuwe kwestie in verband met de toepassing van de
artikelen 81 of 82 opduikt; daarbij wordt ook rekening gehouden met de
prioriteiten van de Commissie op het gebied van handhaving. Deze
adviesbrieven zullen onderbouwd zijn en worden gepubliceerd.
Mededeling betreffende de behandeling van klachten door de Commissie
Deze mededeling gaat niet alleen nader in op de mogelijkheid om,
zonder veel formaliteiten, de Commissie marktinformatie mee te delen,
maar ook op de procedures die gelden voor formele klachten. Zij wil
burgers en ondernemingen stimuleren om informatie aan te dragen over
vermeende inbreuken op de concurrentieregels.
Achtergrond
De formele aanzet tot de modernisering die nu uitloopt op de
hervorming van het systeem voor handhaving van de artikelen 81 en 82,
werd in 1999 door de Commissie gegeven met de publicatie van haar
Witboek betreffende de modernisering van de regels inzake de
toepassing van de artikelen 81 en 82 van het EG-Verdrag. In een
volgende fase presenteerde de Commissie in september 2000 haar
voorstel voor een nieuwe verordening die Verordening nr. 17/62 moest
vervangen. Na meer dan twee jaar van intensieve arbeid binnen de Raad
resulteerde dit voorstel in de nieuwe Verordening nr. 1/2003 die op 16
december 2002 werd goedgekeurd. Deze verordening werd in januari 2003
in het Publicatieblad van de Europese Unie gepubliceerd.
(1)
De documenten die vandaag worden goedgekeurd, gaan niet over
staatssteun of fusiecontrole.
(2)
De nationale mededingingsautoriteiten in de toekomstige, nieuwe
lidstaten waren van bij het begin ten volle bij deze hele operatie
betrokken.
European Commission