Algemene Rekenkamer
- 31 maart 2004 -
Kloof tussen beleid en uitvoering
Overschrijding beslistermijnen hardnekkig probleem
De overheid houdt zich onvoldoende aan de wettelijke termijnen waarbinnen
zij aanvragen en bezwaarschriften van burgers moet afhandelen. Dit komt
vooral omdat er te weinig prioriteit aan wordt gegeven. Hiernaast is er in
het wetgevingsproces te weinig aandacht voor. De Algemene Rekenkamer is
bezorgd over het hardnekkig voortbestaan van termijnoverschrijdingen omdat
de ministeries nog onvoldoende concrete plannen hebben om het op te lossen.
Dit staat in het rapport Beslistermijnen; Waar blijft de tijd?, dat de
Algemene Rekenkamer vandaag uitbrengt.
Het is belangrijk voor de rechtszekerheid van burgers, bedrijven en
instellingen en voor de geloofwaardigheid van de overheid dat termijnen die
in een wet staan, worden gehaald. Bovendien levert niet-tijdig beslissen
extra werk op voor de overheidsinstanties zelf en voor instanties als de
Nationale Ombudsman, rechters en de Raad van State doordat mensen gaan
informeren, klachten indienen of kwesties voor de (bestuurs)rechter brengen.
Uit publicaties van de Nationale Ombudsman bleek eerder dat de overheid te
weinig voortvarend is. Hoewel veel beslissingen tijdig worden genomen, komen
ook veelvuldig overschrijdingen van enkele dagen tot vele maanden voor.
Aanleidingen onderzoek
Als de overheid concrete beloften niet nakomt, in dit geval besluitvorming
binnen een bepaalde tijd, ervaren burgers een kloof tussen het beleid en de
uitvoering in de praktijk. De 'aansluiting van beleid en uitvoering' is één
van de pijlers uit de nieuwe strategie van de Algemene Rekenkamer. Tegelijk
met dit rapport worden de Strategie 2004-2009, het Verslag 2003 en het
Werkprogramma 2004 van de Algemene Rekenkamer uitgebracht. Drie Hoge
Colleges van Staat (de Nationale ombudsman, de Raad van State en de Algemene
Rekenkamer) hebben elk binnen het eigen taakveld aandacht besteed aan
beslistermijnen. Niet in de laatste plaats omdat 10 jaar geleden de Algemene
Wet Bestuursrecht van kracht werd waarin beslistermijnen een rol spelen (die
veelvuldig overschreden worden, zo blijkt uit evaluaties).
Te weinig aandacht voor (halen van) beslistermijnen
De ministeries noemen als verklaringen voor het overschrijden van
beslistermijnen o.a. capaciteitsproblemen en piekbelasting. Maar de Algemene
Rekenkamer ziet het als een prioriteitsprobleem. Als bestuur, management en
medewerkers het belang van de termijnen erkennen en zich daadwerkelijk
inspannen om deze te halen, kunnen overschrijdingen worden voorkomen. Dat
het kàn bewijzen bijvoorbeeld de Belastingdienst en Bureau Heffingen van
Landbouw, die erin slagen de behandelduur te bekorten. De overheid moet meer
inzicht krijgen in knelpunten in het behandelproces. Er is een verandering
van cultuur nodig, alsook aanpassingen op ICT-gebied en betere samenwerking
tussen schakels in de behandelketen.
Ook in het wetgevingsproces krijgen beslistermijnen te weinig aandacht. Een
gedegen onderbouwing, met aandacht voor het realistisch en passend zijn van
de termijn, ontbreekt veelal. De grote variëteit in beslistermijnen zou
teruggebracht kunnen worden om meer helderheid voor de burgers te scheppen.
Reactie kabinet
Het kabinet is het ermee eens dat het beter moet en kan en kondigt aan
maatregelen te nemen om de termijnoverschrijdingen tegen te gaan,
bijvoorbeeld door de inzet van ICT. Het verwijst naar het actieprogramma
'Professionalisering afhandeling burgerbrieven en email'. Maar
termijnoverschrijdingen zijn niet altijd te voorkomen, vooral bij complexe
verzoeken in het kader van de Wet Openbaarheid Bestuur, bij piekbelasting
of als informatie van derden nodig is. Het kabinet deelt de conclusie van de
Algemene Rekenkamer niet dat de keuzen van de termijnen onvoldoende
onderbouwd zijn. De Algemene Rekenkamer benadrukt dat er behoefte is aan
samenhangende, concrete en doelgerichte verbeteringen om het hardnekkige
probleem te bestrijden en doet aanbevelingen om ook bij lastige
omstandigheden tijdig te kunnen beslissen.
Aantallen en soorten beslistermijnen
Van de bijna tienduizend wetten die sinds 1994 zijn gewijzigd of ingevoerd,
bevatten er 355 (4%) beslistermijnen. De meeste primaire termijnen zijn
'binnen 13 weken' of 'binnen 8 weken'; deze gaan vooral over regelingen die
te maken hebben met inkomen, subsidie of sociale zekerheid. Als er voor
aanvragen geen beslistermijn in de wet staat, is de Algemene Wet
Bestuursrecht (Awb) een vangnet. De termijnen voor bezwaar (6 of 10 weken)
staan in de Awb.
Algemene Rekenkamer