Socialistische Partij
Reisverslag SP-delegatie in Irak, april 2004
Woensdag 14 april 2004
Irak, je moet er geweest zijn
Koerdistan: indrukwekkende uitgestrektheid
Koerdistan: indrukwekkende uitgestrektheid
Irak-nieuws van vandaag: bij meerdere acties zijn er vandaag
buitenlanders gegijzeld, een paar eerder gegijzelden zijn vrij
gekomen, er zijn vier controleposten tussen Bagdad en Mosul
aangevallen, opstandelingen hebben de derde Amerikaanse helikopter van
deze week neergehaald en Rusland trekt zijn staatsburgers, meer dan
achthonderd, terug. En het Iraanse regime schijnt door de Amerikanen
gevraagd te zijn om een bemiddelingspoging te doen om dwarsligger
al-Sadr tot een meer gematigde opstelling te brengen. Amerikaanse
troepen maken zich op voor aanvallen op Najaf en wellicht Faluja, waar
de wapenstilstand bijna afloopt. De woordvoerder van al-Sadr reageert
met een grote persconferentie die wereldwijd uitgezonden wordt, de
Iraanse minister van Buitenlandse Zaken doet zijn zegje voor de
camera's van CNN en Al-Jazeera en we zien beelden van in brand
geschoten vrachtwagens. We hebben de klok rond Irak op tv. Maar weten
we wel wat we zien?
Moderne oorlogen worden steeds vaker ook via de media uitgevochten. De
berichten van vandaag geven de indruk dat de oorlog in Irak opnieuw
oplaait.
Zowel CNN, als Al Jazeera en Al Arabia zoomen de laatste dagen in op
de straatgevechten in Falluja en de omsingeling van Najaf en van de
kant van familie en vrienden krijgen we bezorgde e-mailtjes en
telefoontjes waarin zij hun bezorgdheid kenbaar maken en ons op het
hart drukken toch vooral voorzichtig te zijn.
Reizen onder begeleiding Reizen onder begeleiding
Maar Irak is natuurlijk een heel stuk groter dan de media bestrijken.
En in het grootste deel van het land is het veel rustiger dan de
tv-beelden doen vermoeden. In het noordelijke en noordoostelijke deel
van Irak is er van geweld geen sprake. Dat hebben we de afgelopen
dagen kunnen zien terwijl we van de Syrische tot de Iraanse grens zijn
getrokken. Zelfs geen verhoogde paraatheid, maar "business as usual"
volgens onze gastheren. Uitsluiten kun je niets, benadrukken zij, maar
de situatie in de regio is naar hun zeggen niet gevaarlijker dan in
pakweg Madrid.
"Je moet er geweest zijn om erover te kunnen oordelen," hoorden we
twintig jaar geleden regelmatig als we ageerden tegen de apartheid in
Zuid-Afrika of dictaturen in Latijns-Amerika. Nu hier in Irak, blijkt
het eerder moeilijker dan makkelijker te zijn om aan te geven hoe het
zit. Onze indruk is dat de meeste Irakezen vandaag naar hun werk of
naar school zijn gegaan, het huishouden hebben gedaan en bij het
bekijken van de nieuwsberichten tegen elkaar gezegd hebben: "Wat een
zooitje zeg, het lijkt wel of het nooit ophoudt."
14 april - Onderweg Onderweg
In de pakweg dertig gesprekken die we de afgelopen dagen met mannen en
vrouwen van regering, NGO's, vakbonden en vrouwenorganisaties gehad
hebben, benadrukken we dat we van hen willen horen hoe de problemen in
hun land opgelost zouden kunnen worden.
Vrijwel iedereen die we tot nog toe spraken - de moslimfundo's spreken
we waarschijnlijk morgen of overmorgen - horen we dat er geen sprake
is van een brede volksopstand tegen de Amerikaanse bezetter. Er zou
veeleer sprake zijn van een wanhoopsoffensief van
moslimfundamentalistische en pro-Saddam groepen die nauwelijks steun
van de bevolking zouden hebben. Met de moed der wanhoop zouden zij
niet te beroerd zijn om over de ruggen van gewone Irakezen hun
heilige, dan wel vuile oorlog uit te vechten. De opstandelingen
zouden, geinspireerd door `buitenlands gajes' inzetten op een
geweldsorgie waarbij zij "alles of niets" spelen. De schokkende
videobeelden van gegijzelde Japanners, de onvermijdelijke
burgerslachtoffers, de anti-oorlogsprotesten in tal van plaatsen in de
wereld, regeringen die overwegen hun troepen uit Irak terug te
trekken, dat alles moet er volgens onze gesprekspartners toe leiden
dat de positie van de Amerikanen en de voorlopige regeringsraad
ondermijnd wordt ten gunste van de krachten die zich sterk maken voor
een islamitische republiek.
Onderweg Als ons de afgelopen dagen iets duidelijk is geworden, is het
dat zwart-wit polarisatielijnen in het geval van Irak niet bestaan.
Waar het gaat om de interpretatie van het geweld en de aanstichters
daarvan valt het op dat de Amerikaanse bezetters, de voorlopige
Iraakse regeringsraad en de progressieve en seculiere partijen het op
hoofdlijnen eens lijken te zijn, hoezeer ze politiek ook van opvatting
verschillen. Daarbij moeten zowel de opstandelingen in Fallujah als de
beweging van al Sadr het ontgelden. Als het aan de progressieven
gelegen had, hadden de Amerikanen de al Sadr-beweging al veel eerder
aan moeten pakken. "Het is toch te gek voor woorden dat die lui het
afgelopen jaar eigen rechtbanken en gevangenissen op hebben gezet, dat
ze belasting heffen in sommige wijken in Bagdad en dat ze op eigen
houtje gewapende eenheden opzetten. Aanpakken die hap!"
Niet over de vraag of maar over de vraag hoe de opstandelingen
aangepakt moeten worden, lopen de meningen echter uiteen. Het zou de
Amerikanen aan gevoel voor verhoudingen ontbreken waardoor zij er elke
keer weer in zouden slagen om Irakezen van zich te vervreemden.
Daarbij komen ze met voorbeelden van grof gedrag, intimidatie en
escalerend optreden. Tot nog toe zijn we niemand tegen gekomen die
zich uitspreekt voor het onmiddellijke vertrek van alle buitenlandse
troepen. Sterker nog, in dat geval zou het volgens velen
waarschijnlijk pas echt een puinhoop worden in midden en zuid-Irak.
Maar zomaar doorgaan op de huidige weg, dat loopt ook dood, zoals we
dagelijks zien.
Wat dan wel: de VS eruit de VN erin? Goed idee zegt de een tegen ons.
Geen flauw idee zegt de ander, als we er naar vragen. Als we jullie
daar een plezier meedoen valt daar best over te praten, horen we van
een derde die het ook niet weet. Over een paar dingen zijn ze het wel
eens. De meeste mensen willen een eind aan de chaos, het geweld en de
onveiligheid.
En grote meerderheid heeft - of je dat nu leuk vindt of niet - geen
boodschap aan de politiek. Juist het grote vacuüm en het gebrek aan
legitimiteit van politieke bewegingen maakt dat het dubbeltje beide
kanten op kan vallen. Een ideale situatie voor gangsterpolitici,
religekken en drugsbaronnen.
De toekomst van Irak? Als die alleen moet afhangen van de inzichten
van regeerders, bestuurders, generaals en religieuze leiders, dan valt
te vrezen dat het hier voorlopig niet goed komt. Als regeringen zouden
kunnen en durven luisteren naar al die gewone mensen, die ons
vertellen hoe ziek ze zijn van dictatuur en oorlog, dan zou de
toekomst van Irak er iets rooskleuriger uit zien.
zie ook Index reisverslag
zie ook Dossier Irak