Informatie voor de pers. Vrije Universiteit Amsterdam.
15/04/2004
---
André Kuipers onderzoekt botvorming in de ruimte
De Nederlandse kosmonaut André Kuipers, die maandag 19 april vertrekt
naar het internationale ruimtestation ISS, neemt op zijn reis onder
meer botmateriaal mee van het Academisch Centrum Tandheelkunde
Amsterdam (ACTA). Kuipers gaat in het ruimtestation onderzoeken hoe de
vorming van botmateriaal op celniveau verloopt onder gewichtloze
omstandigheden. Het experiment wordt gecoördineerd door dr. Jenneke
Klein-Nulend, Mel Bacabac (aio) en dr. Jack van Loon van de sectie
Orale Celbiologie van ACTA.
Het ruimteonderzoek moet uitwijzen of, en zo ja waarom, botcellen
onder gewichtsloosheid minder gevoelig zijn voor prikkels om
botmateriaal aan te maken. Zodoende kunnen we beter begrijpen waarom
botverlies bij kosmonauten optreedt en waarom langdurige inactiviteit
op aarde resulteert in broze en breekbare botten.
Bot is levend weefsel. De beenderen in het lichaam worden continu
vernieuwd door de activiteit van botcellen. Tijdens het proces van
botvorming produceren de botcellen (osteocyten) signaalmoleculen die
nodig zijn om het bot gezond en stevig te houden. Botcellen produceren
deze signaalmoleculen onder invloed van mechanisch prikkels,
bijvoorbeeld wanneer het bot fysiek wordt belast. Wanneer bot niet
wordt belast, zoals tijdens een verblijf in de ruimte of bij
immobiliteit op aarde, neemt de botmassa enorm af. Ook in de
tandheelkunde is botverlies een bekend probleem dat kan leiden tot
tandvleesaandoeningen.
In het ruimtestation ISS worden osteocyten (botcellen), osteoblasten
(botvormende cellen) en periostale cellen (cellen die zich om het bot
heen bevinden en waaruit zich steunweefsel ontwikkelt zoals pezen) mét
en zonder zwaartekracht gekweekt. Voor de controlegroep is een
speciale centrifuge ontwikkeld om de zwaartekracht na te bootsen. Ook
blijft bij ACTA in Amsterdam een controlegroep achter. De benodigde
botcellen zijn uit kippenbotten geïsoleerd. Om de botvorming op
celniveau te kunnen volgen is een methode ontwikkeld om cellen in een
kweekschaal mechanisch te kunnen belasten. Bijzonder is dat het
experiment met behulp van sensoren in de kweekschaal "on line" op
aarde kan worden gevolgd.
Vrije Universiteit Amsterdam