Socialistische Partij
Tribune 4
Het Wad wacht af
Interview Arjo Klamer
Bottenvrouw Clea Koff
Buurtconcierge Theo niet correct
Column Marijnissen
Elke, één van de 43.626
Reisverslag SP-delegatie in Irak, april 2004
Maandag 19 april 2004
Geen afscheid van Irak
De Syrische chauffeur meldt via zijn mobiele telefoon dat "de
buitenlanders" nu bij hem in de volkswagenbus zitten, onderweg naar
het vliegveld van Aleppo. Dat ons delegatielid Faisal Nasser hem
moeiteloos verstaat, weet hij dan nog niet. Dus hoort Faisal ook met
wie hij belt. De Syrische geheime dienst wil graag alles weten wat
buitenlanders doen in deze nu al tientallen jaren bestaande dictatuur
bij de buren van Irak. Dat hebben we ook gemerkt bij het passeren van
de grens. Eindeloos lang willen de grensbewakers met ons praten. Over
van alles en nog wat, alleen maar uit interesse. Vergezeld van kopjes
thee en uitgedeelde sigaretten. Maar vooral willen ze weten met wie we
allemaal in Irak gesproken hebben. En waarover. En wanneer. En hoe. En
of onze verslaglegger Hans van Heijningen ze allemaal op foto heeft
vastgelegd. En waar ons delegatielid Serdar Dosky is, die ons wel op
de heenreis vergezelde. Die is thuis in Irak, zeggen we, hij is immers
zo lang niet thuis geweest - wat klopt. Bij familie - wat ook klopt.
Maar hij komt niet meer via Syrië terug. Daarvoor zijn er hier de
laatste dagen te veel wandaden gepleegd tegen de Syrisch-Koerdische
minderheid. Intimidaties, arrestaties, martelingen, zelfs moord op
enkele Koerdische arrestanten. Serdar is Koerd en kan dus beter het
lot niet verzoeken, hebben we van betrouwbare bronnen vernomen. Hij
reist over enkele dagen niet via Syrië maar via Turkije terug naar
Nederland.
Bezoek aan het Koerdisch Parlement
Nu is hij dus nog bij zijn familie in Noord-Irak, van wie we eerder
deze dag afscheid genomen hebben. Net als van onze gastheren die ons
tijdens ons werkbezoek zo voortreffelijk hebben begeleid en beschermd.
We hebben ze bij de Iraaks-Turkse grens nogmaals beloofd dat we hen
een uitgebreid verslag van onze bevindingen zullen sturen. Daarin zal
ook een overzicht komen van de vele concrete suggesties die van
Iraakse kant zijn gedaan om vanuit Nederland mee te helpen aan de
opbouw van een veiliger en fatsoenlijker Irak. We zullen de
voorstellen voorleggen aan organisaties als vak- en vrouwenbonden,
woningbouwkoepels, universiteiten, vredesbewegingen. En natuurlijk aan
de Nederlandse autoriteiten, gemeenten en regering.
De mensen in Irak zitten te springen om samenwerkingsverbanden.
Natuurlijk willen ze materiële steun na alle vreselijke jaren van
dictatuur, uitbuiting, oorlog en internationale sancties. Maar vooral
willen ze kennis: hoe bouw je een fatsoenlijke samenleving op na
decennia van dictatuur? Wat is een rechtsstaat eigenlijk, hoe hou je
kerk en staat gescheiden in plaats van verknoopt, hoe gaat democratie
in zijn werk, hoe moet een land bestuurd worden, wat doe je tegen
corruptie, hoe verbeter je relaties tussen religies, tussen mannen en
vrouwen, hoe bouw je politieke partijen op, hoe organiseer je
verkiezingen, hoe leid je politieagenten en soldaten op, hoe krijg je
investeerders naar je land, hoe kom je tot economische groei en een
eerlijker verdeling van de rijkdom die Irak zeker bezit?
Veel vragen, veel verzoeken. Van tientallen organisaties en mensen in
allerlei functies. Ze willen veel, heel veel weten - maar vooral ook
zelf heel veel doen. Onze gesprekspartners waren niet verpletterd en
uitgedoofd, eerlijk met veel energie. Natuurlijk: het zijn de
voorhoedes die we treffen. Miljoenen Irakezen leven in bittere armoe
en hebben weinig vertrouwen dat het morgen beter zal worden dan het
gisteren was. Irak is een land vol geschonden beloften en valse
voorwendsels. Het zal erom hangen of het enthousiasme van delen van de
samenleving de rest kan raken en kan meetrekken. Veel hangt af van de
feitelijke ontwikkelingen in het land. Wat gaan de Amerikanen doen,
hoe reageren de groepen die zich nu verbonden lijken te hebben tegen
de Amerikanen, wat doen de grote religies van dit land, sjiieten en
soennieten? Slagen de seculiere partijen, sommige met een oude
traditie, andere erg nieuw, erin een seculier antwoord te geven dat
mensen aanspreekt en het Iraanse model buiten de deur houdt?
De Amerikanen spelen een sleutelrol. Talloze Irakezen danken Allah op
hun blote knieën dat ze de dictator verdreven hebben. Ook zij die
tegen weer een oorlog waren, vanwege alle nieuwe vernietiging van
mensenlevens en levensnoodzakelijke infrastructuur. Saddam is weg en
zit nu veilig weggeborgen in Qatar, op een Amerikaanse basis. Een
heerlijk gevoel - maar wat gaat er nu gebeuren? Het Amerikaanse
optreden als bezetters baart velen zorgen en stuit velen tegen de
borst. Nogal wat mensen zijn bereid het de Amerikanen te vergeven,
maar het aantal dat daartoe steeds minder bereid is lijkt te groeien.
De Amerikanen zouden veiligheid brengen en de economie weer op gang
helpen, zorgen voor water en stroom en voedsel. Maar ze hebben nu de
grootst mogelijke moeite om zichzelf te beschermen. En hun optreden
naar de bevolking mist vooral één ding: respect. "De Amerikanen weten
alles beter, hebben geen Irakezen nodig - en dat geeft een slecht
gevoel aan de mensen die mee willen doen," vertelt ons een van de
mensen die momenteel de voorlopige regeringsraad vormen. De raad moet
samen met de bezettingsmacht het land voorbereiden op de officiële
machtsoverdracht op 30 juni. Maar veel, heel veel wordt door de
Amerikanen geregeld zonder de raad te horen. En als ze dat wel doen
worden de geluiden van Iraakse kant maar al te vaak genegeerd.
Binnenplaats van de moskee in Erbil
Wat vooral twijfel oproept is dat de Amerikanen er in één jaar
bezetting in geslaagd zijn hun natuurlijke bondgenoot, de sjiitische
meerderheid, van zich te vervreemden. Deze vooral arme en onder Saddam
extra geterroriseerde bevolkingsgroep voelt zich volstrekt miskend. En
dat levert brandstof en manschappen voor verzet tegen de Amerikaanse
bezetting. Steun krijgen ze uit het buitenland en van organisaties als
Al Qaida, die dolgraag een Heilige oorlog op Iraaks grondgebied wil
voeren.
En zo worden de Amerikanen bewonderd én verguisd. Voor ons is
duidelijk geworden dat de Amerikaanse aanpak dood gaat lopen. Zonder
de steun van de mensen kan je geen fatsoenlijke samenleving opbouwen.
Je kan niet bij verordening een land moderniseren en democratiseren.
Zeker niet als je ook nog eens druk doende bent om vitale delen van de
economie in handen te spelen van je eigen bedrijven. Wat willen de
Amerikanen met ons en met ons land, vragen steeds meer mensen zich met
grote verontrusting af.
De Amerikaanse aanpak werkt niet - en is op termijn dus uiterst
gevaarlijk. Ze kan leiden tot een sjiitische machtsovername of tot een
jarenlange durende strijd tussen Amerikaanse troepen en internationale
terroristen, temidden van een gaandeweg weer moedeloos wordende
bevolking. Zo moet het dus niet en Nederland moet daaraan dus ook niet
meewerken. Hoe het dan wel moet? Na met zoveel mensen gesproken te
hebben weten we één ding: toverformules bestaan hier niet. Er is geen
makkelijke oplossing voor een zo ingewikkelde samenleving, waar zoveel
scheidslijnen doorheen lopen.
Geen toverformules, wel suggesties. Veel mensen vragen om meer macht
voor de Irakezen zelf. Als we zelf ons land mogen besturen, zullen we
fouten voorkomen die vreemdelingen welhaast moeten maken. En het zal
het Iraakse zelfbewustzijn doen toenemen, wat ze zo hard nodig hebben
na alle jaren van vernedering. En veel mensen vragen om een blijvende
betrokkenheid van de internationale gemeenschap, van de Verenigde
Naties.
Kinderen oefenen voor een manifestatie
Internationale solidariteit betekent ook Nederlandse solidariteit. We
worden keer op keer gevraagd om Irak niet te vergeten nu de dictatuur
voorbij is. Zonder hulp komt dit land er niet. Of dat ook voortzetting
van de militaire hulp betekent die Nederland nu verleent in het zuiden
van Irak? Dat valt niet eenvoudig te zeggen. We horen veel goede
geluiden over de Nederlandse soldaten bij onze gesprekspartners. Ze
zijn vriendelijker en behulpzamer dan de Amerikanen. Snappen beter hoe
dit land en haar mensen in elkaar zitten. Veel mensen dringen erop aan
om ze te laten blijven. Laat ons niet alleen aan de Amerikanen over,
klinkt daarin door. Maar als de verhoudingen niet veranderen, worden
de Nederlandse soldaten aan de Amerikanen overgelaten en lopen daarmee
een groot risico te moeten betalen voor nieuwe Amerikaanse blunders.
Dat is onverantwoord tegenover onze eigen soldaten. We kunnen hen
niet in de frontlinie laten zonder enige zeggenschap te hebben over de
ontwikkelingen in Irak. Andere landen hebben die conclusie al
getrokken. De nieuwe Spaanse regering trekt zijn troepen terug omdat
premie Zapatero niet gelooft dat de Amerikanen bereid zijn de
Verenigde Naties een hoofdrol te geven bij de opbouw. Binnen een paar
weken wil hij zijn soldaten terug. Enkele landen die kleine
contingenten troepen leveren, halen hun mensen ook al terug of denken
daarover. Nederland moet komende maand een beslissing nemen. De
regering zal niet alleen met de Amerikanen moeten praten maar vooral
met de huidige regeringsraad en de aanstaande interim-regering. Tot
dusver doen Balkenende, Bot en Kamp dat niet. Dat is fout. De
Nederlandse politiek zal zich ook moeten afvragen of er kans op
verandering bij de Amerikanen is. Zonder verandering van concept
zullen de problemen alleen maar groter worden en kunnen de Nederlandse
militairen in een valkuil komen.
Naast het al dan niet voortzetten van militaire steun moet er vooral
andere steun komen. Op dat gebied heeft Nederland zeker veel te
bieden. Van begeleiding van mensen die slachtoffers van de terreur
helpen tot het opleiden van politieagenten, het helpen van herstel van
de kapotte infrastructuur en nutsvoorzieningen en het bevorderen van
Nederlandse investeringen in Irak. Als de wereld bereid is slechts een
klein deel van het geld dat de laatste oorlog kostte nu te investeren
in de vrede en de welvaart, dan krijgen de Irakezen een kans op een
beter leven. Niet meer dan dat - ze zullen het zelf moeten waarmaken.
Maar zonder internationale solidariteit kan het niet. Daarom mag de
wereld nu geen afscheid nemen van Irak. Veel beter is de miljoenen
Irakezen die nu voor de klus van hun leven staan, van harte welkom te
heten in de rij van beschaafde mensen en landen en dat niet alleen in
woord maar ook in daad te doen. De mensen verdienen het.
Tiny Kox
zie ook Index reisverslag
zie ook Dossier Irak