Persoonsgegevens - Toespraken - Toespraak minister De Graaf, Burgerzakencongres
Doorsturen
TOESPRAKEN Toespraak minister De Graaf, Burgerzakencongres Printversie
Toespraak minister van pagina
De Graaf, 22 april 2004 Bookmark
Burgerzakencongres
Dames en heren,
Tien jaar GBA is reden voor een feestje. Tien jaar een systeem in de lucht houden en
ook nog steeds verbetering in aanbrengen is een prestatie van formaat; er zijn maar
weinig grote overheidssystemen waarvan dat gezegd kan worden. Ik heb daar grote
waardering voor.
Tien jaar GBA maakt ook een flinke update noodzakelijk. De ontwikkeling van de
software gaat snel, vraag dat uw kinderen maar. Niet voor niets heeft de
Commissie-Snellen enkele jaren geleden een concreet voorstel voor modernisering
geformuleerd.
U weet door uw dagelijkse werk als geen ander hoe belangrijk, hoe onmisbaar
persoonsgegevens zijn in het functioneren van de overheid: als middel om identiteit
vast te stellen, als essentiële persoonlijke informatie en als drager van aanvullende
informatie. De GBA is het systeem waarin die gegevens worden opgeslagen en beheerd en
dat zorgt voor verstrekking van die gegevens. En dat systeem is simpelweg aan groot
onderhoud toe.
Dat groot onderhoud, die modernisering gaat nu gebeuren. Gisteren heb ik met de VNG
en de NVVB een aantal beslissingen genomen die de belangrijkste fase van de
modernisering van de GBA in gang zullen zetten.
Ook De Andere Overheid waar we de komende jaren aan gaan bouwen, moet kunnen steunen
op een moderne GBA.
Waarom heeft die Andere Overheid nu zo'n groot belang bij die modernisering van de
GBA? Dat heeft in essentie te maken met het vertrouwen van burgers in de overheid.
Uit onderzoek is gebleken dat de meeste burgers de overheid wel vertrouwen. Dat is
goed nieuws, maar dat vertrouwen houdt niet altijd over. Het gaat er nu om dat
vertrouwen te behouden en, waar mogelijk, te vergroten. We doen het, wat mij betreft,
nu zeker niet slecht. Integendeel. We hebben op een aantal terreinen zelfs een
voorsprong genomen op allerlei overheidsbureaucratieën in het buitenland. Een
voorsprong die soms een remmende voorsprong lijkt te worden. U weet wat het lastige
van remmende voorsprongen is: te grote tevredenheid met wat er is bereikt en te
weinig drive om het nog beter te maken. En voordat je het weet heeft het peloton je
weer ingehaald, en het is dan niet belangrijk of de Belgen demarreren of een ander
land.
We moeten als overheid steeds opnieuw, steeds weer de vraag stellen of de
dienstverlening van burgers béter kan dan nu. Iedere burger wil altijd goed bediend
worden door zijn overheid, ongeacht of hij of zij in de kopgroep of in het peloton
rijdt. De burger, dat bent uzelf en ik, heeft immers geen keus. Wij kunnen niet
shoppen. We kunnen ons paspoort niet bij de IB-Groep gaan halen, het CWI verstrekt
geen alternatieve studiefinanciering en u kunt uw jongstgeborene wel opgeven bij de
Rijksdienst voor het wegverkeer, maar ik kan u verzekeren dat zij daar met die
informatie niets kunnen. Ik bedoel maar, hoezo keuzevrijheid.
Maar verbetering van de dienstverlening kàn. En eigenlijk gaat dat over zaken die we
met z'n allen doodnormaal zijn gaan vinden.
Bijvoorbeeld: het zou doodnormaal moeten zijn dat alle overheidsinstanties gebruik
maken van dezelfde persoonsgegevens. Die veranderen namelijk vrijwel niet. Als die
gegevens berusten bij één centrale instantie die je kan vertrouwen, dan is het toch
niet te veel gevraagd dat alle andere instanties die gegevens gebruiken? Het moet
toch mogelijk zijn dat als ik aan de ene overheidsinstantie een kerngegeven over
mijzelf verschaf, die overheidsinstantie mijn identiteit kan verifiëren en zo aan
alle andere persoonlijke gegevens kan komen die ze nodig hebben om mij verder te
helpen? Ik vind het voldoende om één keer mijn persoonsgegevens te verschaffen, als
ik dat maar kan doen aan een vertrouwde instantie die mijn gegevens goed beheert en
correct verstrekt, voor het overige beschermt.
Het zou ook doodnormaal moeten zijn dat gegevens uit de ene sector moeten kunnen
worden gebruikt in een andere sector, als ze daar van belang zijn. Maar dan wil ik
wel twee dingen zeker weten. In de eerste plaats dat het ook inderdaad mijn gegevens
zijn en niet die van ene Tom de Graaff zonder h en met twee ff's die ook in Tiel
woont en dezelfde geboortedatum heeft. En in de tweede plaats dat ook niet méér
gegevens worden uitgewisseld dan strikt noodzakelijk is: de Rijksdienst voor het
wegverkeer hoeft, om mijn rijbewijs te kunnen verlengen, niet te weten hoeveel
kinderen ik heb.
Nog een derde voorbeeld.
We vinden het heel gewoon dat supermarkten tot acht uur 's avonds open zijn en dat je
via Internet veilig allerlei zaken kunt kopen. Dan moet het toch ook mogelijk zijn om
op ieder willekeurig moment van de week bij een groot aantal overheidsdiensten on
line zaken af te handelen. Maar dan wel veilig: met betrouwbare persoonsgegevens, en
op een veilige manier.
Dames en heren,
Deze voorbeelden verzin ik niet ter plekke. En al helemaal niet over mijn naam. Het
zijn allemaal onderwerpen, acties, die zijn opgenomen in het Programma Andere
overheid: eenmalige gegevensverstrekking, directe toegang tot gegevens, snelle en
betrouwbare gegevensuitwisseling tussen sectoren, 7x24 uur elektronische
overheidsdienstverlening. Om dat allemaal waar te maken hebben we wel een paar nieuwe
of bijna nieuwe dingen nodig: een Burger Service Nummer, een Nieuwe
Authenticatievoorziening, een elektronische identiteitskaart, en een systeem van
authentieke registraties van basisgegevens, met de persoonsgegevens voorop.
De GBA is de kern van al deze instrumenten en veranderingen. Zonder de GBA kan geen
enkele uitvoeringsinstantie garanderen dat zijn handelingen zijn gericht op de
persoon voor wie ze zijn bedoeld, en dat hij over de gegevens kan beschikken om die
handelingen goed te verrichten. Zonder de GBA zijn een authenticatievoorziening en
een elektronische identiteitskaart niet hanteerbaar en kan een Burger Service Nummer
niet uitgegeven worden.
Dat betekent wel dat er nieuwe eisen worden gesteld aan de GBA. De GBA moet een zo
hoog mogelijke raadplegingssnelheid en een zo hoog mogelijke gegevenskwaliteit kunnen
bieden. Om de processen bij uitvoeringsorganisaties te versnellen moet de GBA on line
geraadpleegd kunnen worden. We gaan dus samen werken aan de beste GBA die we maar
kunnen verzinnen en maken.
Ik zei het al: gisteren was voor mij een belangrijke dag, ik heb afspraken gemaakt
tussen Rijk, de VNG en de NVVB over hoe we de modernisering van de GBA gaan
aanpakken.
In de eerste plaats gaan we een startpakket uitrollen. De Commissie-Snellen heeft dat
al voorgesteld. Waarom een startpakket? Omdat we, op basis van ervaring, er van
overtuigd zijn dat de startpakketmethode de beste is om de modernisering GBA te
realiseren. Er zijn alternatieven, maar volgens deskundigen zijn die duurder en
minder effectief. Eigenlijk gaan we trouwens twee startpakketten uitrollen: een
startpakket gegevensverstrekking (SpG) en een startpakket gegevensactualisering
(SpA).
Dat eerste deel, het startpakket gegevensverstrekking, moet de snelheid van
raadpleging vergroten. Iedere gemeente levert een afslag van alle GBA-gegevens naar
één centraal punt, waarvan uit alle gebruikers zullen worden bediend. Dat betekent
dat gemeenten niet de technische maatregelen hoeven te nemen om alle klanten zelf on
line te bedienen en vooral dat zij niet 7x24 uur paraat moeten zijn om het systeem
voor de eigen gemeente in de lucht te houden.
We zullen goed nadenken en met elkaar overleggen hoe we dat centrale punt gaan
beheren en besturen.
Het moet in ieder geval geen structuur voor de eeuwigheid worden: er zullen steeds
meer authentieke gegevens door gemeenten beheerd moeten worden. We beginnen met een
tijdelijke oplossing en gaan op zoek naar een structurele oplossing.
Het tweede deel, het startpakket gegevensactualisering, moet ervoor zorgen dat
gegevensopslag en gegevensbeheer bij alle gemeenten op uniforme wijze plaatsvindt.
Dat maakt het mogelijk dat noodzakelijke wijzigingen, bijvoorbeeld in wetgeving,
relatief snel en goedkoop kunnen worden doorgevoerd.
Beide startpakketten moeten er ook voor zorgen dat de kwaliteit van de GBA-gegevens
omhoog gaat. Het SpA (want wat is de ambtenarij zonder afkortingen), zorgt voor
uniformering van procedures en biedt de mogelijkheid van consistentiechecks, terwijl
de centrale afslag van alle GBA-gegevens de opening biedt naar controles op dubbele
A-nummers, Sofi-nummers e.d.
We hebben gisteren ook afspraken gemaakt over het scenario dat we gaan volgen. Het is
verleidelijk om te starten met SpG en pas daarna met de SpA: SpA is namelijk
moeilijker en duurder en vergt meer investeringen van de gemeenten dan SpG. Toch
hebben we afgesproken de beide pakketten tegelijkertijd te starten. Waarom? Omdat
alle partijen inzien dat technologische vernieuwing en nog verdere verhoging van de
gegevenskwaliteit essentieel zijn voor het goed functioneren van de GBA in de Andere
Overheid in het verlengde van een betere dienstlening aan de burger.
Tegelijkertijd zijn we niet blind voor de onzekerheden. Het ontwikkelen van een
startpakket gegevensverstrekking én het inrichten van één gegevensverstrekkingspunt
is een stevige klus. Maar het is een klus die goed definieerbaar en te plannen is.
Dat ligt met SpA wat moeilijker. Daar zijn de onzekerheden groter en hebben we te
maken met de soms grote verschillen tussen gemeenten. Daarom beginnen we de SpA-lijn
met verdere uitwerking. Onderzoek heeft bevestigd dat koppeling van SpA met de
gemeentelijke systemen goed mogelijk is, maar dat het verstandig is dat eerst te
laten zien in een zogenaamd proof of concept, testmodel.
We hebben afgesproken dat de rijksoverheid zorgt voor het startpakket. Dat wordt dus
onder mijn verantwoordelijkheid gemaakt. We zijn nu aan het bekijken hoe we dat gaan
doen, hoe we daar de gemeenten, de afnemers en de leveranciers zo goed mogelijk bij
gaan betrekken. We hanteren in ieder geval één principe: we willen met open
standaarden werken.
In de derde plaats hebben we afspraken gemaakt over de regie in de nu komende fase.
Zo logisch als het was dat de rijksoverheid in de afgelopen twee jaar het voortouw
heeft gehad bij het uitwerken van de voorstellen van de commissie-Snellen, zo logisch
is het nu om de regie te beleggen bij de beide overheden: het Rijk en de gemeenten,
of andersom. Een stuurgroep van BZK en de VNG zal de regie gaan voeren. In die
stuurgroep komen ook vertegenwoordigers van de NVVB en van de gebruikers, de
afnemers.
Tenslotte, bij veranderingen hoort geld, en dat moet er dus komen. Dat geld is er
niet zomaar. We gaan een lening afsluiten en die moet worden afgelost. Dat doen we
door een verhoging van de berichtenprijs GBA. Bij het huidige volume zou dat een
verhoging met 3,5 cent betekenen. Ik realiseer me heel goed dat dat veel is. Maar
daar krijgt u wat voor terug: een direct toegankelijke, kwalitatief betere GBA.
De gemeenten zullen ook moeten bijdragen, daar valt niet aan te ontkomen. Ik weet ook
wel dat het bij de gemeenten op dit moment geen vetpot is, waar wel?. Maar de
gemeenten zullen veel voordeel hebben van de modernisering GBA. Minder
organisatorische belasting, snellere verwerking van gegevens die van buiten komen,
betere en snellere dienstverlening aan de burgers, introductie van een dienstenbus
die het binnengemeentelijk informatieverkeer aanmerkelijk kan verbeteren. We hopen
dat de uitgaven die gemeenten moeten doen om die vruchten van de modernisering te
plukken, zijn in te passen in de wijze waarop iedere gemeente nu gewend is de
financiering van hardware en software te regelen. Sluitende afspraken over de
gemeentelijke investeringen zijn niet gemaakt. Dat kan ook niet, want eerst moet het
"proof of concept" voor het Startpakket Actualisering meer duidelijkheid geven over
de baten en lasten bij de gemeenten. Wel hebben we een paar belangrijke
uitgangspunten geformuleerd: de gemeenten dragen, in lijn met het rapport-Snellen,
zelf hun deel van de noodzakelijke investeringen, maar de uiteindelijke weging van
baten en lasten moet voor de gemeenten tenminste kostenneutraal uitvallen..
Dames en heren,
Mij rest hier nog één ding. Iets leuks. U weet allemaal vast wel dat het verzamelen
van persoonsgegevens niet pas tien jaar geleden is verzonnen begonnen bij de
invoering van de GBA. De Romeinen zijn al ruim voor onze jaartelling begonnen met de
census, de telling en registratie van alle mensen die wel in Rome woonden maar zich
niet tot de patriciërs, plebejers of één van de achttien (!) ridderklassen konden
rekenen. En de Romeinen deden dat heus niet omdat ze mensen tellen zo leuk vonden,
maar omdat ze die informatie nodig hadden. Al was het maar om de jaarlijkse
graanuitdelingen enigszins eerlijk te laten verlopen en de legioenen op tijd van vers
bloed te kunnen voorzien. Er is weinig nieuws onder de zon.
De NVVB heeft een tentoonstelling ingericht over de geschiedenis van de
bevolkingsboekhouding waarin diverse dingen te zien zijn die zo in de loop der tijd
zijn gebruikt om persoonsgegevens te registreren. Er zitten geen Romeinse
kleitabletten of papyrusrollen bij, maar desondanks is die tentoonstelling machtig
interessant. Ik beveel u van harte aan die te bezoeken. Mij is de eer toebedeeld om
die tentoonstelling te openen. Ik doe dat bij deze.
Dames en heren, ik dank u hartelijk voor uw aandacht en ik wens u een plezierig en
leerzaam congres toe.
---
---
© Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties - 26 april 2004
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties