Uitspraak Hoge Raad LJN-nummer: AO6460 Zaaknr: 02294/03
Bron: Hoge Raad der Nederlanden 's-Gravenhage
Datum uitspraak: 27-04-2004
Datum publicatie: 27-04-2004
Soort zaak: straf -
Soort procedure: cassatie
27 april 2004
Strafkamer
nr. 02294/03
EdK/IV
Hoge Raad der Nederlanden
Arrest
op het beroep in cassatie tegen een arrest van het Gerechtshof te
Amsterdam van 15 mei 2003, nummer 23/001190-00, in de strafzaak tegen:
, geboren te op 1965,
wonende te .
1. De bestreden uitspraak
Het Hof heeft in hoger beroep - met vernietiging van een arrest van de
Rechtbank te Alkmaar van 8 december 1999 - het Openbaar Ministerie
niet-ontvankelijk verklaard in zijn strafvervolging ter zake van het
tenlastegelegde feit en in zijn vordering tot tenuitvoerlegging onder
parketnummer 13/020427-96.
2. Geding in cassatie
Het beroep is ingesteld door de Advocaat-Generaal bij het Hof. Deze
heeft bij schriftuur een middel van cassatie voorgesteld. De
schriftuur is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.
De plaatsvervangend Procureur-Generaal Fokkens heeft geconcludeerd dat
de Hoge Raad de bestreden uitspraak zal vernietigen en de zaak zal
verwijzen naar het Gerechtshof te 's-Gravenhage opdat de zaak op het
bestaande hoger beroep zal worden berecht en afgedaan.
3. Beoordeling van het middel
3.1. Het middel bevat de klacht dat het Hof ten onrechte, althans
onvoldoende gemotiveerd heeft geoordeeld dat de redelijke termijn als
bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM in die mate is overschreden dat
het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk moet worden verklaard in de
vervolging.
3.2. Het Hof heeft zijn beslissing als volgt gemotiveerd:
"De raadsman van verdachte heeft ter terechtzitting in hoger beroep
bij wijze van preliminair verweer bepleit dat er in de zaak van
verdachte sprake is van schending van artikel 6 EVRM nu niet kan
worden gezegd dat de berechting binnen een redelijke termijn heeft
plaatsgevonden in de zin van dat artikel. De schending is dermate
ernstig, aldus de raadsman, dat die moet leiden tot niet
ontvankelijkheid van het openbaar ministerie.
Hij heeft daartoe het volgende aangevoerd.
De verdachte heeft met name sinds het tijdstip van het instellen van
hoger beroep zeer geleden onder de onzekerheid van een nieuwe
behandeling van zijn zaak in hoger beroep en het vooruitzicht van een
straf die hij nog zou moeten ondergaan.
In de pers is veel aandacht besteed aan de zaak tegen verdachte en
verdachte is daarbij zeer negatief in de publiciteit gekomen. Hij
heeft inmiddels een nieuw bedrijf opgezet, waarvan het voortbestaan in
gevaar dreigt te komen wanneer hij nu weer negatief in de publiciteit
zou komen en nog een gevangenisstraf zou moeten uitzitten.
Ten slotte heeft het voortschrijden van de tijd grote gevolgen voor
het verloop van de civiele zaak, die het slachtoffer vier jaar geleden
tegen verdachte heeft ingesteld. In die procedure wordt de afloop van
de strafzaak afgewacht. Naarmate de tijd verstrijkt wordt onderzoek
naar het causale verband tussen het handelen van verdachte en bij het
slachtoffer geconstateerd lijden aan de alvleesklier steeds
moeilijker.
Het Hof overweegt te dien aanzien als volgt.
Verdachte is door de politie direct gehoord na de gebeurtenis bij café
in Bergen op 1 juni 1997.
Op 9 september 1997 heeft de zaak voor de eerste keer gediend voor de
meervoudige strafkamer in de rechtbank Alkmaar. Het onderzoek is toen
geschorst voor nader onderzoek en bij interlocutoir vonnis van 16
april 1998 is opnieuw nader onderzoek gelast.
Op 8 december 1999 is door voornoemde meervoudige kamer eindvonnis
gewezen.
Op 9 december 1999 is namens verdachte hoger beroep ingesteld, op 14
december 1999 gevolgd door de officier van justitie.
Op 20 april 2000 is de strafzaak van verdachte ter griffie van het hof
ontvangen.
Op 15 mei 2003 vindt voor de eerste keer de behandeling van de zaak in
hoger beroep plaats.
De advocaat-generaal heeft ter terechtzitting in hoger beroep geen
redengevende verklaring gegeven voor de termijn gelegen tussen
ontvangst van het dossier ter griffie van het hof en de eerste
behandeling van de zaak in hoger beroep.
Het hof is met de verdediging van oordeel dat de behandeling van deze
zaak niet heeft plaatsgevonden binnen een redelijke termijn als
bedoeld in artikel 6, eerste lid van het Europees Verdrag tot
bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden.
Gelet op de totale duur van de behandeling van deze zaak (bijna 6
jaar), in het bijzonder ook gelet op de uitzonderlijk lange termijn
gelegen tussen de dag waarop door verdachte hoger beroep is ingesteld
en de behandeling van de onderhavige zaak ter terechtzitting in hoger
beroep (ongeveer 3 jaar en 5 maanden), terwijl voor dit laatstbedoelde
tijdsverloop geen enkele redengevende verklaring is te vinden, is het
hof met de raadsman van oordeel dat de schending van bedoelde
redelijke termijn van dien aard is dat, de belangen van de samenleving
bij verdere vervolging afwegend tegen het in bedoeld artikel vervatte
recht van verdachte, daaraan de conclusie moet worden verbonden dat
het openbaar ministerie niet ontvankelijk is in zijn (verdere)
vervolging van verdachte en dat hetzelfde geldt ten aanzien van de
onder parketnummer gevorderde tenuitvoerlegging."
3.3. Bij de beoordeling van de redelijkheid van de termijn waarbinnen
de strafzaak wordt behandeld heeft wat betreft de berechting in eerste
aanleg als uitgangspunt te gelden dat de behandeling van de zaak ter
terechtzitting in beginsel dient te zijn afgerond met een eindvonnis
binnen twee jaren nadat de op zijn redelijkheid te beoordelen termijn
is aangevangen. Voor de berechting van de zaak in hoger beroep geldt
als uitgangspunt dat het geding in beginsel behoort te zijn afgerond
met een einduitspraak binnen twee jaren nadat het rechtsmiddel is
ingesteld. Bij het verbinden van rechtsgevolgen aan een overschrijding
van de redelijke termijn is strafvermindering in de regel aangewezen.
Voor niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in de
vervolging is slechts in uitzonderlijke gevallen plaats, terwijl voor
die beslissing zware motiveringseisen gelden (vgl. HR 3 oktober 2000,
NJ 2000, 721).
3.4. Uit het hiervoor weergegeven procesverloop volgt dat:
- tussen het tijdstip van de aanvang van de op zijn redelijkheid te
beoordelen termijn en de uitspraak in eerste aanleg twee jaren en vijf
maanden zijn verstreken terwijl de stukken inhouden dat de zaak twee
maal door de Rechtbank is verwezen naar de Rechter-Commissaris, de
eerste keer naar aanleiding van het verzoek van de raadsman tot het
horen van een achttal getuigen en een getuige-deskundige, de tweede
keer om nader onderzoek te doen naar aanleiding van een verweer van de
raadsman omtrent de medische toestand van het slachtoffer en het
causaal verband.
- tussen de datum waarop de verdachte hoger beroep heeft ingesteld en
die waarop de zaak in hoger beroep is behandeld, drie jaren en vijf
maanden zijn verstreken.
3.5. De beslissing van het Hof dat dit tijdsverloop tot de
uitzonderlijke beslissing van niet-ontvankelijkverklaring van het
Openbaar Ministerie in de strafvervolging dient te leiden, is zonder
nadere motivering die in de bestreden beslissing ontbreekt,
onbegrijpelijk. Het middel is dus gegrond voorzover het klaagt over de
motivering van het oordeel van het Hof.
4. Slotsom
Hetgeen hiervoor is overwogen brengt mee dat de bestreden uitspraak
niet in stand kan blijven en als volgt moet worden beslist.
5. Beslissing
De Hoge Raad:
Vernietigt de bestreden uitspraak;
Verwijst de zaak naar het Gerechtshof te 's-Gravenhage, opdat de zaak
op het bestaande hoger beroep opnieuw wordt berecht en afgedaan.
Dit arrest is gewezen door de vice-president C.J.G. Bleichrodt als
voorzitter, en de raadsheren A.J.A. van Dorst en J. de Hullu, in
bijzijn van de waarnemend-griffier J.D.M. Hart, en uitgesproken op 27
april 2004.
*** Conclusie ***
Nr. 02294/03
Mr Fokkens
Zitting: 23 maart 2004
Conclusie inzake:
1. Het Gerechtshof te Amsterdam heeft in hoger beroep het Openbaar
Ministerie niet-ontvankelijk verklaard in zijn vervolging en zijn
vordering tenuitvoerlegging.
2. Tegen deze uitspraak heeft de Advocaat-Generaal bij het Hof
cassatieberoep ingesteld. Bij schriftuur is één middel van cassatie
voorgesteld dat klaagt dat het Hof het Openbaar Ministerie ten
onrechte niet-ontvankelijk heeft verklaard in zijn vervolging, althans
zijn beslissing ontoereikend heeft gemotiveerd.
3. Het Hof heeft zijn beslissing onder het opschrift "Ontvankelijkheid
van het openbaar ministerie" als volgt gemotiveerd:
"De raadsman van verdachte heeft ter terechtzitting in hoger beroep
bij wijze van preliminair verweer bepleit dat er in de zaak van
verdachte sprake is van schending van artikel 6 EVRM nu niet kan
worden gezegd dat de berechting binnen een redelijke termijn heeft
plaatsgevonden in de zin van dat artikel. De schending is dermate
ernstig, aldus de raadsman, dat die moet leiden tot niet
ontvankelijkheid van het openbaar ministerie.
Hij heeft daartoe het volgende aangevoerd.
De verdachte heeft met name sinds het tijdstip van het instellen
hoger beroep zeer geleden onder de onzekerheid van een nieuwe
behandeling van zijn zaak in hoger beroep en het vooruitzicht van een
straf die hij nog zou moeten ondergaan.
In de pers is veel aandacht besteed aan de zaak tegen verdachte en
verdachte is daarbij zeer negatief in de publiciteit gekomen. Hij
heeft inmiddels een nieuw bedrijf opgezet, waarvan het voortbestaan in
gevaar dreigt te komen wanneer hij nu weer negatief in de publiciteit
zou komen en nog een gevangenisstraf zou moeten uitzitten.
Ten slotte heeft het voortschrijden van de tijd grote gevolgen voor
het verloop van de civiele zaak, die het slachtoffer vier jaar geleden
tegen verdachte heeft ingesteld. In die procedure wordt de afloop van
de strafzaak afgewacht. Naarmate de tijd verstrijkt wordt onderzoek
naar het causale verband tussen het handelen van verdachte en bij het
slachtoffer geconstateerd lijden aan de alvleesklier steeds
moeilijker.
Het Hof overweegt te dien aanzien als volgt.
Verdachte is door de politie direct gehoord na de gebeurtenis bij café
in Bergen op 1 juni 1997.
Op 9 september 1997 heeft de zaak voor de eerste keer gediend voor de
meervoudige strafkamer in de rechtbank Alkmaar. Het onderzoek is toen
geschorst voor nader onderzoek en bij interlocutoir vonnis van 16
april 1998 is opnieuw nader onderzoek gelast.
Op 8 december 1999 is door voornoemde meervoudige kamer eindvonnis
gewezen.
Op 9 december 1999 is namens verdachte hoger beroep ingesteld, op 14
december 1999 gevolgd door de officier van justitie.
Op 20 april 2000 is de strafzaak van verdachte ter griffie van het hof
ontvangen.
Op 15 mei 2003 vindt voor de eerste keer de behandeling van de zaak in
hoger beroep plaats.
De advocaat-generaal heeft ter terechtzitting in hoger beroep geen
redengevende verklaring gegeven voor de termijn gelegen tussen
ontvangst van het dossier ter griffie van het hof en de eerste
behandeling van de zaak in hoger beroep.
Het hof is met de verdediging van oordeel dat de behandeling van deze
zaak niet heeft plaatsgevonden binnen een redelijke termijn als
bedoeld in artikel 6, eerste lid van het Europees Verdrag tot
bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden.
Gelet op de totale duur van de behandeling van deze zaak (bijna 6
jaar), in het bijzonder ook gelet op de uitzonderlijk lange termijn
gelegen tussen de dag waarop door verdachte hoger beroep is ingesteld
en de behandeling van de onderhavige zaak ter terechtzitting in hoger
beroep (ongeveer 3 jaar en 5 maanden), terwijl voor dit laatstbedoelde
tijdsverloop geen enkele redengevende verklaring is te vinden, is het
hof met de raadsman van oordeel dat schending van bedoelde redelijke
termijn van dien aard is dat, de belangen van de samenleving bij
verdere vervolging afwegend tegen het in bedoeld artikel vervatte
recht van verdachte, daaraan de conclusie moet worden verbonden dat
het openbaar ministerie niet ontvankelijk is in zijn (verdere)
vervolging van verdachte en dat hetzelfde geldt ten aanzien van de
onder parketnummer gevorderde tenuitvoerlegging."
4. In aanvulling op het voorgaande volgt voorts uit de stukken dat:
- het nader onderzoek in eerste aanleg betrekking had op het zwaar
lichamelijk letsel van het slachtoffer omdat de verdediging had
aangevoerd dat het letsel niet het gevolg was van de handelwijze van
de verdachte;
- verdachte door de Rechtbank wegens zware mishandeling is veroordeeld
tot achttien maanden gevangenisstraf waarvan zes maanden
voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaren;
- de Rechtbank verder de tenuitvoerlegging heeft gelast van een
voorwaardelijke gevangenisstraf van vier weken;
- de bestreden uitspraak van het Hof op 15 mei 2003 is gedaan.
5. In de regel behoort overschrijding van de redelijke termijn tot
strafvermindering te leiden. Voor niet-ontvankelijkheid van het
Openbaar Ministerie in de vervolging is slechts in uitzonderlijke
gevallen plaats. Met het oog op de door de Hoge Raad uit te oefenen
controle gelden in verband met het uitzonderlijke karakter van de
niet-ontvankelijkverklaring zware motiveringseisen, HR 3 oktober 2000,
NJ 2000, 721 m.nt. JdH, rov. 3.21 en 3.23 sub a.
6. Met de steller van het middel meen ik dat het tijdsverloop in deze
zaak niet zodanig is dat dit het oordeel kan dragen dat de
niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie het gevolg van deze
overschrijding van de redelijke termijn moet zijn. De behandeling in
eerste aanleg heeft weliswaar meer dan 24 maanden geduurd, maar dit
kan grotendeels worden verklaard door het deskundigenonderzoek dat
mede op verzoek van de verdediging is gedaan. De overschrijding van de
termijn waarbinnen een zaak in hoger beroep dient te worden behandeld
is, zoals het Hof heeft overwogen, ernstig maar bij vergelijkbare
overschrijdingen in de cassatiefase heeft de Hoge Raad steeds
geoordeeld dat strafvermindering de passende sanctie was. Zo volgde
strafvermindering bij een tijdsverloop van minstens 37 tot ruim 44
maanden in HR 9 april 2002, LJN AD9961, HR 11 juni 2002, LJN AE1487 en
HR 24 februari 2004, LJN AO2710. Weliswaar is het Hof niet gebonden
aan het oordeel van de Hoge Raad in min of meer vergelijkbare
gevallen, maar het is wel een gegeven dat bij de beoordeling of de
niet-ontvankelijkheid voldoende is gemotiveerd een rol speelt.
7. In dit geval is verder van belang dat het om een verdenking ter
zake van een zeer ernstig feit gaat. Volgens de uitspraak in eerste
aanleg heeft verdachte het slachtoffer levensbedreigend letsel
toegebracht. Hij is daarvoor veroordeeld tot een langdurige
onvoorwaardelijke gevangenisstraf. Dat betekent dat de samenleving en
het slachtoffer een groot belang hebben bij de vervolging en
berechting van dit feit. Deze omstandigheid gecombineerd met het
gegeven dat het gaat om een mate van overschrijding van de redelijke
termijn die zich volgens de rechtspraak van de Hoge Raad leent voor
strafvermindering, betekent dat het oordeel van het Hof dat het
Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk is wegens overschrijding van de
redelijke termijn waarbinnen berechting dient plaats te hebben,
onvoldoende gemotiveerd is.
8. Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak
en tot verwijzing van de zaak naar het Gerechtshof te 's-Gravenhage
opdat de zaak op het bestaande hoger beroep zal worden berecht en
afgedaan.
De Procureur-Generaal
bij de Hoge Raad der Nederlanden,
plv.