Ministerie van Buitenlandse Zaken

Aan de Voorzitter van de TweedeKamerderStaten-Generaal

Binnenhof4

Den Haag


-


Datum


- 3 mei 2004

Behandeld


- M. van Renssen


Kenmerk


- DAF-332/04

Telefoon


- 070 348 65 56


Blad


- 1/5

Fax


- 070 348 66 07


Bijlage(n)


-


- marieke-van.renssen@minbuza.nl


Betreft


- Uw verzoek inzake het verslag van mijn bezoek aan Eritrea, Ethiopië en Rwanda-

Graag bied ik u mede namens de Minister van Buitenlandse Zaken hierbij de reactie aan op uw verzoek van 21 april 2004 met kenmerk 04-Buza-23 inzake het verslag van mijn bezoek aan Eritrea en Ethiopië. Over het daaropvolgende bezoek dat ik bracht aan Rwanda en Burundi zal ik uw Kamer separaat informeren.

De Minister voor Ontwikkelingssamenwerking,

A.M.A. van Ardenne-van der Hoeven


1. Kader en doel van de reis
Op 4 en 5 april jl. nam ik deel aan ministeriële EU-Troika's met Ethiopië en Eritrea. Doel van deze missie was bij te dragen aan de uitvoering van het besluit van de Ethiopia Eritrea Boundary Commission (EEBC) inzake het grensgeschil tussen Ethiopië en Eritrea en voortgang in het vredesproces te bewerkstelligen. Daarnaast voerde ik in Eritrea gesprekken met de regering over de bilaterale ontwikkelingsrelatie, ook in het licht van de Nederlandse zorg over de binnenlandspolitieke- en mensenrechtensituatie in dit land.

In Rwanda stond mijn bezoek in het teken van het bijwonen van tien jaar herdenking van de Genocide.


2. EU Troika's met Eritrea en Ethiopië


2.1 Achtergrond
Op 4 en 5 april jl. nam ik deel aan de door het Ierse Voorzitterschap geleide ministeriële EU-Troika's met Ethiopië en Eritrea. Doel van deze missie was bij te dragen aan de uitvoering van het besluit van de Ethiopia Eritrea Boundary Commission (EEBC) inzake het grensgeschil tussen Ethiopië en Eritrea.

De weigering van Ethiopië om het besluit in zijn geheel te accepteren is de voornaamste oorzaak voor de impasse in het vredesproces tussen Eritrea en Ethiopië. Het betreft hier vooral het plaatsje Badme, waar de grensoorlog in 1998 om begon. Ethiopië zet nu in op dialoog, met tussenkomst van de door de SGVN benoemde Speciale Vertegenwoordiger (SV), de Canadees Axworthy, om tot een aanpassing van de beslissing te komen. Axworthy heeft onlangs een bezoek gebracht aan Addis Abeba, maar is niet in Eritrea ontvangen. Eritrea beschouwt de benoeming als de instelling van een nieuw mechanisme en is bevreesd dat hiermee de onderhandelingen over de Grensuitspraak heropend worden. Eritrea is op zich wel bereid tot dialoog met Ethiopië, maar is van mening dat pas na acceptatie van het grensbesluit door Ethiopië de hiervoor benodigde vertrouwensrelatie aanwezig is. Ethiopië wil immers over de uitspraak van de EEBC onderhandelen.

De internationale gemeenschap is terughoudend om maatregelen tegen Ethiopië te nemen. De huidige situatie kan het beste worden omschreven als een 'unstable stalemate'. Er zijn geen tekenen van een op korte termijn uitbreken van vijandelijkheden en zowel Ethiopië als Eritrea geven aan geen nieuwe oorlog te wensen. Een nieuwe oorlog zou uiteraard gespeend zijn van iedere rationaliteit: Eritrea noch Ethiopië kan zich een nieuw conflict veroorloven. Indien de huidige impasse echter blijft voortduren kan een militaire optie niet worden uitgesloten.

2.2 Uitkomst
Tijdens de gesprekken in Eritrea en Ethiopië benadrukte de EU het belang van vrede en stabiliteit voor sociaal-economische ontwikkeling in de Hoorn regio. Het standpunt van de EU blijft dat de beslissing van de Grenscommissie 'final and binding' is en dat de beslissing zo snel mogelijk moet worden uitgevoerd. Het belang van een spoedige oplossing werd ook in een breder perspectief geplaatst: het is voor de geloofwaardigheid van de internationale gemeenschap van belang dat een bindende uitspraak van een internationale commissie wordt gerespecteerd. De SGVN had een Speciale Vertegenwoordiger, de Canadees Axworthy, benoemd, niet om de uitspraak opnieuw ter discussie te stellen, maar om de uitvoering van de uitspraak mogelijk te maken.

Het gesprek tussen de EU-Troika en de Eritrese President Isaias verliep constructief en in een goede sfeer. Het lijkt erop dat Eritrea zich had gerealiseerd dat deze bijeenkomst een goede gelegenheid bood om met de internationale gemeenschap in gesprek te blijven over de grenskwestie. De Troika is erin geslaagd een zekere opening te creëren voor wat betreft de Eritrese positie ten aanzien van de Speciale Vertegenwoordiger van de VN. Eritrea weigerde tot nu toe elk overleg met Axworthy, maar President Isaias gaf nu aan bereid te zijn tot een gesprek met de Speciale Vertegenwoordiger, op voorwaarde dat diens mandaat duidelijker omschreven wordt.

In het gesprek met de Ethiopische premier Meles benadrukte de EU-Troika dat spoedige voortgang ten aanzien van de grenskwestie noodzakelijk is en dat blijvende stagnatie op dit punt consequenties zou hebben, overigens zonder deze nader te specificeren of een tijdpad aan te geven. Premier Meles hield vast aan zijn standpunt dat Ethiopië de uitspraak van de Grenscommissie niet in zijn totaliteit kan aanvaarden omdat dit een recept voor oorlog vormt. Verder zou Ethiopië zich niet onder druk laten zetten, ook niet voor wat betreft een tijdpad.

In mijn bilaterale gesprek met minister van Buitenlandse Zaken Seyoum van Ethiopië, dat plaatsvond als een informele voorbereiding op het Troika gesprek met Premier Meles, heb ik er ook op gewezen dat Ethiopië de verantwoordelijkheid moet nemen om tot uitvoering van de grensdemarcatie te komen. Mijn aanbod om het proces te ondersteunen, bijvoorbeeld door ondersteuning van hervestiging en wederopbouw in de grensstreek, werd door Seyoum rigoreus afgewezen. Toen eenzelfde aanbod de volgende dag door de Troika gedaan werd, reageerde Meles positiever doch onverbindend.

2.3 Vervolg
Het Ierse Voorzitterschap zal de komende periode in samenwerking met de VN trachten een contact tussen de Speciale Vertegenwoordiger en Eritrea tot stand te brengen; Nederland speelt hierbij als lokaal EU-voorzitter in Asmara een faciliterende rol.

Het gesprek in Eritrea heeft ook verwachtingen gewekt ten aanzien van de inzet van de EU. De EU is als enige getuige van het Vredesakkoord van Algiers nog in gesprek met Eritrea over de grenskwestie. Indien Eritrea besluit met SVVN Axworthy in gesprek te gaan zal het verwachten dat de EU zich meer zal inspannen om druk uit te oefenen op Ethiopië. Nederland zal zich daarvoor inzetten.


3. Eritrea ­ binnenlandspolitieke situatie en mensenrechten In Eritrea sprak ik met de Minister voor Nationale Ontwikkeling, Dr. Woldai Futur, over de bilaterale OS-relatie en de mensenrechtensituatie in Eritrea. Hierbij heb ik aandacht gevraagd voor de recente uitspraak van de African Commission on Human and Peoples' Rights, waarin de vrijlating van elf gedetineerde critici van de regering wordt geëist.

Minister Woldai erkende dat de mensenrechtensituatie in Eritrea problemen kent ­ in beginsel bestonden daarover geen verschillen van inzicht tussen Eritrea en de internationale gemeenschap. Eritrea was erg ongelukkig met de huidige situatie waarbij individuen zonder vorm van proces worden vastgehouden en bepaalde religies niet vrij kunnen opereren. Echter de wijze waarop daarmee wordt omgegaan wordt gedicteerd door de realiteit in Eritrea. Zo zijn de instellingen die gedetineerden moeten berechten zwak en de aanklacht tegen hen is van politieke aard; de elf worden beschuldigd van hoogverraad. Eritrea zoekt naar een manier om deze mensen, helden uit de onafhankelijkheidsstrijd, te sparen.

Er is thans enige voortgang in de ontwikkelingen betreffende democratisering. Na de lokale verkiezingen die in 2003 zijn gehouden, worden op 15 mei a.s. regionale verkiezingen gehouden in zes provincies. Men voorziet nationale verkiezingen binnen 12 maanden. Dan ook zal de Grondwet van kracht kunnen worden.

In Eritrea kunnen thans de vier grote religies (Islam, Orthodox Christelijk, Katholiek en Evangelisch-Luthers) vrij opereren. Echter men is beducht voor radicale moslims en extreme christenen die de nationale eenheid in gevaar zouden brengen. De nationale dienstplicht is voor deze eenheid essentieel en het weigeren van dienst door Jehovah's getuigen wil Eritrea niet toestaan. Ik wees op de mogelijkheid om vervangende dienstplicht aan te bieden, maar ook vanwege de huidige situatie in het vredesproces acht Eritrea dit niet haalbaar.

Daarnaast benutte ik het gesprek met Minister Woldai, evenals het daaropvolgende gesprek met de Director of the Office of the President, Yemane Gebremeskel, voor een open discussie ter voorbereiding op het EU-Troika gesprek met President Isaias. Daarbij heb ik met name getracht Eritrea te doen inzien dat de weigering de Speciale Vertegenwoordiger Axworthy te ontvangen ,de eigen positie geen goed deed en er op aangedrongen dat Eritrea zich flexibeler zou opstellen. Gesprekspartners hebben nadien aangegeven dat deze discussies een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de positieve uitkomst van het Troika gesprek met de President.

3.2 Vervolg
De binnenlandspolitieke situatie in Eritrea en met name de mensenrechtensituatie wordt door mij kritisch gevolgd. Ik heb in vervolg op mijn gesprekken een brief geschreven aan de Eritrese minister van Buitenlandse Zaken waarin ik mijn zorgen uit over de situatie in het land en de hoop uitspreek dat er snel verandering in komt. Daarnaast is de politieke dialoog met de EU een belangrijk middel om de binnenlandspolitieke situatie aan de orde stellen. Nederland zal hierin een actieve rol blijven vervullen.

===