van bezoek aan Eritrea, Ethiopië en Rwanda
Kamerbrief inzake verslag van bezoek aan Eritrea, Ethiopië en Rwanda
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Binnenhof 4
Den Haag
Datum
3 mei 2004
Behandeld
M. van Renssen
Kenmerk
DAF-332/04
Telefoon
070 348 65 56
Blad
1/5
Fax
070 348 66 07
Bijlage(n)
marieke-van.renssen@minbuza.nl
Betreft
Uw verzoek inzake het verslag van mijn bezoek aan Eritrea, Ethiopië en
Rwanda
Graag bied ik u mede namens de Minister van Buitenlandse Zaken hierbij
de reactie aan op uw verzoek van 21 april 2004 met kenmerk 04-Buza-23
inzake het verslag van mijn bezoek aan Eritrea en Ethiopië. Over het
daaropvolgende bezoek dat ik bracht aan Rwanda en Burundi zal ik uw
Kamer separaat informeren.
De Minister voor Ontwikkelingssamenwerking,
A.M.A. van Ardenne-van der Hoeven
1. Kader en doel van de reis
Op 4 en 5 april jl. nam ik deel aan ministeriële EU-Troika's met
Ethiopië en Eritrea. Doel van deze missie was bij te dragen aan de
uitvoering van het besluit van de Ethiopia Eritrea Boundary Commission
(EEBC) inzake het grensgeschil tussen Ethiopië en Eritrea en voortgang
in het vredesproces te bewerkstelligen. Daarnaast voerde ik in Eritrea
gesprekken met de regering over de bilaterale ontwikkelingsrelatie,
ook in het licht van de Nederlandse zorg over de binnenlandspolitieke-
en mensenrechtensituatie in dit land.
In Rwanda stond mijn bezoek in het teken van het bijwonen van tien
jaar herdenking van de Genocide.
2. EU Troika's met Eritrea en Ethiopië
2.1 Achtergrond
Op 4 en 5 april jl. nam ik deel aan de door het Ierse Voorzitterschap
geleide ministeriële EU-Troika's met Ethiopië en Eritrea. Doel van
deze missie was bij te dragen aan de uitvoering van het besluit van de
Ethiopia Eritrea Boundary Commission (EEBC) inzake het grensgeschil
tussen Ethiopië en Eritrea.
De weigering van Ethiopië om het besluit in zijn geheel te accepteren
is de voornaamste oorzaak voor de impasse in het vredesproces tussen
Eritrea en Ethiopië. Het betreft hier vooral het plaatsje Badme, waar
de grensoorlog in 1998 om begon. Ethiopië zet nu in op dialoog, met
tussenkomst van de door de SGVN benoemde Speciale Vertegenwoordiger
(SV), de Canadees Axworthy, om tot een aanpassing van de beslissing te
komen. Axworthy heeft onlangs een bezoek gebracht aan Addis Abeba,
maar is niet in Eritrea ontvangen. Eritrea beschouwt de benoeming als
de instelling van een nieuw mechanisme en is bevreesd dat hiermee de
onderhandelingen over de Grensuitspraak heropend worden. Eritrea is op
zich wel bereid tot dialoog met Ethiopië, maar is van mening dat pas
na acceptatie van het grensbesluit door Ethiopië de hiervoor benodigde
vertrouwensrelatie aanwezig is. Ethiopië wil immers over de uitspraak
van de EEBC onderhandelen.
De internationale gemeenschap is terughoudend om maatregelen tegen
Ethiopië te nemen. De huidige situatie kan het beste worden omschreven
als een 'unstable stalemate'. Er zijn geen tekenen van een op korte
termijn uitbreken van vijandelijkheden en zowel Ethiopië als Eritrea
geven aan geen nieuwe oorlog te wensen. Een nieuwe oorlog zou
uiteraard gespeend zijn van iedere rationaliteit: Eritrea noch
Ethiopië kan zich een nieuw conflict veroorloven. Indien de huidige
impasse echter blijft voortduren kan een militaire optie niet worden
uitgesloten.
2.2 Uitkomst
Tijdens de gesprekken in Eritrea en Ethiopië benadrukte de EU het
belang van vrede en stabiliteit voor sociaal-economische ontwikkeling
in de Hoorn regio. Het standpunt van de EU blijft dat de beslissing
van de Grenscommissie 'final and binding' is en dat de beslissing zo
snel mogelijk moet worden uitgevoerd. Het belang van een spoedige
oplossing werd ook in een breder perspectief geplaatst: het is voor de
geloofwaardigheid van de internationale gemeenschap van belang dat een
bindende uitspraak van een internationale commissie wordt
gerespecteerd. De SGVN had een Speciale Vertegenwoordiger, de Canadees
Axworthy, benoemd, niet om de uitspraak opnieuw ter discussie te
stellen, maar om de uitvoering van de uitspraak mogelijk te maken.
Het gesprek tussen de EU-Troika en de Eritrese President Isaias
verliep constructief en in een goede sfeer. Het lijkt erop dat Eritrea
zich had gerealiseerd dat deze bijeenkomst een goede gelegenheid bood
om met de internationale gemeenschap in gesprek te blijven over de
grenskwestie. De Troika is erin geslaagd een zekere opening te creëren
voor wat betreft de Eritrese positie ten aanzien van de Speciale
Vertegenwoordiger van de VN. Eritrea weigerde tot nu toe elk overleg
met Axworthy, maar President Isaias gaf nu aan bereid te zijn tot een
gesprek met de Speciale Vertegenwoordiger, op voorwaarde dat diens
mandaat duidelijker omschreven wordt.
In het gesprek met de Ethiopische premier Meles benadrukte de
EU-Troika dat spoedige voortgang ten aanzien van de grenskwestie
noodzakelijk is en dat blijvende stagnatie op dit punt consequenties
zou hebben, overigens zonder deze nader te specificeren of een tijdpad
aan te geven. Premier Meles hield vast aan zijn standpunt dat Ethiopië
de uitspraak van de Grenscommissie niet in zijn totaliteit kan
aanvaarden omdat dit een recept voor oorlog vormt. Verder zou Ethiopië
zich niet onder druk laten zetten, ook niet voor wat betreft een
tijdpad.
In mijn bilaterale gesprek met minister van Buitenlandse Zaken Seyoum
van Ethiopië, dat plaatsvond als een informele voorbereiding op het
Troika gesprek met Premier Meles, heb ik er ook op gewezen dat
Ethiopië de verantwoordelijkheid moet nemen om tot uitvoering van de
grensdemarcatie te komen. Mijn aanbod om het proces te ondersteunen,
bijvoorbeeld door ondersteuning van hervestiging en wederopbouw in de
grensstreek, werd door Seyoum rigoreus afgewezen. Toen eenzelfde
aanbod de volgende dag door de Troika gedaan werd, reageerde Meles
positiever doch onverbindend.
2.3 Vervolg
Het Ierse Voorzitterschap zal de komende periode in samenwerking met
de VN trachten een contact tussen de Speciale Vertegenwoordiger en
Eritrea tot stand te brengen; Nederland speelt hierbij als lokaal
EU-voorzitter in Asmara een faciliterende rol.
Het gesprek in Eritrea heeft ook verwachtingen gewekt ten aanzien van
de inzet van de EU. De EU is als enige getuige van het Vredesakkoord
van Algiers nog in gesprek met Eritrea over de grenskwestie. Indien
Eritrea besluit met SVVN Axworthy in gesprek te gaan zal het
verwachten dat de EU zich meer zal inspannen om druk uit te oefenen op
Ethiopië. Nederland zal zich daarvoor inzetten.
3. Eritrea - binnenlandspolitieke situatie en mensenrechten
In Eritrea sprak ik met de Minister voor Nationale Ontwikkeling, Dr.
Woldai Futur, over de bilaterale OS-relatie en de
mensenrechtensituatie in Eritrea. Hierbij heb ik aandacht gevraagd
voor de recente uitspraak van de African Commission on Human and
Peoples' Rights, waarin de vrijlating van elf gedetineerde critici van
de regering wordt geëist.
Minister Woldai erkende dat de mensenrechtensituatie in Eritrea
problemen kent - in beginsel bestonden daarover geen verschillen van
inzicht tussen Eritrea en de internationale gemeenschap. Eritrea was
erg ongelukkig met de huidige situatie waarbij individuen zonder vorm
van proces worden vastgehouden en bepaalde religies niet vrij kunnen
opereren. Echter de wijze waarop daarmee wordt omgegaan wordt
gedicteerd door de realiteit in Eritrea. Zo zijn de instellingen die
gedetineerden moeten berechten zwak en de aanklacht tegen hen is van
politieke aard; de elf worden beschuldigd van hoogverraad. Eritrea
zoekt naar een manier om deze mensen, helden uit de
onafhankelijkheidsstrijd, te sparen.
Er is thans enige voortgang in de ontwikkelingen betreffende
democratisering. Na de lokale verkiezingen die in 2003 zijn gehouden,
worden op 15 mei a.s. regionale verkiezingen gehouden in zes
provincies. Men voorziet nationale verkiezingen binnen 12 maanden. Dan
ook zal de Grondwet van kracht kunnen worden.
In Eritrea kunnen thans de vier grote religies (Islam, Orthodox
Christelijk, Katholiek en Evangelisch-Luthers) vrij opereren. Echter
men is beducht voor radicale moslims en extreme christenen die de
nationale eenheid in gevaar zouden brengen. De nationale dienstplicht
is voor deze eenheid essentieel en het weigeren van dienst door
Jehovah's getuigen wil Eritrea niet toestaan. Ik wees op de
mogelijkheid om vervangende dienstplicht aan te bieden, maar ook
vanwege de huidige situatie in het vredesproces acht Eritrea dit niet
haalbaar.
Daarnaast benutte ik het gesprek met Minister Woldai, evenals het
daaropvolgende gesprek met de Director of the Office of the President,
Yemane Gebremeskel, voor een open discussie ter voorbereiding op het
EU-Troika gesprek met President Isaias. Daarbij heb ik met name
getracht Eritrea te doen inzien dat de weigering de Speciale
Vertegenwoordiger Axworthy te ontvangen ,de eigen positie geen goed
deed en er op aangedrongen dat Eritrea zich flexibeler zou opstellen.
Gesprekspartners hebben nadien aangegeven dat deze discussies een
belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de positieve uitkomst van het
Troika gesprek met de President.
3.2 Vervolg
De binnenlandspolitieke situatie in Eritrea en met name de
mensenrechtensituatie wordt door mij kritisch gevolgd. Ik heb in
vervolg op mijn gesprekken een brief geschreven aan de Eritrese
minister van Buitenlandse Zaken waarin ik mijn zorgen uit over de
situatie in het land en de hoop uitspreek dat er snel verandering in
komt. Daarnaast is de politieke dialoog met de EU een belangrijk
middel om de binnenlandspolitieke situatie aan de orde stellen.
Nederland zal hierin een actieve rol blijven vervullen.
Ministerie van Buitenlandse Zaken