Toespraak van de minister-president, mr. dr. J.P.
Balkenende, bij de Nationale Start van de Viering van de
Bevrijding, Groningen, 5 mei 2004
"Ik heb de belangrijkste beslissing over mijn leven per post
gekregen, namelijk mijn Nederlandse burgerschap. Het was niet
meer dan een administratieve brief. Een diep gevoel van
teleurstelling temperde mijn vreugde".
Dames en heren, zo omschreef de rechtsgeleerde Afshin Ellian
zijn gevoelens bij het verkrijgen van de Nederlandse
nationaliteit.
Als politiek vluchteling uit Iran had hij reikhalzend uitgekeken
naar het Nederlandse burgerschap. Voor hem was
dat de ultieme bezegeling van zijn verkregen vrijheid. Ook al
viel de vorm hem tegen een administratieve brief de inhoud
was en bleef voor hem iets fantastisch.
Datzelfde besef dat vrijheid iets onbetaalbaars is, komen we
ook tegen bij veel immigranten aan wie het staatsburgerschap
van de Verenigde Staten wordt verleend. Tijdens een
plechtigheid belooft men met volle overtuiging trouw aan het
nieuwe vaderland.
---
Men zwaait geestdriftig met de vlag. Gevraagd naar de reden
van dat enthousiasme, komt men met antwoorden van een
onthutsende eenvoud. "Ik hoef hier niet meer bang te zijn". "Ik
mag hier stemmen". "Hier ben ik vrij".
Het doet ons denken aan de enorme blijdschap waarmee onze
bevrijders in mei 1945 werden ingehaald in onze steden en
dorpen.
Juichend stonden oud en jong langs de route, gezamenlijk
vervuld van nieuwe hoop na vijf jaar bezetting. Als we dat
terugzien op oude journaalbeelden, slaat een golf van
ontroering door ons heen.
Dezelfde ontroering voelen we bij het zien van de beelden van
de Val van de Berlijnse Muur. Hoe mensen met beitels, hamers
en soms met hun nagels op die Muur inhakten.
We zijn gewend aan onze vrijheid. Misschien daardoor voelen
we de waarde ervan in ons eigen leven vaak niet meer zo sterk.
We denken maar al te gemakkelijk dat `anderen' er wel voor
zullen zorgen dat de vrijheid behouden blijft. De overheid, de
politiek, de samenleving, Europa, de NAVO.
---
Wij kunnen niet zonder onze vrijheid, maar we denken dat onze
vrijheid wel zonder ons kan.
We ervaren vrijheid als keuzemenu dat door anderen wordt
bereid en geserveerd. Wij hoeven slechts aan te schuiven en
naar onze smaak op te scheppen.
Maar zo werkt het niet. Het kenmerk van een democratische
rechtsstaat is nu juist dat we zelf mede verantwoordelijk zijn
voor hoe het in de samenleving toegaat. In een dictatuur
bepaalt het regime de gang van zaken. In een democratische
rechtsstaat zijn we daar allemaal verantwoordelijk voor.
Het kiesrecht is daarvan de meest in het oog springende
uitingsvorm. De vrijheid om zelf mee te beslissen over zaken
die je leven raken. Het is een vrijheid waarvoor ontelbare
mensen intens hebben gestreden en nog strijden.
Onverschilligheid en democratische vrijheid gaan dan ook niet
samen. Wie onverschillig staat ten opzichte van de democratie,
baant wellicht zonder zich daarvan bewust te zijn - een pad
voor onvrijheid en onderdrukking. Een samenleving waarin
ieder alleen voor zichzelf leeft, wordt vroeg of laat een
politiestaat of een jungle waarin het recht van de sterkste geldt.
---
Dankzij onze democratie hoeven we onze medemensen niet als
vijanden te zien. Hoogstens als mensen met een andere
mening.
Vrije democratische samenlevingen kunnen dan ook niet
bestaan zonder betrokken mensen die bereid zijn naar elkaar te
luisteren en ieder naar eigen vermogen méé te doen. De
vaardigheden die daarvoor nodig zijn, moeten we op alle
manieren krachtig bevorderen.
`E pluribus unum' staat er in het wapen van de Verenigde
Staten. `Uit velen een'.
En in het concept van de Europese Grondwet staat: `Verenigd
in verscheidenheid'.
Dat geeft de kern weer. Vrije samenlevingen kunnen niet
zonder een gemeenschappelijke basis waarop mensen elkaar
steeds weer vreedzaam kunnen vinden. Die basis wordt
gevormd door de grondrechten die de menselijke waardigheid
beschermen. Zij zijn verankerd in onze nationale Grondwet en
in tal van internationale verdragen.
Het is op deze 5de mei onze nationale feestdag van de vrijheid
- voor ons bijzonder waardevol dat veel landen die samen met
ons die vrijheid dragen, hier vertegenwoordigd zijn.
---
Ondanks alle verschillen die er tussen onze landen bestaan,
delen we met elkaar fundamentele waarden van vrijheid en
menselijke waardigheid.
Samenwerking in Europa is nodig om onze vrijheid te
behoeden. Dat was zo in 1945. Dat is onverminderd zo
vandaag.
Vrijheid in Europa kan niet zonder onze betrokkenheid. Wij
kunnen niet zonder Europa. Europa kan niet zonder ons. Het is
die boodschap die we in deze tijd steeds weer moeten
uitdragen.
Dank u wel.
---
Ministerie van Algemene Zaken