SIMONIS

Vroege, recent ontdekte Mondriaan bij Simonis & Buunk

Simonis & Buunk Kunsthandel in Ede, gespecialiseerd in schilderijen van Hollandse meesters uit de 19e en 20e eeuw, heeft opnieuw een vroeg schilderij van Piet Mondriaan gekocht: 'De Oostzijdse Molen aan het Gein bij maanlicht', geschilderd omstreeks 1902-1903. Tot vier jaar geleden wist men niet van het bestaan van dit werk af. Het werd in 1904 geschonken aan een Deens echtpaar ter gelegenheid van hun huwelijk en is daarna drie generaties lang in dezelfde familie gebleven. In 2000 ging het over in handen van een Scandinavische verzamelaar, bij welke gelegenheid het 'ontdekt' werd. Dat het zonder enige twijfel om een doek van Mondriaan gaat is bevestigd door Mondriaankenner Joop Joosten, een van de twee samenstellers van de Catalogue Raisonné van het werk van Mondriaan.

Van naturalisme naar abstractie

Voordat Piet Mondriaan (1872-1944) de abstracte composities maakte waar hij zo beroemd mee werd, schilderde en tekende hij in naturalistische trant landschappen, figuren, bloemen en stillevens. In de periode 1895-1908 maakte hij zich langzamerhand los van het uitbeelden van de zichtbare werkelijkheid en experimenteerde met hij kleuren, beeldopbouw en vereenvoudiging van vormen, hetgeen er uiteindelijk toe zou leiden dat hij de natuur in abstracte horizontale en verticale lijnen en vlakken in primaire kleuren weergaf.

De Oostzijdse Molen

Tussen 1900 en 1911 schilderde Mondriaan een reeks landschappen met molens in de omgeving van de rivier het Gein, bij Abcoude. Mondriaan bezocht dit gebied vanuit Amsterdam, waar hij zich in 1892 vanuit Winterswijk vestigde om een opleiding te gaan volgen aan de Akademie voor Beeldende Kunsten. De Oostzijdse Molen, die zich op loopafstand ten oosten van Abcoude bevindt, was in deze periode een van Mondriaans geliefdste thema's. Tussen 1902 en 1908 heeft hij de molen vele malen, vanuit diverse standpunten en op verschillende uren van de dag, weergegeven: bij dag, zonsondergang of nacht, vanaf de rivierzijde of de landkant, op staand en op liggend formaat, in een naturalistisch-impressionistische tot pre-luministische stijl. Meer dan twintig voorstellingen maakte hij ervan, waardoor een reeks is ontstaan die onwillekeurig doet denken aan de serie hooioppers of kathedraalfaçades van Claude Monet. Net als zijn Franse collega leek Mondriaan met het keer op keer weergeven van hetzelfde onderwerp te groeien in zijn stijl, te zoeken naar telkens nieuwe oplossingen voor de vormproblemen waarvoor hij zich gesteld zag, vormkwesties voortkomend uit zijn veranderende (kunst)theoretische opvattingen.

Het licht als leidraad

'De Oostzijdse Molen aan het Gein bij maanlicht' is vermoedelijk een van Mondriaans eerste avond- en nachtlandschappen, een thema dat vooral in de jaren 1905-1908 veelvuldig voorkomt, als de schilder zich steeds intensiever concentreert op (de werking van) het licht, van zon of maan. In de 'nocturnes' verdwijnen details en bepalen krachtige, eenvoudige vormen van donkere silhouetten het beeld. Menselijke figuren komen er vrijwel niet in voor, net zoals in de meeste andere landschappen van Mondriaan overigens. De compositie van de avond- en nachtlandschappen wordt geleidelijk aan steeds gedurfder: 'afgesneden' molens, een krachtig, bijna fauvistisch koloriet en een nog sterkere versobering van de compositie. Nu, achteraf gezien, is duidelijk dat ze een opmaat zijn geweest tot zijn geometrisch-abstracte, neoplasticistische werken die hem zo beroemd hebben gemaakt en hem de status van vernieuwer hebben opgeleverd. Daarmee blijken deze werken, waaronder De Oostzijdse Molen aan het Gein bij maanlicht, te zijn ontstaan in een voor Mondriaans kunstenaarschap cruciale periode.

Voor informatie en/of fotomateriaal:

Simonis & Buunk Kunsthandel
Notaris Fischerstraat 30
6711 BD EDE
Tel: +31 318 652888
Fax: +31 318 611130
www.simonis-buunk.nl
info@simonis-buunk.nl


07 mei 04 10:05