Vereniging Milieudefensie
Dicht bouwen maakt niet krap
In de Nota Ruimte van het kabinet Balkende II is het open groene
landschap bijna vogelvrij. Milieudefensie, Stichting Natuur en Milieu
en het Amsterdamse architectenbureau Tangram wilden laten zien dat het
ook anders kan. Ze nodigden minister Dekker van VROM en Tweede
Kamerleden uit voor de presentatie `Bouwen mag én kan'.
`s Lands bekendste Schipholactivist, de gewezen huisarts C.A. van
Ojik, was er speciaal voor uit Zwanenburg gekomen ("natúúrlijk heeft
dit met Schiphol te maken!"), de pers was rijkelijk aanwezig, maar
geen minister of volksvertegenwoordiger liet zich zien op de ochtend
van 22 maart in het chique cafézaaltje aan het Haagse Plein. Hetzelfde
zaaltje waar - heel toevallig - eerder ir. Johan Osinga,
projectdirecteur bij VROM, en zijn ploeg het startsein had geven voor
de Nota Ruimte. Nu, zeven maanden later is de Nota klaar en is Osinga
gekomen om namens de minister kritiek in ontvangst te nemen van Natuur
en Milieu en Milieudefensie, maar vooral van Charlotte ten Dijke,
stedenbouwkundige van architectenbureau Tangram uit Amsterdam. De
officiële inspraaksessie met de minister, die onmiddellijk na afloop
van deze bijeenkomst zal volgen, doen de maatschappelijke organisaties
af als een lachertje, want maar liefst elf clubs, van de ANWB en LTO
tot Staatsbosbeheer en Stichting Waddenzee, krijgen samen één uur de
tijd om hun zegje te doen. Om toch wat dieper te kunnen ingaan op de
consequenties van de Nota voor de ruimtelijke kwaliteit van Nederland,
nodigden Natuur en Milieu en Milieudefensie Ten Dijke uit - en vonden
in haar een geweldige spreekbuis.
Park erop
Tangram is al jarenlang bezig met het bedenken van creatieve
oplossingen om de schaarse ruimte in Nederland beter te gebruiken, en
zoekt het in `verdichting' van het stedelijk weefsel. Dat wil niet
zeggen, zo benadrukt Ten Dijke, dat we dichter op elkaar moeten gaan
wonen. Integendeel, als het goed is, geeft het een algehele
verbetering van het leefklimaat in de stad. Verdichting betekent ook
niet dat er veel meer flats gebouwd worden. Een fascinerend plan dat
Tangram heeft ontwikkeld, is de revitalisering van het oude
bedrijventerrein Zichtenburg in Den Haag. Revitaliseren en dan hup,
een park erbovenop met woningen en een kantorencomplex om de boel te
financieren. Zo makkelijk als het klinkt is het niet, en het zal ook
een hoop geld kosten, maar het kan. Ook de boven het water gebouwde
woningen in De Aker in Amsterdam zijn een voorbeeld van een
Tangram-project waarbij binnen de bebouwde omgeving extra ruimte is
gecreëerd zonder dat dit ten koste gaat van woon- en leefgenot.
Armere stad
Wat het architectenbureau drijft, is de diepe overtuiging dat
Nederland gebaat is bij een planologisch zo scherp mogelijk contrast
tussen stedelijke ruimte en landelijk gebied, tussen groen en rood.
Wordt die grens vager, dan gaat dat niet alleen ten koste van het
landschap, maar ook van het leefklimaat in de stad. Want het zijn de
beter bedeelden die zich kunnen veroorloven om `in het groen' te gaan
wonen, en met hun vertrek zal de stad armer worden, de bevolkingsbouw
eenzijdiger en het voorzieningenniveau schraler.
Maar helaas: bouwen op maagdelijke terreinen in het buitengebied,
ofwel, in ambtenarentaal, op `uitleglocaties' is veel gemakkelijker en
veel goedkoper dan binnen de stedelijke ruimte te zoeken naar nieuwe
gebruiksmogelijkheden. De Nota Ruimte geeft, tot ongenoegen van
-Charlotte ten Dijke, gemeenten en provincies veel meer dan voorheen
de vrije hand om te bouwen in het groen, waarmee het door Tangram en
de milieubeweging gedeelde ideaal van stedelijke verdichting als
oplossing voor het ruimteprobleem, nog moeilijker te veroveren zal
zijn. De korte reactie van Johan Osinga van VROM op het bevlogen
verhaal van de stedenbouwkundige kwam neer op: "Leuk ja, maar te
duur."
o Dit artikel is verschenen in Milieudefensie Magazine (april 2004).
Auteur: Brigit Kooijman
o Website Tangram: www.tangramarchitecten.nl