Gemeente Heerenveen

Grondgebied gemeente Heerenveen deels welstandsvrij

10/05/2004

In de Welstandsnota van de gemeente Heerenveen, vastgesteld door de gemeenteraad op 29 april 2004, is onderscheid gemaakt in welstandsvrije en niet-welstandsvrije gebieden. Algemeen uitgangspunt is dat de delen van de gemeente, waar de bestaande bebouwingskenmerken als neutraal worden gewaardeerd, zijn aangewezen als welstandsvrije gebieden.

Voor veranderingen in deze gebouwde omgeving geldt geen welstandstoezicht. Dit is een unieke situatie in Friesland. Landelijk gezien zijn er zo'n tien gemeenten deels welstandsvrij; in Friesland is Heerenveen de enige gedeeltelijk welstandsvrije gemeente.

Binnen het grondgebied van de gemeente Heerenveen kan onderscheid worden gemaakt tussen de redelijk omvangrijke hoofdplaats Heerenveen, de dorpen en het landelijk gebied. Binnen dit gehele gebied wordt voortdurend gewerkt aan bebouwing, wegen en terreinen; er is voortdurend sprake van aanpassing, verandering en ontwikkeling.

Van groot belang is wáár veranderingen binnen het gemeentelijk grondgebied plaatsvinden. Algemeen gesteld zijn er delen van de gemeente die kwetsbaar zijn voor veranderingen, en delen waar de veranderingsmogelijkheden groter of zelfs zeer groot zijn. Dit hangt samen met de ruimtelijke kwaliteit van de bestaande ruimtelijke structuur en de bijdrage die de (aanwezige) bebouwing daarin heeft. Van belang is om vast te stellen welke aspecten een positieve bijdrage leveren aan de beeldkwaliteit en daarmee bijdragen aan de belevingswaarde in een bepaald gebied. De gemeente Heerenveen heeft er voor gekozen om de verschillende gebieden in te delen naar kwaliteiten die te maken hebben met cultuur-historie, stedenbouw en architectuur.

Cultuur-historische kwaliteit

Cultuurhistorische kwaliteit wordt in het algemeen toegekend aan gebieden waar de ruimtelijke structuur, als samenhangend geheel van het bebouwingspatroon, patroon van open ruimten, wegen, waterlopen en groenpatroon, betekenis heeft voor de geschiedenis van de beschaving of het ontstaan van Heerenveen.

Stedenbouwkundige kwaliteit

Dit zijn in de eerste plaats gebieden die zich aanvullend op de historische patronen onderscheiden als dragers van de stedenbouwkundige structuur. Veelal staan gebouwen hier op zogenaamde zichtlocaties. In de tweede plaats gaat het om te realiseren stedenbouwkundige kwaliteit in nieuw te ontwikkelen gebieden, dan wel te herstructureren gebieden waar een beeldkwaliteitplan voor is opgesteld.

Architectonische kwaliteit

Dit zijn gebieden die zich kenmerken door een relatief hoge architectonische kwaliteit. Deze kwaliteit kan zich op verschillende manieren manifesteren: een specifiek gebouw met een architectonische kwaliteit heeft hoogwaardige eigenschappen door zijn vormentaal, materiaalgebruik, zorgvuldige detaillering enzovoort. Projectmatige bebouwing kan zijn architectonische kwaliteit halen uit de samenhang van het project door telkens terugkomende materialen, detaillering, vormgeving en dergelijke.

Het gemeentelijk grondgebied is op basis van bovenstaande aspecten beoordeeld. Hieruit is gebleken, dat een aantal gebieden kunnen worden onderkend waar in feite sprake is van een neutrale situatie als het gaat om de aanwezige beeldkwaliteit. De kwetsbaarheid voor veranderingen is in deze gebieden niet groot. Het gaat vooral om woongebieden, waarin bij de aanleg geen hoge ambities zijn gerealiseerd als het gaat om de architectonische en stedenbouwkundige kwaliteit. De veranderbaarheid is groot en er is geen aanleiding om specifieke eisen te formuleren voor het aanzien van gebouwen. Het zijn vooral deze neutrale gebieden die in de welstandsnota als welstandsvrij zijn aangewezen. Dit houdt in dat ongeveer zestig procent van de bebouwing in de gemeente als welstandsvrij is aangewezen.

Voor de overige gebieden is meestal sprake van een optelsom van voornoemde kwaliteiten. Het gaat dan onder andere om historische bebouwingsstructuren. Hier is bijvoorbeeld sprake van cultuurhistorische kwaliteit in die zin dat de eigen identiteit van Heerenveen in belangrijke mate door deze structuren wordt bepaald. In delen van deze categorie is tevens sprake van meer dan gemiddelde stedenbouwkundige en/of architectonische kwaliteit. Daarnaast gaat het bijvoorbeeld om publiek belangrijke gebieden en stedenbouwkundig en architectonisch waardevolle gebieden, waaronder woongebieden met een sterke projectmatige samenhang en hoge architectonische waarde. Binnen deze gebieden is een nadere onderverdeling gemaakt, waarbij voor elk type gebied welstandscriteria zijn geformuleerd: het gebiedsgerichte beoordelingskader.

Zekerheid en ruimte voor bijzondere ontwerpen

In de Welstandsnota zijn criteria opgenomen die grotendeels gericht zijn op het behoud van de basiskwaliteiten van de gebouwde omgeving. Dit betekent echter niet dat nieuwe, bijzondere of afwijkende bouwplannen niet meer mogelijk zijn. Integendeel: bouwplannen met een hoogwaardige moderne en/of innovatieve architectuur die een contrast vormen met hun traditioneel vormgegeven omgeving zijn van harte welkom. Daar waar mogelijk en gewenst, biedt de Welstandsnota een sturend en stimulerend kader. In de nota wordt nader ingegaan op de verhouding tussen de gebiedsgerichte criteria die hoofdzakelijk zijn gericht op het behoud van de bestaande kwaliteiten, en de mogelijkheid om hier op een vernieuwende wijze mee om te gaan.

Evaluatie

De Welstandsnota is een dynamisch beleidsstuk en blijft aan veranderingen onderhevig. De ontwikkelingen in met name de welstandsvrije delen van de gemeente zullen worden gevolgd, om zo nodig de nota aan te passen in ruimere of stringentere zin.