Grondgebied gemeente Heerenveen deels welstandsvrij
10/05/2004
In de Welstandsnota van de gemeente Heerenveen, vastgesteld door de
gemeenteraad op 29 april 2004, is onderscheid gemaakt in
welstandsvrije en niet-welstandsvrije gebieden. Algemeen uitgangspunt
is dat de delen van de gemeente, waar de bestaande bebouwingskenmerken
als neutraal worden gewaardeerd, zijn aangewezen als welstandsvrije
gebieden.
Voor veranderingen in deze gebouwde omgeving geldt geen
welstandstoezicht. Dit is een unieke situatie in Friesland. Landelijk
gezien zijn er zo'n tien gemeenten deels welstandsvrij; in Friesland
is Heerenveen de enige gedeeltelijk welstandsvrije gemeente.
Binnen het grondgebied van de gemeente Heerenveen kan onderscheid
worden gemaakt tussen de redelijk omvangrijke hoofdplaats Heerenveen,
de dorpen en het landelijk gebied. Binnen dit gehele gebied wordt
voortdurend gewerkt aan bebouwing, wegen en terreinen; er is
voortdurend sprake van aanpassing, verandering en ontwikkeling.
Van groot belang is wáár veranderingen binnen het gemeentelijk
grondgebied plaatsvinden. Algemeen gesteld zijn er delen van de
gemeente die kwetsbaar zijn voor veranderingen, en delen waar de
veranderingsmogelijkheden groter of zelfs zeer groot zijn. Dit hangt
samen met de ruimtelijke kwaliteit van de bestaande ruimtelijke
structuur en de bijdrage die de (aanwezige) bebouwing daarin heeft.
Van belang is om vast te stellen welke aspecten een positieve bijdrage
leveren aan de beeldkwaliteit en daarmee bijdragen aan de
belevingswaarde in een bepaald gebied. De gemeente Heerenveen heeft er
voor gekozen om de verschillende gebieden in te delen naar kwaliteiten
die te maken hebben met cultuur-historie, stedenbouw en architectuur.
Cultuur-historische kwaliteit
Cultuurhistorische kwaliteit wordt in het algemeen toegekend aan
gebieden waar de ruimtelijke structuur, als samenhangend geheel van
het bebouwingspatroon, patroon van open ruimten, wegen, waterlopen en
groenpatroon, betekenis heeft voor de geschiedenis van de beschaving
of het ontstaan van Heerenveen.
Stedenbouwkundige kwaliteit
Dit zijn in de eerste plaats gebieden die zich aanvullend op de
historische patronen onderscheiden als dragers van de
stedenbouwkundige structuur. Veelal staan gebouwen hier op zogenaamde
zichtlocaties. In de tweede plaats gaat het om te realiseren
stedenbouwkundige kwaliteit in nieuw te ontwikkelen gebieden, dan wel
te herstructureren gebieden waar een beeldkwaliteitplan voor is
opgesteld.
Architectonische kwaliteit
Dit zijn gebieden die zich kenmerken door een relatief hoge
architectonische kwaliteit. Deze kwaliteit kan zich op verschillende
manieren manifesteren: een specifiek gebouw met een architectonische
kwaliteit heeft hoogwaardige eigenschappen door zijn vormentaal,
materiaalgebruik, zorgvuldige detaillering enzovoort. Projectmatige
bebouwing kan zijn architectonische kwaliteit halen uit de samenhang
van het project door telkens terugkomende materialen, detaillering,
vormgeving en dergelijke.
Het gemeentelijk grondgebied is op basis van bovenstaande aspecten
beoordeeld. Hieruit is gebleken, dat een aantal gebieden kunnen worden
onderkend waar in feite sprake is van een neutrale situatie als het
gaat om de aanwezige beeldkwaliteit. De kwetsbaarheid voor
veranderingen is in deze gebieden niet groot. Het gaat vooral om
woongebieden, waarin bij de aanleg geen hoge ambities zijn
gerealiseerd als het gaat om de architectonische en stedenbouwkundige
kwaliteit. De veranderbaarheid is groot en er is geen aanleiding om
specifieke eisen te formuleren voor het aanzien van gebouwen. Het zijn
vooral deze neutrale gebieden die in de welstandsnota als
welstandsvrij zijn aangewezen. Dit houdt in dat ongeveer zestig
procent van de bebouwing in de gemeente als welstandsvrij is
aangewezen.
Voor de overige gebieden is meestal sprake van een optelsom van
voornoemde kwaliteiten. Het gaat dan onder andere om historische
bebouwingsstructuren. Hier is bijvoorbeeld sprake van
cultuurhistorische kwaliteit in die zin dat de eigen identiteit van
Heerenveen in belangrijke mate door deze structuren wordt bepaald. In
delen van deze categorie is tevens sprake van meer dan gemiddelde
stedenbouwkundige en/of architectonische kwaliteit. Daarnaast gaat het
bijvoorbeeld om publiek belangrijke gebieden en stedenbouwkundig en
architectonisch waardevolle gebieden, waaronder woongebieden met een
sterke projectmatige samenhang en hoge architectonische waarde. Binnen
deze gebieden is een nadere onderverdeling gemaakt, waarbij voor elk
type gebied welstandscriteria zijn geformuleerd: het gebiedsgerichte
beoordelingskader.
Zekerheid en ruimte voor bijzondere ontwerpen
In de Welstandsnota zijn criteria opgenomen die grotendeels gericht
zijn op het behoud van de basiskwaliteiten van de gebouwde omgeving.
Dit betekent echter niet dat nieuwe, bijzondere of afwijkende
bouwplannen niet meer mogelijk zijn. Integendeel: bouwplannen met een
hoogwaardige moderne en/of innovatieve architectuur die een contrast
vormen met hun traditioneel vormgegeven omgeving zijn van harte
welkom. Daar waar mogelijk en gewenst, biedt de Welstandsnota een
sturend en stimulerend kader. In de nota wordt nader ingegaan op de
verhouding tussen de gebiedsgerichte criteria die hoofdzakelijk zijn
gericht op het behoud van de bestaande kwaliteiten, en de mogelijkheid
om hier op een vernieuwende wijze mee om te gaan.
Evaluatie
De Welstandsnota is een dynamisch beleidsstuk en blijft aan
veranderingen onderhevig. De ontwikkelingen in met name de
welstandsvrije delen van de gemeente zullen worden gevolgd, om zo
nodig de nota aan te passen in ruimere of stringentere zin.
Gemeente Heerenveen