European Commission

IP/04/639

Brussel, 12 mei 2004

Verwerving van nieuwe kennis op nanotechnologiegebied ter verhoging van de kwaliteit van het bestaan, het concurrentievermogen en de werkgelegenheid

De Europese Commissie heeft vandaag een EU-strategie vastgesteld die Europa moet helpen wereldleider te worden op het zich snel ontwikkelende gebied van de nanotechnologie, de wetenschap van het oneindig kleine. Toepassingen van de nanotechnologie zijn onder meer "nanorobots" op atomaire schaal, die in het menselijk lichaam kunnen worden ingebracht om ziekten te genezen, elektronische "nanochips", die meer informatie kunnen bevatten en verwerken dan de huidige microchips, "nanovezels" voor betere en altijd schone kleding en "nanomaterialen" voor betere coatings bijvoorbeeld ten behoeve van de lucht- en ruimtevaart. De mededeling "Naar een Europese strategie voor nanotechnologie" bevat een reeks aanbevelingen en initiatieven om het onderzoek en de ontwikkeling (O&O) in Europa op dit terrein te versterken. Er wordt een geïntegreerde benadering voorgesteld om het O&O op het gebied van de nanowetenschappen in Europa te versterken en om te bevorderen dat dit uitmondt in commercieel levensvatbare producten waar de samenleving baat bij heeft. Daarom moet vooral meer in O&O en infrastructuur worden geïnvesteerd om de opleiding van onderzoekpersoneel, de overdracht van technologie in Europa en de financiering daarvan te verbeteren, waarbij op de impact van de nanotechnologie op de samenleving zal worden gelet en de internationale samenwerking met het oog op een verantwoorde aanpak van het nanotechnologisch onderzoek wereldwijd zal worden verruimd.

"De nanotechnologie ontwikkelt zich snel tot een van de meest veelbelovende en snelstgroeiende O&O-terreinen. Om zoveel mogelijk profijt trekken van Europa's expertise op het gebied van nanowetenschappen, dient het onderzoek uit te monden in commercieel levensvatbare producten en processen," aldus Europees Commissaris voor onderzoek Philippe Busquin. "Om de doelstellingen van Lissabon ten aanzien van de kenniseconomie een nieuwe impuls te geven en de EU tot de meest dynamische economie op het wereldtoneel te maken, dient Europa zijn gezamenlijke inspanningen en investeringen op dit terrein op te voeren. Het is essentieel dat we in de nanotechnologiesector een gunstig innovatieklimaat creëren, vooral voor het midden en kleinbedrijf (MKB). Sterke publiek-private partnerschappen zijn eveneens noodzakelijk voor deze technologie in opkomst. Tegelijkertijd moeten we ervoor zorgen dat toepassingen van de nanotechnologie op verantwoorde en transparante wijze ontwikkeld worden."

Miljardenomzet

Met nanowetenschappen en nanotechnologisch onderzoek wordt geprobeerd vat te krijgen op de fundamentele structuur en het fundamentele gedrag van materie op atomaire en moleculaire schaal met de bedoeling de prestaties en toegevoegde waarde van bestaande producten en procédés te verhogen. De markt voor dergelijke producten en procédés wordt momenteel op ongeveer 2,5 miljard euro geraamd. Analisten verwachten evenwel dat deze omzet kan oplopen tot honderden miljarden euro's in 2010 en later zelfs tot 1 biljard euro.

Voorbeelden van op nanotechnologie gebaseerde producten die nu al op de markt zijn, zijn nieuwe computerdisplays, krasbestendige lakken, oppervlakken met specifieke functies, crèmes, en medische producten zoals hartkleppen. Deze producten vormen evenwel niet meer dan het topje van de ijsberg en het nanotechnologisch onderzoek zal in de komende jaren waarschijnlijk gevolgen hebben in bijna alle sectoren van de technologie en tot nieuwe ontwikkelingen leiden, met name in de gezondheidszorg, de informatietechnologie, de energieopwekking en
-opslag, nieuwe materialen, de fabricage en het milieuonderzoek.

Meer investeren in O&O om internationaal te blijven meetellen

Europa heeft al vroeg in nanowetenschappen en O&O op het gebied van nanotechnologie geïnvesteerd. Het heeft daarbij in de afgelopen jaren grote vooruitgang geboekt. Toch is het onwaarschijnlijk dat de EU internationaal kan blijven meetellen, als de investeringen in O&O niet constant worden verhoogd en er geen coördinatie op Europees niveau plaatsvindt. De EU beschikt, met een aandeel van 32% van alle internationale publicaties over nanotechnologie tegenover 24% voor de VS en 12% voor Japan, over een uitstekende kennisbasis. Maar inmiddels investeert Europa naar verhouding minder dan zijn belangrijkste concurrenten: zowel de VS als Japan investeren per hoofd van de bevolking meer in nanotechnologie en verwacht wordt dat deze kloof in de komende jaren nog groter wordt als Europa niet de juiste initiatieven neemt. Europa moet ook beter gebruikmaken van zijn kennis door O&O te vertalen in praktische toepassingen en producten waarmee de welvaart en werkgelegenheid kunnen worden verhoogd.

Met de mededeling van vandaag moet een bijdrage worden geleverd aan de overbrugging van deze kloof om van Europa de meest dynamische kennisregio ter wereld te maken, overeenkomstig de doelstelling van Lissabon van 2000. Aanbevolen wordt dat de totale EU-investeringen van de publieke sector in nanotechnologisch O&O tegen 2010 verdrievoudigd moeten zijn om de positie ten opzichte van de voornaamste concurrenten te handhaven. In het zesde kaderprogramma voor onderzoek (2002-2006) van de EU wordt 1,3 miljard euro uitgetrokken voor nanotechnologie en nieuwe materialen, en de Commissie is van plan dit bedrag nog op te voeren in de bredere context van de voorgestelde verdubbeling van het EU-onderzoekbudget voor de periode 2007-2013. In de mededeling wordt ook voorgesteld om in het kader van een geïntegreerde strategie nog een aantal andere maatregelen te treffen.

Een geïntegreerde Europese benadering voor nanotechnologie

Een van de belangrijkste verschillen tussen de EU en zijn belangrijkste concurrenten is dat deze laatste over gecoördineerde of gecentraliseerde O&O-programma's voor nanotechnologie beschikken.

Daarom is het belangrijk de coördinatie van nationale onderzoekprogramma's in Europa te verbeteren om Europa te helpen zijn toonaangevende positie op het gebied van nanowetenschappen te handhaven.

Het is ook cruciaal dat transnationale samenwerkingsverbanden tussen O&O-organisaties in de openbare en particuliere sector worden gevormd om voor een kritische massa op het gebied van nanotechnologie te zorgen. Deze sector is nog jong en het onderzoek op dit terrein kan uiterst kostbaar zijn. Bovendien is bij vele toepassingen nog steeds fundamenteel onderzoek nodig voordat zij marktrijp kunnen worden gemaakt, zodat concurrenten bij het onderzoek kunnen samenwerken. Daarom moeten alle spelers, zowel in de openbare als in de particuliere sector, hun krachten bundelen. Bij de door de EU gefinancierde onderzoeksprojecten worden Europese partnerschappen en netwerken al aangemoedigd, maar toch moet de financiële steun die door de EU-kaderprogramma's wordt geleverd, nog worden versterkt om ervoor te zorgen dat Europa zo doeltreffend mogelijk gebruik kan maken van zijn versnipperde hulpbronnen.

In de mededeling wordt ook een beroep gedaan op de lidstaten om in Europa een concurrerende O&O-infrastructuur van wereldklasse tot stand te brengen door middel van "expertisecentra", waarmee de interdisciplinaire vorming en opleiding van onderzoekpersoneel wordt bevorderd met de nadruk op ondernemingsgeest en waarmee gunstige voorwaarden worden geschapen voor technologieoverdracht en industriële innovatie, met inbegrip van adequate financiële instrumenten en de ontwikkeling van gemeenschappelijke normen. Dit zijn allemaal essentiële factoren die moeten garanderen dat een toonaangevende positie op het gebied van onderzoek kan worden vertaald in welvaart genererende producten en procédés.

In de mededeling wordt er ook op aangedrongen aandacht te schenken aan de veiligheids-, gezondheids- en milieuoverwegingen die een rol spelen bij nanotechnologie en om te stimuleren dat voor alle fasen van de levenscyclus van een technologie een risicobeoordeling plaatsvindt. Dergelijke kwesties kunnen op internationaal niveau worden aangepakt om ervoor te zorgen dat de nanotechnologie wereldwijd op veilige en verantwoorde wijze wordt ontwikkeld ten bate van alle burgers.

Nadere informatie is te vinden op

http://www.cordis.lu/nanotechnology/.