IP/04/639
Brussel, 12 mei 2004
Verwerving van nieuwe kennis op nanotechnologiegebied ter verhoging
van de kwaliteit van het bestaan, het concurrentievermogen en de
werkgelegenheid
De Europese Commissie heeft vandaag een EU-strategie vastgesteld die
Europa moet helpen wereldleider te worden op het zich snel
ontwikkelende gebied van de nanotechnologie, de wetenschap van het
oneindig kleine. Toepassingen van de nanotechnologie zijn onder meer
"nanorobots" op atomaire schaal, die in het menselijk lichaam kunnen
worden ingebracht om ziekten te genezen, elektronische "nanochips",
die meer informatie kunnen bevatten en verwerken dan de huidige
microchips, "nanovezels" voor betere en altijd schone kleding en
"nanomaterialen" voor betere coatings bijvoorbeeld ten behoeve van de
lucht- en ruimtevaart. De mededeling "Naar een Europese strategie voor
nanotechnologie" bevat een reeks aanbevelingen en initiatieven om het
onderzoek en de ontwikkeling (O&O) in Europa op dit terrein te
versterken. Er wordt een geïntegreerde benadering voorgesteld om het
O&O op het gebied van de nanowetenschappen in Europa te versterken en
om te bevorderen dat dit uitmondt in commercieel levensvatbare
producten waar de samenleving baat bij heeft. Daarom moet vooral meer
in O&O en infrastructuur worden geïnvesteerd om de opleiding van
onderzoekpersoneel, de overdracht van technologie in Europa en de
financiering daarvan te verbeteren, waarbij op de impact van de
nanotechnologie op de samenleving zal worden gelet en de
internationale samenwerking met het oog op een verantwoorde aanpak van
het nanotechnologisch onderzoek wereldwijd zal worden verruimd.
"De nanotechnologie ontwikkelt zich snel tot een van de meest
veelbelovende en snelstgroeiende O&O-terreinen. Om zoveel mogelijk
profijt trekken van Europa's expertise op het gebied van
nanowetenschappen, dient het onderzoek uit te monden in commercieel
levensvatbare producten en processen," aldus Europees Commissaris voor
onderzoek Philippe Busquin. "Om de doelstellingen van Lissabon ten
aanzien van de kenniseconomie een nieuwe impuls te geven en de EU tot
de meest dynamische economie op het wereldtoneel te maken, dient
Europa zijn gezamenlijke inspanningen en investeringen op dit terrein
op te voeren. Het is essentieel dat we in de nanotechnologiesector een
gunstig innovatieklimaat creëren, vooral voor het midden en
kleinbedrijf (MKB). Sterke publiek-private partnerschappen zijn
eveneens noodzakelijk voor deze technologie in opkomst. Tegelijkertijd
moeten we ervoor zorgen dat toepassingen van de nanotechnologie op
verantwoorde en transparante wijze ontwikkeld worden."
Miljardenomzet
Met nanowetenschappen en nanotechnologisch onderzoek wordt geprobeerd
vat te krijgen op de fundamentele structuur en het fundamentele gedrag
van materie op atomaire en moleculaire schaal met de bedoeling de
prestaties en toegevoegde waarde van bestaande producten en procédés
te verhogen. De markt voor dergelijke producten en procédés wordt
momenteel op ongeveer 2,5 miljard euro geraamd. Analisten verwachten
evenwel dat deze omzet kan oplopen tot honderden miljarden euro's in
2010 en later zelfs tot 1 biljard euro.
Voorbeelden van op nanotechnologie gebaseerde producten die nu al op
de markt zijn, zijn nieuwe computerdisplays, krasbestendige lakken,
oppervlakken met specifieke functies, crèmes, en medische producten
zoals hartkleppen. Deze producten vormen evenwel niet meer dan het
topje van de ijsberg en het nanotechnologisch onderzoek zal in de
komende jaren waarschijnlijk gevolgen hebben in bijna alle sectoren
van de technologie en tot nieuwe ontwikkelingen leiden, met name in de
gezondheidszorg, de informatietechnologie, de energieopwekking en
-opslag, nieuwe materialen, de fabricage en het milieuonderzoek.
Meer investeren in O&O om internationaal te blijven meetellen
Europa heeft al vroeg in nanowetenschappen en O&O op het gebied van
nanotechnologie geïnvesteerd. Het heeft daarbij in de afgelopen jaren
grote vooruitgang geboekt. Toch is het onwaarschijnlijk dat de EU
internationaal kan blijven meetellen, als de investeringen in O&O niet
constant worden verhoogd en er geen coördinatie op Europees niveau
plaatsvindt. De EU beschikt, met een aandeel van 32% van alle
internationale publicaties over nanotechnologie tegenover 24% voor de
VS en 12% voor Japan, over een uitstekende kennisbasis. Maar inmiddels
investeert Europa naar verhouding minder dan zijn belangrijkste
concurrenten: zowel de VS als Japan investeren per hoofd van de
bevolking meer in nanotechnologie en verwacht wordt dat deze kloof in
de komende jaren nog groter wordt als Europa niet de juiste
initiatieven neemt. Europa moet ook beter gebruikmaken van zijn kennis
door O&O te vertalen in praktische toepassingen en producten waarmee
de welvaart en werkgelegenheid kunnen worden verhoogd.
Met de mededeling van vandaag moet een bijdrage worden geleverd aan de
overbrugging van deze kloof om van Europa de meest dynamische
kennisregio ter wereld te maken, overeenkomstig de doelstelling van
Lissabon van 2000. Aanbevolen wordt dat de totale EU-investeringen van
de publieke sector in nanotechnologisch O&O tegen 2010 verdrievoudigd
moeten zijn om de positie ten opzichte van de voornaamste concurrenten
te handhaven. In het zesde kaderprogramma voor onderzoek (2002-2006)
van de EU wordt 1,3 miljard euro uitgetrokken voor nanotechnologie en
nieuwe materialen, en de Commissie is van plan dit bedrag nog op te
voeren in de bredere context van de voorgestelde verdubbeling van het
EU-onderzoekbudget voor de periode 2007-2013. In de mededeling wordt
ook voorgesteld om in het kader van een geïntegreerde strategie nog
een aantal andere maatregelen te treffen.
Een geïntegreerde Europese benadering voor nanotechnologie
Een van de belangrijkste verschillen tussen de EU en zijn
belangrijkste concurrenten is dat deze laatste over gecoördineerde of
gecentraliseerde O&O-programma's voor nanotechnologie beschikken.
Daarom is het belangrijk de coördinatie van nationale
onderzoekprogramma's in Europa te verbeteren om Europa te helpen zijn
toonaangevende positie op het gebied van nanowetenschappen te
handhaven.
Het is ook cruciaal dat transnationale samenwerkingsverbanden tussen
O&O-organisaties in de openbare en particuliere sector worden gevormd
om voor een kritische massa op het gebied van nanotechnologie te
zorgen. Deze sector is nog jong en het onderzoek op dit terrein kan
uiterst kostbaar zijn. Bovendien is bij vele toepassingen nog steeds
fundamenteel onderzoek nodig voordat zij marktrijp kunnen worden
gemaakt, zodat concurrenten bij het onderzoek kunnen samenwerken.
Daarom moeten alle spelers, zowel in de openbare als in de
particuliere sector, hun krachten bundelen. Bij de door de EU
gefinancierde onderzoeksprojecten worden Europese partnerschappen en
netwerken al aangemoedigd, maar toch moet de financiële steun die door
de EU-kaderprogramma's wordt geleverd, nog worden versterkt om ervoor
te zorgen dat Europa zo doeltreffend mogelijk gebruik kan maken van
zijn versnipperde hulpbronnen.
In de mededeling wordt ook een beroep gedaan op de lidstaten om in
Europa een concurrerende O&O-infrastructuur van wereldklasse tot stand
te brengen door middel van "expertisecentra", waarmee de
interdisciplinaire vorming en opleiding van onderzoekpersoneel wordt
bevorderd met de nadruk op ondernemingsgeest en waarmee gunstige
voorwaarden worden geschapen voor technologieoverdracht en industriële
innovatie, met inbegrip van adequate financiële instrumenten en de
ontwikkeling van gemeenschappelijke normen. Dit zijn allemaal
essentiële factoren die moeten garanderen dat een toonaangevende
positie op het gebied van onderzoek kan worden vertaald in welvaart
genererende producten en procédés.
In de mededeling wordt er ook op aangedrongen aandacht te schenken aan
de veiligheids-, gezondheids- en milieuoverwegingen die een rol spelen
bij nanotechnologie en om te stimuleren dat voor alle fasen van de
levenscyclus van een technologie een risicobeoordeling plaatsvindt.
Dergelijke kwesties kunnen op internationaal niveau worden aangepakt
om ervoor te zorgen dat de nanotechnologie wereldwijd op veilige en
verantwoorde wijze wordt ontwikkeld ten bate van alle burgers.
Nadere informatie is te vinden op
http://www.cordis.lu/nanotechnology/.
European Commission