2004-05-14, NOS, Met het oog op morgen, Radio 1, 23.07 uur
VICE-MINISTER-PRESIDENT ZALM, NA AFLOOP VAN DE WEKELIJKSE
MINISTERRAAD, OVER DE BEHANDELING VAN IRAKESE GEVANGEN, DE
VERLENGING VAN DE NEDERLANDSE MISSIE IN IRAK EN DE OPVOLGING
VAN EUROPEES COMMISSARIS BOLKESTEIN
- IRAK -
ZALM:
De dood van de Nederlandse sergeant en de mishandelingen van Irakese gevangen zijn allebei
twee hele nare zaken. Als je een Nederlandse militair naar Irak stuurt, dan realiseer je je
natuurlijk dat de kans bestaat dat iemand om het leven komt. Maar dat is nog allemaal heel
abstract totdat het echt een meneer met een naam en een vrouw en kinderen blijkt te zijn. Wat
zeker ook indruk heeft gemaakt zijn de absurde beelden van hoe Amerikaanse soldaten met
gevangen om zijn gegaan.
CARASSO:
Wist u ook dat dat kon gebeuren?
ZALM:
Ik had dit nooit kunnen fantaseren. Dat men op zo'n mensonwaardige manier gevangenen zou
behandelen.
CARASSO:
En ook niet verwacht van een trouwe bondgenoot als Amerika?
ZALM:
De hele opzet is natuurlijk dat de barbarij wordt bestreden en dat in Irak nu eindelijk ook eens
een democratie en welvaart kan komen. Dat dictatuur en de martelingen verdwijnen. En dan is
het natuurlijk toch heel wrang dat dit onder Amerikaanse soldaten gebeurd is. Gelukkig heeft
de Amerikaanse regering daar afstand van genomen. Het is niet zo dat het door de
Amerikaanse regering geïnspireerd en geaccordeerd wordt. Maar het is wel schokkend en het is
ook onaanvaardbaar.
CARASSO:
Hoe zit het eigenlijk met de Nederlandse militairen? Want de afgelopen week hoorde ik
bijvoorbeeld op de radio dat de mensen die verdacht werden van de aanslag op de Nederlandse
militairen, dat die werden verhoord door de Nederlanders voordat ze aan de Britten werden
overgedragen. Worden de instructies op zo'n moment verscherpt?
ZALM:
Ik denk dat na deze gebeurtenissen iedereen die in Irak is nu precies weet wat je wel en niet
mag doen en dat je je gewoon aan de regels moet houden zoals die daar zijn.
CARASSO:
Dat is ook nog een keer gezegd tegen de Nederlandse militairen?
ZALM:
Daar zijn regels voor. Daar is geen enkele twijfel over, dat nu iedereen daar zeer alert op is om
zich correct te gedragen, zoals het hoort. Dus die twee gevangenen zijn nu overgedragen aan de
Britten, want die hebben capaciteiten om mensen gevangen te houden. En er wordt ook
regelmatig gekeken door de Nederlandse militairen hoe het met ze gesteld is. Dus we houden
er ook nog een oogje op.
CARASSO:
Nu komt het besluit om nog langer in Irak te blijven dichterbij voor het Nederlandse kabinet.
De VVD-fractie in de Tweede Kamer die weet het al. Die zeggen: we moeten blijven,
misschien wel langer dan zes maanden. Bent u er ook al uit?
ZALM:
Nee, als kabinet gaan we nog daar over spreken. Dat zullen we eind deze maand, uiterlijk begin
volgende maand beslissen. En dan zullen we dat voorstel aan het parlement sturen.
CARASSO:
Maar zijn er op dit moment redenen om weg te gaan uit Irak?
ZALM:
Wat we heel graag zouden willen, is dat de Verenigde Naties een belangrijkere rol gaan spelen.
Wat we ook graag willen is dat die nieuwe regering die er moet komen, dat die ook graag wil
dat wij daar blijven. Want als ze zeggen dat ze ons niet willen, dan is het natuurlijk iets heel
anders. Dus daar gaan we in de komende tijd ook over spreken. Je hebt een hele grote
verantwoordelijkheid. Niet alleen tegenover de Nederlandse soldaten als je er blijft, maar je
neemt ook een hele verantwoordelijkheid op je als je zo'n land wat echt behoeft heeft aan
troepen om de situatie te stabiliseren, als je dat in de steek laat. En als je zegt: laat de chaos daar
maar uitbreken. Dat land heeft recht dat het eindelijk ook eens vrij wordt. Dat het welvarend
wordt. Dat de wederopbouw daar kan plaatsvinden.
CARASSO:
Dus zijn er op dit moment geen redenen in ieder geval om weg te gaan, behalve een paar
wensen die ingewilligd moeten worden?
ZALM:
Er waren hele goede redenen om hier aan mee te doen. Het was ook op verzoek van Kofi
Annan dat we hier aan meedoen. En ook op verzoek van de Irakezen zelf. En dat zou wel heel
belangrijk zijn als we daar mee door zouden kunnen gaan. Mits dat gewenst is en mits in een
setting waarin je zegt: dat heeft ook zin.
CARASSO:
D66 die twijfelt in de Tweede Kamer. CDA en VVD ergeren zich daar aan. Ergert u zich daar
ook aan dat de twijfel is toegeslagen bij een coalitiepartner.
ZALM:
Ik vind dat iedereen zijn eigen afweging moet kunnen maken. Ik heb daar wat minder
problemen mee.
CARASSO:
Het zal niet voor problemen in de coalitie zorgen zoals CDA en VVD daar een beetje op
hinten?
ZALM:
Nee. Binnen een coalitie heb je altijd wel wat verschillende nuance. Het is ook niet zo dat
D66...
CARASSO:
Verschillende nuance? De ene zegt: het is zeer onwaarschijnlijk dat we daar blijven en de
andere zegt: we blijven daar.
ZALM:
Ik geloof niet dat D66 nu al een besluit heeft genomen, dat volgens D66 we daar niet blijven.
Dus ik denk dat D66 ook zal luisteren naar de argumenten die het kabinet heeft.
CARASSO:
U haalt ze nog wel over?
ZALM:
En ik hoop ook dat de VVD en het CDA zullen luisteren naar de argumenten die het kabinet
heeft. En dan hebben we dat debat in alle openheid begin juni met de Tweede Kamer.
- OPVOLGING BOLKESTEIN -
CARASSO:
Nu is er ook nog een andere zaak in de coalitie die niet zo eenvoudig is: de opvolging van de
heer Bolkestein in Brussel. Volgende week is er in de Tweede Kamer een debat en er zijn
partijen, ook weer D66 onder andere, die zeggen: de Tweede Kamer moet de opvolger kiezen.
Waarom gebeurt dat niet?
ZALM:
Ik zou dat een vreemde zaak vinden als de Tweede Kamer de benoemingen regelt. Dat is altijd
in de verhouding het recht van de regering geweest. De Tweede Kamer kan er natuurlijk wel
over debatteren, het kan ook eventueel een keuze afwijzen, het kan ook een minister naar huis
sturen als die een verkeerd besluit neemt. Dat past er allemaal wel bij. Maar het is niet zo dat de
benoeming van een commissaris een zaak is die de Tweede Kamer betreft.
CARASSO:
Maar ze zeggen: haal het eens uit die sfeer van de achterkamertjes. Daar is toch wat voor te
zeggen in dit tijdperk van nieuwe politiek?
ZALM:
Diezelfde partijen zeggen ook vaak dat die nieuwe voorzitter bijvoorbeeld ook een beetje moet
kunnen beïnvloeden hoe zijn Commissie eruit gaat zien. Daarbij past natuurlijk niet dat de
Tweede Kamer officieel een kandidaat vaststelt.
CARASSO:
U wilt graag dat het een VVD'er is. Het besluit zal door het kabinet worden genomen. De
VVD wil graag dat het een VVD'er wordt. Zou u er bezwaar tegen hebben als het een CDA'er
gaat worden?
ZALM:
Het belangrijkste is dat we met een goede kandidaat kunnen komen als kabinet.
CARASSO:
Natuurlijk, dat zijn zowel VVD'ers als CDA'ers. Zou u het vervelend vinden als de post naar
het CDA gaat?
ZALM:
Als lid van het kabinet moet ik me natuurlijk van partijpolitieke opmerkingen onthouden.
CARASSO:
Maar u bent ook partijpoliticus en VVD'er.
ZALM:
Maar daarvoor zit ik hier nu niet.
CARASSO:
Heeft het CDA goede kandidaten?
ZALM:
Ik heb nog geen kandidaat van het CDA gehoord.
CARASSO:
Meneer Veerman, minister van Landbouw. Kunt u hem missen?
ZALM:
Het zou wel buitengewoon bezwaarlijk zijn voor het kabinet als er nu een tweede minister zou
vertrekken vanwege een buitenlandse benoeming.
CARASSO:
Dus Veerman moet blijven?
ZALM:
Secretaris-generaal van de NAVO, dat is natuurlijk een unieke post. Ieder land heeft een
commissaris en ik denk ook dat we buiten de club ministers een goede Nederlandse
commissaris moet kunnen vinden.
(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, RS)
Ministerie van Algemene Zaken