19-05-2004, NOS, Met het oog op morgen, Radio 1, 23.07 uur
MINISTER-PRESIDENT BALKENENDE, NA AFLOOP VAN DE WEKELIJKSE
MINISTERRAAD, OVER HET VOORJAARSOVERLEG EN DE HOUDING VAN D66
TEN OPZICHTE VAN EEN EVENTUELE VERLENGING VAN HET MANDAAT IN
IRAK
VOORJAARSOVERLEG
CARASSO:
Aan premier Balkenende vroeg ik of het kabinet wel het geduld heeft om op het FNV-
referendum te wachten.
BALKENENDE:
Ik denk dat we gisteren heel helder zijn geweest tegenover elkaar. Het was toch het moment
dat iedereen moest bewegen om eruit te komen. De werkgevers hebben dat gedaan, wij hebben
dat gedaan. De vakbeweging kon niet zo ver komen. En toen is gisterenavond gezegd: kijk, we
praten al een hele tijd met elkaar. Nu komt wel het moment om eens een keer te zeggen: het is
ja of het is nee. Vandaag kwam het bericht dat ze een referendum gaan organiseren. We hebben
gisteren ook aangegeven als het een definitief `nee' wordt van de vakbeweging, dan gaan wij
natuurlijk wel door met onze plannen als kabinet. We kunnen niet een situatie hebben dat we
zeggen: laten we maar een maand wachten, we doen niets meer.
CARASSO:
Wat ik niet begrijp is dat u vandaag zegt dat u teleurgesteld bent, terwijl het kabinet nu gewoon
de eigen plannen uit kan voeren. Dat is toch prima?
BALKENENDE:
Ja, maar waarom kom je met een beweging? Waarom doe je een handreiking zoals gisteren is
gebeurd? Dat is juist om met elkaar verder te komen. Natuurlijk is er ook wel een belang. Want
als we eruit zouden kunnen komen met het hele prepensioendossier, met de levensloop, dan is
dat wel een voorwaarde voor die noodzakelijke loonmatiging. Natuurlijk kan de vakbeweging
ook zeggen: als we dan geen afspraak hebben over prepensioen, dan zijn wij vrij ten aanzien
van de loononderhandelingen.
CARASSO:
U bent nu bang dat alle salarissen weer de pan uit gaan rijzen?
BALKENENDE:
Daar zijn natuurlijk ook werkgevers bij. Ik denk dat het funest voor de economische
ontwikkeling is wanneer we een te hoge loonontwikkeling zouden krijgen. Het is echt nodig dat
we voorlopig kiezen voor die nulontwikkeling. Het moet ook worden gezegd omdat Nederland
veel te duur is geworden ten opzichte van onze concurrenten.
CARASSO:
Maar als dat op het spel staat, heeft het kabinet dan achteraf gezien niet een taxatiefout
gemaakt en eigenlijk te hoog ingezet? Want nu raakt u de vakbonden inderdaad misschien
gewoon kwijt.
BALKENENDE:
Dat is natuurlijk wel merkwaardig. Laat ik een voorbeeld noemen. Op acht april heeft het
kabinet een brief gestuurd aan de werkgevers en werknemers die verenigd zijn in de Stichting
van de Arbeid. Wat was toen het commentaar van de kant van werkgevers VNO/NCW en van
de kant van het CNV: dat is een forse stap die het kabinet zet. En dat werd ook gewaardeerd.
Daarna bleek dat het niet mogelijk was voor werkgevers en werknemers om er onderling uit te
komen. Dan weet je dat je meer tijd nodig hebt. En gisteren was nu eigenlijk het moment om te
zeggen je komt er uit of niet. En iedereen wist dat het lastig was, want gisteren was nog even
het beeld in de pers van ach, men komt er wel uit. Geen reden voor al te veel somberheid.
Maar je proefde die dag dat het niet goed ging. Ik heb ook zelf gezegd van: het wordt heel
lastig. Het is moeilijk. En toch gebeurde er gisterenavond iets wat ik gisterenmiddag niet had
gedacht.
CARASSO:
Namelijk?
BALKENENDE:
Er was een beweging van de SCO, van de werkgeversorganisaties, die onderling tot
overeenstemming waren gekomen. Dat was eigenlijk de eerste handreiking die van hun kant
werd gedaan. Toen was de vraag aan het kabinet en ook aan de werknemers: hoe kijken jullie er
tegenaan?
CARASSO:
Nu zeggen de werknemers: het kabinet wist eigenlijk tot het laatste moment ook niet precies
wat ze wilde. Die zaten ook niet op één lijn. Dus het zijn een beetje verwijten over en weer.
BALKENENDE:
Dat vond ik ook wel een beetje een goedkoop argument. Het is altijd zo dat een kabinet de
voors en tegens afweegt. Wat kun je wel en wat kun je niet? En wat is gebleken? Ik heb ook wel
die verhalen gehoord over dat het kabinet het niet eens zou zijn. Nee, dat is niet waar.
CARASSO:
Er is toch wel een discussie geweest tussen Zalm en De Geus.
BALKENENDE:
Je maakt afwegingen. Dat is heel wat anders dan dat een kabinet niet op één lijn zou zitten.
Want toen het moment daar was, toen de SCO met belangrijke voorstellen kwam, heeft het
kabinet met één mond gesproken. En dat was natuurlijk ook afgestemd tussen de meest
betrokken bewindslieden.
CARASSO:
Nu zit het probleem vooral tussen de werknemers, met name het FNV, en het kabinet. U zei
vandaag: ja, er is chemie tussen mij en de heer De Waal. De vraag is alleen wat voor chemie.
Zegt u het maar.
BALKENENDE:
Eigenlijk wou ik er niet op ingaan, omdat ik eerlijk gezegd het vraagstuk van chemie tussen
personen echt ondergeschikt vind aan de inhoud van het vraagstuk. Ik merk nu dat er een soort
spel wordt gespeeld van de een tegenover de ander.
CARASSO:
Maar het heeft natuurlijk altijd z'n invloed. Het gaat ook om mensen.
BALKENENDE:
Maar we zijn toch wel volwassen mensen. We hebben onder ogen te zien waar Nederland voor
staat. De problemen die aanwezig zijn. We zijn te duur geworden, de werkloosheid is fors, we
doen het slechter dan andere landen. Je hebt ook een aantal zorgpunten voor de toekomst.
Daar gaat het me om. En ik wil inhoudelijk resultaat boeken. Wat je nu een beetje krijgt is dat
er dan toch weer pogingen zijn om het te maken tot een verschil van De Waal tegenover
Balkenende. En op die manier kom je er nooit uit.
CARASSO:
Vindt u het gek als er geen handen worden geschud?
BALKENENDE:
Die vraag moet u aan de heer De Waal stellen. Ik vind dat je ondanks meningsverschillen altijd
respectvol met elkaar om moet gaan. Ik vond het ook niet nodig om gisterenavond te zeggen
wat de heer De Waal wel heeft gedaan, om te zeggen dat de sfeer ijzig was. Want dat was niet
zo. Iedereen kan een keer donker kijken en dat geldt ook voor de heer De Waal. Maar
uiteindelijk zijn er gisteren grappen gemaakt, de sfeer was helemaal niet slecht en zeker toen het
ging om de voorstellen van de werkgevers proef je dat het gesprek echt in de goede richting
ging. Het was natuurlijk een zoeken en tasten, maar het ging wel in de goede richting. En dan is
het buitengewoon jammer als het dan één uur 's nachts is en de conclusie is dat het niet is
gelukt.
CARASSO:
U heeft met het kabinet wel eens een uitje gedaan om de sfeer goed te houden. Wordt het niet
tijd voor een uitje met de sociale partners?
BALKENENDE:
Ach, die uitjes... Ik hecht zeer aan eenheid van het kabinetsbeleid, weten wat je aan elkaar
hebt. Aan de andere kant, ik wil helemaal niet het beeld hebben dat de verhoudingen slecht
zouden zijn. Er worden wel eens een keer grote woorden gebruikt, maar iedereen weet dat dat
ook wel hoort bij het onderhandelingsspel...
CARASSO:
Het is ook een beetje een toneelstukje.
BALKENENDE:
Het gaat mij puur om de inhoud. Ik vind dat op het ogenblik dat de situatie van dien aard is,
dat we er niets aan hebben om er nu iets van te maken van die tegenover die. Op die manier
kom je geen stap verder. En je komt niet tot oplossingen. En daar moeten we ook een beetje
vanaf.
VERLENGING MANDAAT IRAK
CARASSO:
Dat vindt ook minister De Graaf, vice-premier. Even over een heel ander onderwerp, de
tegenstellingen binnen coalitiepartijen mogelijk over Irak. De Graaf zei vandaag in een
interview: Irak is geen onderwerp voor een kabinetscrises. Bent u het dat met hem eens?
BALKENENDE:
Ik heb gezien dat de heer De Graaf nogal scherp is neergezet in de kop van het artikel. Want
hij had het eigenlijk over de vraag: hebben fracties een zelfstandige afwegingsruimte? Met
andere woorden, niet zoiets als bij het torentjesoverleg dat mensen worden gedwongen je doet
dit of je doet dat. We hebben meer dualisme gekregen in Nederland. Een grotere afstand tussen
regeringen en regeringsfracties. En het is ook helemaal niet slecht, want het geeft toch aan wat
de verantwoordelijkheid is van een kabinet en wat de verantwoordelijkheid is van de fracties.
CARASSO:
En dat hoeft niet tot een crises te leiden?
BALKENENDE:
Nee, kijk het woord crises zou ik helemaal niet in de mond willen nemen. Het valt mij al
maandenlang op dat wanneer er eens een normale discussie is dat er dan gelijk een conflict is.
CARASSO:
Dat is altijd al zo.
BALKENENDE:
Ja, maar soms wordt de zaak wel erg opgeblazen. Iedereen weet dat de afwegingen rondom een
eventuele verlenging van het mandaat van Irak dat dat een moeilijk onderwerp is. Het is
gevoelig. Je hebt te maken met de mensen die daar zitten. Die onder moeilijke omstandigheden
moeten opereren. We hebben te maken met de rol van de Verenigde Naties, met een verzoek
van de Iraakse autoriteit. Al die zaken moet je afwegen. En dat zal gewetensvol moeten
gebeuren met inachtneming van al de argumenten die aan de orde zijn. Dat zullen wij
zorgvuldig gaan voorbereiden en dan probeer je ook als kabinet als het zover zou komen de
anderen te overtuigen.
CARASSO:
D66 zoekt dus de ruimte om eventueel tegen te stemmen. Dat doen ze wel vaker. De
kinderopvang gisteren nog. Ze waren het ook niet met het kabinet eens over de benoeming van
de opvolger van Bolkestein. Heeft u D66 eigenlijk nog wel nodig in het kabinet?
BALKENENDE:
Ik vind de samenwerking met de D66-collega's prima verlopen.
CARASSO:
Maar heeft u ze nog nodig? Vaak doet het kabinet zaken met LPF of de kleine christelijke
partijen.
BALKENENDE:
Ik heb net gezegd dat we meer dualisme hebben. En eigenlijk past het er dan ook wel eens bij
dat je te maken krijgt met regeringsfracties die zeggen: wacht eens even, hier zien we de zaken
toch wat anders. Bijvoorbeeld ten aanzien van de kinderopvang. We weten dat D66 tegen
sommige zaken anders kijkt dan andere partijen. Dan moeten we ook goed onder ogen zien
wat we met elkaar hebben afgesproken. Er is een Hoofdlijnenakkoord en op die punten spreek
je elkaar aan. Maar er zijn natuurlijk ook zaken waarbij wel eigen afwegingen gemaakt kunnen
en mogen worden.
(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, MT)
Ministerie van Algemene Zaken