Federale regering Belgie
FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu:
zaterdag 22 mei Internationale Dag van de Biodiversiteit
(2004-05-17)
Zaterdag 22 mei vindt, onder auspiciën van de Verenigde Naties, de
internationale Dag van de Biodiversiteit plaats met dit jaar als thema
"biodiversiteit: voedsel, water en gezondheid voor iedereen". De dag
van de biodiversiteit onderstreept het belang van de biodiversiteit en
verstigt de aandacht van de bevolking op wat de biodiversiteit
bedreigt. Het is tevens de gelegenheid om wat meer uitleg over het
begrip 'biodiversiteit' te geven, in een tijdperk waarin 'bio' vaak in
de belangstelling staat maar de betekenis vaag blijft.
Wat is biodiversiteit?
De term 'biodiversiteit' (of 'biologische diversiteit') omvat de
diversiteit van de soorten (micro-organismen, planten, dieren), met
andere woorden alle leven op aarde. Naast de diversiteit van de
soorten (van de bacterie tot het lieveheersbeestje, via de orchidee of
de blauwe vinvis), omvat de biodiversiteit eveneens de genetische
diversiteit binnen éénzelfde soort (die organismen toelaat zich aan te
passen aan nieuwe leefomstandigheden) en de diversiteit van de
habitats waarin deze soorten leven (regenwoud, vijver, velden,& ).
Deze drie elementen (diversiteit van de soorten, genetische
diversiteit en de ecosystemen) zijn even belangrijk: alle leven op
aarde hangt daarvan af.
Wetenschappers schatten het totaal aantal verschillende soorten op
aarde tussen 3 en 100 miljoen, waarvan slechts 1,9 miljoen zouden
geïdentificeerd zijn.
Duizenden dieren, planten en micro-organismen werden dus nog nooit
bestudeerd en zullen het ook nooit worden, omdat elke dag honderden
voor de mens onbekende soorten verdwijnen zonder dat we het weten.
Hierbij gaan de voordelen die deze soorten ons zouden kunnen bieden in
de toekomst voor altijd verloren.
Welke rol speelt biodiversiteit ?
Het is waar dat het verdwijnen van de soorten een natuurlijk en
onvermijdelijk fenomeen is. Het is helaas ook waar dat de
verdwijngraad die we momenteel kennen de menselijke ontwikkeling
bedreigt. Talrijke producten en diensten hangen rechtstreeks af van de
biodiversiteit: het voedselaanbod (gewassen, vis,&), hout, brandstof,
vezels (papier, brij, textiel,... ), woningen en bouwmaterialen,
medicijnen,... Daarnaast heeft de biodiversiteit ook minder opvallende
effecten zoals de zuivering van lucht en water, de vernieuwing van de
vruchtbaarheid van de grond, de strijd tegen de erosie,...
Waardoor wordt de biodiversiteit bedreigd?
Biodiversiteit wordt momenteel bedreigd door menselijke activiteiten:
overexploitatie van rijkdommen (jacht, visserij, bosexploitatie,... ),
vernietiging van habitats (urbanisatie, ontbossing,...), vervuiling
(verkeer, verwarming, industrie, landbouw,...), de invoer van niet
inheemse soorten,...
Wereldwijd zouden 24 % van de zoogdieren, 12 % van de vogels, 49 % van
de vissen met uitsterven bedreigd worden (bron IUCN). Ook onze
ecosystemen worden bedreigd. De EU heeft meer dan de helft van haar
wetlands verloren. Slechts een heel klein deel van de natuurlijke
bossen die Europa bedekten zijn intact gebleven. Vele mariene
ecosystemen werden verstoord.
Als het grote publiek gevoelig is voor de bescherming van de
biodiversiteit, komt dit door enkele symbolische soorten zoals de
panda of de walvis voornamelijk om emotionele redenen. De rol van de
biodiversiteit is groter: de afnemende biodiversiteit is een
bedreiging voor het leven op aarde.
Welke werkmiddelen bestaan er om het verlies aan biodiversiteit tegen
te gaan?
Op internationaal niveau: Tijdens de Wereldtop van Rio in 1992 werd de
Conventie over de Biologische Diversiteit (CBD) ondertekend. Dat is
een internationale overeenkomst op vrijwillige basis die de
ondertekenende partners ertoe aanzet maatregelen te nemen die
enerzijds de biodiversiteit bewaren en duurzaam gebruiken, anderzijds
verzekeren dat de voordelen van het gebruik van genetische rijkdommen
rechtvaardig en evenredig verdeeld worden. 188 landen waaronder de 25
Europese landen (slechts weinig landen, waaronder de Verenigde Staten
hebben de Conventie nog niet bekrachtigd) hebben deze Conventie
ondertekend, Tussen de beslissingen die in het kader van de CBD
genomen werden, valt onder andere het strategisch plan op (in 2002 in
Den Haag opgenomen) dat een "gevoelige vermindering van het verlies
aan biodiversiteit tegen 2010" voorziet. Dit doel werd aanvaard door
de wereldleiders tijdens de Wereldtop Duurzame Ontwikkeling die in
2002 georganiseerd werd in Johannesburg, Zuid-Afrika.
Op Europese niveau: De Unie gaat nog verder. Ze heeft zich ertoe
verbonden "tegen 2010 de afname van de biodiversiteit in Europa een
halt toe te roepen" (zesde communautaire actieprogramma voor het
milieu).
In België : Ook ons land heeft het belang van de biodiversiteit voor
de duurzame ontwikkeling erkend. Het regeringsakkoord beschouwt de
biodiversiteit als één van de huidige politieke prioriteiten. Voor de
komende jaren heeft België er zich onder andere toe verbonden de
illegale import van hout te verminderen en invasive exotische soorten
te bestrijden.
Wat kunnen wij doen?
Elk van ons kan het verlies van de biodiversiteit tegengaan door
oorspronkelijke variëteiten en inheemse soorten in je tuin aan te
planten met de bedoeling de soortenvariëteit te bewaren, door het
gebruik van insekten- en onkruidverdelgers te beperken, door
gevarieerde voeding te kopen om de landbouwers aan te zetten hun
producten te variëren, door natuurparken en reservaten te bezoeken om
beter te kunnen begrijpen wat biodiversiteit is, door je omgeving voor
de problematiek van biodiversiteit te sensibiliseren,...
De biodiversiteit is cruciaal voor onze eigen ontwikkeling, voor de
ontwikkeling van onze kinderen en voor het leven op aarde. We moeten
haar beschermen.