22-05-2004
Stembus of black-box
door Peter Klerks
Het College stelt voor om structureel 400.000 Euro per jaar te
investeren in de aanschaf van stemcomputers. De vraag is of -bij alle
bezuinigingen- de Amsterdammer hier op zit te wachten?
Er zijn kort gezegd drie argumenten voor elektronisch stemmen: (1) de
uitslag is circa drie uur sneller bekend; (2) minder mensen hoeven te
tellen; (3) het bespaart papier.
Er zijn evenwel ook belangrijke argumenten tégen stemcomputers.
(1) Om te beginnen kan de betrouwbaarheid van de stemcomputers niet
worden geverifieerd, omdat de in Nederland overwegend (>80 procent)
gebruikte Nedap-machines zijn gebaseerd op een black box-systeem. Een
recent Iers technisch onderzoek concludeerde onder meer dat van
stemmachines met dergelijke geheime software de betrouwbaarheid niet
kan worden gegarandeerd (Zerflow Electronic Voting Security Assessment
27 March 2002, Review 4 July 2003). De parlementaire Commission on
Electronic Voting rapporteerde daarna op 29 april 2004 dat de
voortdurende wijzigingen in de software unsatisfactory zijn, en dat
grondig onderzoek naar de source code noodzakelijk is voordat er
vertrouwen in kan worden gesteld. Bovendien bleken ingehuurde experts
moeiteloos in staat de beveiliging van de computers te doorbreken en
volledige controle over de machines te krijgen. Tot slot oordeelde de
commissie dat een insider in staat kan zijn te achterhalen wie waarop
heeft gestemd, door het opslagsysteem te kraken. Daarop besloot de
verantwoordelijk minister de machines niet te gebruiken voor de
komende Europese verkiezingen, en komt een order van zon 40 miljoen
Euro voor de Nederlandse leverancier Nedap mogelijk in gevaar. Onlangs
zijn door het CDA Kamervragen gesteld over de betrouwbaarheid van
stemmachines, waarop minister De Graaf liet weten dat de in Nederland
overwegend gebruikte machines betrouwbaar worden geacht omdat ze
voldoen aan de eisen vastgelegd in een regeling uit 1997 (Antwoord op
kamervragen Haverkamp en Spies, 27 april 2004). Hij voegt hier aan toe
dat het denken over de beveiligingseisen op dit gebied echter niet
stil staat. In de Verenigde Staten is de afgelopen tijd gebleken dat
de stemcomputers van leverancier Diebold zeer kwestieus zijn waar het
veiligheid betreft. De directeur bleek bovendien een fondswerver voor
de Republikeinse partij, waaraan hij zelf tonnen heeft gedoneerd
(Herbert Blankesteijn, Maak stemmachines controleerbaar. De Volkskrant
26 april 2004). Hier en daar in het buitenland wordt nu (na o.a. de
ervaringen in Florida bij de laatste presidentsverkiezingen) geëist
dat bij iedere verkiezing d.m.v. een papieren voter-verifiable audit
trail de stemmer kan nagaan of zijn keuze correct is vastgelegd en
dat, wanneer daar bij bijv. een calamiteit aanleiding toe is, de
precieze stemming kan worden gerecontrueerd zoals bij papieren
stembiljetten. In Nederland is zon reconstructie bij gebruik van
stemmachines onmogelijk. Werkelijk betrouwbare stemmachines zijn niet
ondenkbaar, maar dit vereist wel transparantie en doorontwikkeling. In
Australië is inmiddels ervaring opgedaan met zulke open
source-software, waardoor experts de programmacode konden bestuderen;
verscheidene suggesties voor verbeteringen werden overgenomen.
(2) Tweede argument: we investeren met stemcomputers mogelijk in
achterhaalde techniek. Over enkele jaren verloopt stemmen wellicht via
het Internet (hiervoor draait bij BZK het project Kiezen op Afstand).
(3) Een investering van 0,4 miljoen Euro structureel voor hooguit
eenmaal per jaar enkele uren tijdwinst is niet proportioneel.
Amsterdam is een der laatste eigenzinnige gemeenten waar met het
potlood wordt gestemd. Nederland kan best eenmaal per jaar drie uur op
de uitslagen uit Amsterdam wachten.
(4) Het Rode Potlood en de Stembus hebben een grote symbolische waarde
voor oude en nieuwe Nederlanders en gelden als metafoor voor de
democratie. Onze voorouders hebben gestreden voor het stemrecht en het
is aan ons om in ieder geval deze traditie niet op te offeren. Niet
alles wat elektronisch kán, móet daarom ook elektronisch.
Peter Klerks
Partij van de Arbeid