Ingezonden persbericht
16 maart 2004
Drents Museum
16 maart 2004
In het diepst van mijn gedachten*
Symbolisme in Nederland 1890 - 1925
25 mei t/m 22 augustus 2004
Het Drents Museum in Assen presenteert van 25 mei t/m 22 augustus 2004 de grote overzichtstentoonstelling "In het diepst van mijn gedachten*" Symbolisme in Nederland 1890 - 1925. Symbolistische kunstenaars uit het fin de siècle stelden niet langer het vastleggen van de werkelijkheid in hun werk centraal, maar trachtten met behulp van symbolen uitdrukking te geven aan denkbeelden en emoties die een diepere betekenis hebben. Een romantische hang naar de middeleeuwen, bewondering voor exotische en oude culturen, verlangen naar een nieuwe socialistische maatschappij, behoefte aan geloofsverdieping en belangstelling voor het fantastische en het bovennatuurlijke zijn de belangrijkste ingrediënten van het symbolisme. Op de tentoonstelling zijn ruim 150 werken te zien, variërend van schilderijen, prenten en beeldhouwwerken tot boekbanden, affiches, ceramiek en andere vormen van toegepaste kunst. De voorwerpen, afkomstig uit toonaangevende museale en particuliere collecties, geven tezamen een prachtig overzicht van deze intrigerende stroming.
Symbolisten en hun ideeën
Het Symbolisme is tussen 1880 en 1885 in Frankrijk ontstaan en raakte, via België, rond 1890 ook in Nederland bekend. Aanvankelijk was het een literaire stroming, maar al gauw werden de ideeën overgenomen door beeldende kunstenaars. Door het veranderen en stileren van de werkelijkheid probeerden ze weer te geven dat er meer tussen hemel en aarde bestaat dan met het blote oog is waar te nemen. Uiteindelijk kwamen sommigen van hen tot de conclusie dat dit ook zonder het gebruik van realistische thema's en motieven mogelijk was en legden zo de basis van de abstracte kunst. Een specifiek Nederlandse variant van het Symbolisme was de 'Gemeenschapskunst' die werd gemaakt ter verfraaiing van openbare gebouwen en die als doel had de bevolking (de 'gemeenschap') tot diepere gedachten aan te zetten.
Ook in de ceramiek, de meubelkunst en andere vormen van kunstnijverheid werd in de periode rond 1900 graag gebruik gemaakt van symbolische elementen ter decoratie.
Symbolisten en hun onderwerpen
Geliefde onderwerpen van de symbolisten waren onder meer dromen en visioenen, bloemen als de lelie, de orchidee en de roos, fatale vrouwen en onschuldige maagden, de strijd van het goede tegen het kwade en 'heden-verleden-toekomst'. Kunstenaars als Jan Toorop, Johan Thorn Prikker, Antoon Derkinderen en Richard Roland Holst behoorden tot de meest befaamde aanhangers van de stroming in Nederland. Ook minder bekende tijdgenoten als Antoon van Welie, J.L.M. Lauweriks, K.P.C. de Bazel, Willem van Konijnenburg, Chris Lebeau en Antoon Molkenboer zijn echter vertegenwoordigd op de tentoonstelling.
Symbolisten en hun navolging
Hoewel het symbolisme omstreeks 1905 over zijn hoogtepunt was is de invloed van deze stroming merkbaar tot ver in de twintigste eeuw. De internationale beweging van de Art Nouveau heeft een aantal belangrijke stijlelementen aan het Symbolisme ontleend, zoals het dominante gebruik van de lijn. Ook het expressionisme in de schilderkunst en de architectuur van de Amsterdamse School hebben hun wortels in het Symbolisme, evenals de Stijlbeweging en andere richtingen in de abstracte kunst. Daarom wordt op de tentoonstelling ook aandacht gegeven aan enige opmerkelijke vertegenwoordigers van deze stromingen, onder wie Piet Mondriaan, Theo van Doesburg, Jacoba van Heemskerck en Janus de Winter.
Bij de tentoonstelling verschijnt een gelijknamige publicatie over de symbolistische beweging in Nederland en haar uitwerking op de vroeg-twintigste eeuwse kunst, geschreven door Carel Blotkamp, Lieske Tibbe en Marjan Groot. Het rijk geïllustreerde boek is uitgegeven door Waanders Uitgevers en vanaf 25 mei 2004 te koop in de museumwinkel en de erkende boekhandel voor ¤ 19,50.
---