Overzicht | veb@dienst.vu.nl
---
Speekseleiwit weert bacteriën en verraadt mogelijk kanker
Toevoeging van een deel van het lichaamseigen eiwit agglutinine aan
onder meer tandpasta en spoeldranken kan mogelijk helpen de
schadelijke werking van bacteriën tegen te gaan. Dat blijkt uit
onderzoek van Floris Bikker, waar hij dinsdag 25 mei op promoveert.
Nog verrassender was dat het bacteriebindende eiwit mogelijk de
aanwezigheid van speekselkliertumoren verraadt.
De speekselklieren en de slijmvliezen in longen en maag-darmkanaal
produceren van nature agglutinine. Het eiwit vangt een breed spectrum
van schadelijke bacteriën weg door te binden aan stoffen
(fosfaatgroepen) die algemeen voorkomen op de buitenzijde van
bacteriën. Om erachter te komen welk deel van agglutinine
verantwoordelijk is voor die binding, hakte de promovendus het eiwit
dat bestaat uit een keten van aminozuren, onderverdeeld in domeinen in
verschillende stukken. Daarnaast vergeleek Bikker de aminozuurvolgorde
van agglutinine met die van eiwitten in hersenen en longen, want daar
blijkt agglutinine ook voor te komen.
Het bacteriebindende element, zo ontdekte Bikker, is een ketentje van
elf aminozuren. De bindingsplek komt herhaaldelijk voor in één
eiwitmolecuul: er zit er één in elk domein van het SRCR-type, en
daarvan heeft elk agglutinine-eiwit er veertien. Bikker toonde ook aan
dat agglutinine in twee varianten bestaat: een korte en een lange
versie. De eerste kan 30 tot 45 procent minder bacteriën binden,
waarschijnlijk door het kleinere aantal bindingselementen. Of mensen
met een korte variant gevoeliger zijn voor mond-, long- en
maag-darmkanaalinfecties, moet nog blijken uit verder onderzoek.
Een verband tussen agglutinine en kanker kwam naar voren bij
vergelijking van de aminozuurvolgordes van eiwitten in verschillende
weefsels. Eiwitten uit longvocht en hersenweefsel, respectievelijk
bekend onder de namen gp340 en DMBT1, blijken identiek aan
agglutinine. DMBT1 staat voor Deleted in Malignant Brain Tumors-1, en
is zo genoemd omdat dit agglutininesynoniem afwezig is in sommige
hersentumoren. Bikker keek vervolgens naar de eiwitsamenstelling in en
rond speekselkliertumoren. Agglutinine blijkt ook in sommige van deze
tumoren afwezig, maar wordt dan wel in verhoogde hoeveelheden
geproduceerd door gezond weefsel er omheen. De promovendus vermoedt
dat de hoge concentraties agglutinine in speeksel de aanwezigheid van
speekselkliertumoren kan verraden.
Volgens Bikker bieden de resultaten in ieder geval mogelijkheden voor
toepassingen in mond-, en spoeldranken, tandpasta, en kauwgom, maar
ook in zalf, neus- en oogdruppels.
Vrije Universiteit Amsterdam