Persbericht Wageningen Universiteit: nr 049, 25 mei 2004
Inaugurele rede Prof. Lynn Frewer, Wageningen Universiteit
Publiek vertrouwen kritische factor bij reactie op risico's
Consumenten hechten weinig waarde aan informatie over risico's rond bijvoorbeeld voeding, als in die informatie geen rekening wordt gehouden met wat hen zorgen baart. Ondanks de komst van instanties die zich bezighouden met voedselveiligheid, neemt het publieke vertrouwen in veilig voedsel nog steeds af. Dat komt doordat het publiek vaak heel anders aankijkt tegen zulke risico's dan wetenschappers, beleidsmakers en communicatieprofessionals en het publiek de motieven van wet- en regelgevers, wetenschappers en de industrie wantrouwt. Dat zegt prof. dr. Lynn Frewer op 27 mei 2004 bij de aanvaarding van haar ambt als gewoon hoogleraar Voedselveiligheid en consumentengedrag aan Wageningen Universiteit.
Wetenschappers en beleidsmakers zien de inschatting ('assessment') en analyse van risico's nog teveel als een puur objectieve en waardevrije handeling. Dat ligt echter allerminst voor de hand, stelt prof. Frewer in haar oratie Consumers, Food, Trust and Safety - The Need for Collaboration Between the Social and Natural Sciences. Het is belangrijk te erkennen dat waardeoordelen wel degelijk van invloed zijn in het hele proces van risico-analyse en risicomanagement, zegt Frewer. Zij pleit dan ook voor een nauwe samenwerking tussen de sociale en natuurwetenschap omdat veel problemen rond voedselveiligheid maar ook op breder terrein van gezondheidsrisico's alleen dan kunnen worden opgelost. In haar rede laat ze aan de hand van een reeks van voorbeelden zien dat daaraan bij Wageningen Universiteit en Researchcentrum al het nodige gebeurt.
Risicoperceptie
De reactie van het publiek op verschillende risico's wordt bepaald door sociale en psychologische factoren. Mensen ervaren risico's die zij niet kunnen beïnvloeden als meer bedreigend dan die welke ze beter in de hand hebben. Technische risico's, zoals de toxische effecten van pesticidenresten, boezemen meer angst in dan natuurlijke verschijnselen, zoals blikseminslag. En vrouwen percipiëren gezondheids- en andere risico's hoger dan mannen. Maar ook ethische en morele overwegingen en verderstrekkende waarden zoals de integriteit van de natuur, spelen een rol in de maatschappelijke en consumentenacceptatie, laat Lynn Frewer zien aan de hand van het voorbeeld van de discussie over genetisch gemodificeerd voedsel.
Transparantie
Er is samenhang tussen publieke perceptie van risico's en publiek vertrouwen, hoewel niet duidelijk is of de perceptie oorzaak is van het vertrouwen of omgekeerd, zegt Frewer. Duidelijk is dat vertrouwen de resultante is van de perceptie van burgers van de eerlijkheid van instellingen, aandacht voor publiek welzijn en van competentie. Minder transparantie vergroot het publieke wantrouwen maar meer transparantie hoeft niet tot groter vertrouwen te leiden. Als door meer transparantie onzekerheden en verschillen van inzicht bij het vaststellen van risico's blijken en vatbaar zijn voor publieke twijfel, maar niet expliciet worden gemaakt in de communicatie, dan is het waarschijnlijk dat het publieke wantrouwen groeit. In feite is hier sprake, vindt Frewer, van een onderschatting door wetenschappers en beleidsmakers van het vermogen van het publiek om om te gaan met onzekerheid. Zo'n tien jaar geleden bleek in Engeland het publiek verontrust over het gebrek van de Britse regering om te erkennen dat het onzeker was dat BSE één van de oorzaken was van de ziekte van Creutzfeld-Jakob.
Een specifiek probleem ziet Frewer in de risico-variatie onder de bevolking, waarbij sommige groepen meer risico's lopen dan anderen. Daarbij blijkt niet zelden dat met de meest kwetsbare groepen het moeilijkst valt te communiceren.
Het vertrouwen van de burger en consument in de activiteiten van risico-analysten, -managers en andere betrokkenen neemt toe als er sprake is van meer transparantie, maar ook van meer nadruk op het democratisch betrekken van de burger daarbij. Als daarbij niet uitdrukkelijk rekening wordt gehouden met meningen en inzichten van het publiek, is zo'n proces van het betrokken van de burger meer een public relations actie dan een poging om democratisch beslissingen te nemen rond het vaststellen en managen van risico's, stelt Frewer.
Prof. dr. Lynn Jayne Frewer (1960) studeerde psychologie en ergonomie aan de universiteiten van Bristol en Londen (UK) en promoveerde in 1986 aan de universiteit van Leeds. Zij was onder meer (senior) onderzoekster aan het Institute of Food Research in Reading (UK). Daarna was zij aan het gelijknamige instituut in Norwich hoofd van de Consumer Science Group. Op 1 september 2002 werd zij hoogleraar Voedselveiligheid en Consumentengedrag aan Wageningen Universiteit. Daarnaast is zij onder meer lid van de British Psychological Society en adviseur van de Wereldvoedselorganisatie FAO op het gebied van risicocommunicatie. Lynn Frewer heeft tientallen publicaties op haar naam staan.
Wageningen Universiteit