Het Koninklijk Huis
27/05/04 Toespraak van H.K.H. Prinses Laurentien der Nederlanden ter
gelegenheid van het officiële startsein voor de Stichting Lezen &
Schrijven, Madurodam, Den Haag, donderdag 27 mei 2004
Dames en Heren,
Ik ga het gevoel niet proberen te beschrijven wat het voor mij
betekent dat u hier allen bent en om te zien hoe dat idee van de
afgelopen jaren is uitgegroeid tot de officiële lancering van de
Stichting Lezen en Schrijven vandaag. Het allermooiste zou zijn als
wat vandaag feestelijk begint, straks zal worden gezien als het
startpunt van een geslaagd initiatief om het enorme probleem van
functionele ongeletterdheid structureel in de samenleving aan te
pakken, verderbouwend op het werk dat tot nu toe door zovelen van u is
verricht.
Wie écht iets van de problematiek van het ongeletterdheid wil
begrijpen, moet luisteren naar de indrukwekkende levensverhalen van
mensen die ongeletterd zijn of zijn geweest. Over waarom zij in hun
jeugd niet goed hebben leren schrijven, lezen of rekenen. Over de
diepe schaamte die zij daarover hadden, over het sociale isolement
waarin zij terechtkwamen, en over het onbegrip van hun omgeving. Over
de lange moeilijke weg die zij hebben genomen om weer naar school te
gaan. Maar ook over de nieuwe wereld die zich voor hen opende, toen
zij leerden lezen en schrijven. Over hoe hun vrijheid en
zelfstandigheid werd vergroot, en hoe hun gevoel van eigenwaarde
groeide.
Juist omdat deze ervaringen centraal staan in zowel de problematiek
als de aanpak daarvan, ben ik blij dat zovele Alfabetiserings
Ambassadeurs hier vandaag aanwezig zijn en natuurlijk in het bijzonder
Tineke Wagner die zo moedig is om haar ervaringen met ons te delen. Ik
heb er alle vertrouwen in dat u, de Ambassadeurs, de andere aanwezigen
even zo inspireert als u dat mij doet.
U vertegenwoordigt zon 900 miljoen mensen wereldwijd die niet kunnen
lezen en schrijven. Wij hebben het hier over 1 op de 5 volwassenen
Voor een belangrijk deel gaat het om mensen in
niet-geïndustrialiseerde landen. Maar ook in het rijke Westen komt
ongeletterdheid op grote schaal voor. In ons land spreken wij over zon
anderhalf miljoen mensen!
Maar die anderhalf miljoen mensen worden niet meteen herkend. Juist
omdat hun handicap niet publiekelijk en breeduit wordt besproken,
denken veel ongeletterden vaak dat zij de enige zijn met dit probleem.
Dit werkt een gevoel van schaamte in de hand, waardoor mensen er vaak
alles aan doen om hun achterstand te verbergen. Heel begrijpelijk,
want niemand vindt het leuk om toe te geven dat hij iets niet kan!
De combinatie van de omvang van het probleem, de diversiteit van de
mensen met een dergelijke achterstand en het gevoel van schaamte,
maakt de aanpak van het probleem bijzonder complex. De kernvraag is:
hoe bereik je mensen die er niet voor uit durven komen om hen in ieder
geval de mogelijkheden te kunnen aanreiken om er iets aan te gaan
doen?
Een begrijpelijke reactie is om te zeggen: stuur ze dan naar school.
Helaas is het niet zo simpel. Geheel passend in een sociaal beleid van
de 21e eeuw, moet een integrale aanpak zich niet alleen richten op het
bestrijden van het probleem, maar ook op het in kaart brengen van de
oorzaken en het voorkomen hiervan.
Om verkwisting van tijd, inzet en gelden te voorkomen en om een
effectieve aanpak te garanderen moeten alle spelers samenwerken en hun
eigen expertise op het juiste moment van het proces inbrengen: de
overheid, deskundigen op het gebied van volwassenonderwijs,
organisaties die zich inzetten voor taal en leesbevordering onder
kinderen en de alfabetiserings ambassadeurs maar ook bedrijven,
vakbonden en andere maatschappelijke instellingen.
Het is geen toeval dat u allen aanwezig bent in Madurodam. Het draagt
uit wat de Stichting Lezen & Schrijven in eerste instantie beoogt te
zijn: een marktplaats waar alle spelers bijeen kunnen komen om zich te
richten op de aanpak van het probleem en concrete en
resultaat-gerichte initiatieven te ontwikkelen.
Aan de basis van die aanpak ligt de noodzaak om een groter bewustzijn
te creëren in Nederland. Wij moeten een vicieuze cirkel doorbreken:
als het thema onderkend wordt als belangrijk en er over wordt
gesproken, wordt een brede aanpak natuurlijk vereenvoudigd. Het is
essentieel om ongeletterdheid uit de taboesfeer te halen. De media
speelt hierin een belangrijke rol.
Alle mogelijke instellingen, organisaties en bedrijven in onze
samenleving en uiteindelijk natuurlijk ook daarbuiten - moeten zich
ervan bewust worden dat ongeletterdheid een probleem is dat ook hun
achterban, hun werknemers of hun klanten treft. Vervolgens moeten zij
de juiste informatie en toegang tot deskundigen krijgen om
ongeletterden waarmee zij mogelijk in aanraking komen over de drempel
te helpen om iets aan hun achterstand te doen.
Concreet houdt dit in, dat de Stichting Lezen en Schrijven,
ondersteund door deskundigen, heel pragmatisch allerlei bestaande
organisaties en fora gaat aanzwengelen zodat zij binnen hun werksfeer
en leefsfeer ongeletterdheid kunnen aanpakken. Wij hopen dat iedereen
dan eigenaar van het probleem wordt en zich mede-verantwoordelijk
voelt voor de aanpak.
De stichting bestaat dan ook heel bewust dankzij een breed draagvlak:
* Allereerst dankzij onze Partners - de deskundige organisaties op
het gebied van leesbevordering en volwassenonderwijs.
* De stichting is ook realiteit geworden dankzij de goede
samenwerking met het ministerie van Onderwijs, met mevrouw Nijs in
het bijzonder.
* Dan zijn er de Grondleggers van de stichting bedrijven en
maatschappelijke organisaties die het belang van geletterdheid en
een geletterde samenleving inzien, en dat ook onderschrijven met
middelen en concrete inzet. Wij zijn hen zeer erkentelijk.
* Voor de enthousiaste steun, vaak tot diep in de nacht, van mijn
mede-bestuursleden ben ik bijzonder dankbaar - Desiree van Gorp,
Jan Hagens, Erik Hoving, Eric Merkel-Sobotta en Michiel
Westermann. Wij zijn ook verheugd en bemoedigd met de toezegging
van Herman Wijffels om vice-voorzitter van het bestuur te worden.
* Het bestuur heeft veel vertrouwen in de professionaliteit van het
team dat de kar dagelijks moet trekken tot nu toe Thomas en Sandra
hopelijk snel uitgebreid.
* Ten slotte een heel persoonlijk woord van dank aan mijn man, die
mij niet alleen steunt in dit initiatief maar wiens inzicht en
kritische vragen de ideeën gestalte hebben helpen geven.
Wij gaan wij aan de slag om de aanpak van het probleem ongeletterdheid
te verbreden en te verdiepen. Maar wij hebben wel haast: zelfs voordat
de stichting officieel van start is gaat, uit ik formeel de wens dat
de Stichting Lezen & Schrijven ongeletterdheid als onderwerp zodanig
heeft helpen verankeren in de samenleving, dat zij zichzelf in 2009
kan opheffen!
Ik heb er alle vertrouwen in dat wij samen en pragmatisch de
uitdagingen van dit probleem kunnen aangaan en dat wij tot oplossingen
zullen komen met overtuiging en bezieling.