TNO Arbeid
Toekomstvisie van TNO Arbeid
Het activerend arbeidsmarktbeleid herzien
Het activerend arbeidsmarktbeleid zal in de komende jaren sterker onder druk komen te staan door trends als globalisering, divergentie boven- en onderkant arbeidsmarkt en vergrijzing. In de economie bestaan er verschillende vormen van arbeid, die ieder onderhevig zijn aan sterk uiteenlopende constellaties van prikkels, arbeidsomstandigheden, en vraag- en aanbodverhoudingen.
Gezien de trends en toekomstige ontwikkelingen komen drie dominante hoofdvormen van arbeid bovendrijven:
* kennisintensieve arbeid voor adequate markten;
* noodzakelijke arbeid waarvan de mogelijkheden tot productiviteitstijging beperkt zijn;
* nuttige eenvoudige arbeid.
De drie hoofdvormen corresponderen met de verschillende onderwijsniveaus (hoog, middelbaar en laag), maar vallen daarmee niet geheel samen. Zo zijn artsen en hoogleraren hoogopgeleid, terwijl zij door de aard van hun werk eerder thuis horen bij de tweede dan bij de eerste arbeidsvorm. Ook is het mogelijk dat mensen met een middelbaar of hoog onderwijsniveau wegens ziekte, handicap of sociale tegenslag aangewezen zijn op nuttige eenvoudige arbeid.
Toekomstvisie: tweedeling
Het CBP heeft berekend dat in 2020 de inkomensverschillen tussen geschoolde en laaggeschoolde werknemers gemiddeld met circa 30% zijn toegenomen. Een loondivergentie van deze omvang heeft grote gevolgen voor de arbeidsverhoudingen en de sociale zekerheid. De verwachting is dat in de komende twintig jaar het arbeidsvoorwaardenoverleg steeds meer naar functie en scholingsgraad plaatsvindt. Hoogopgeleiden gaan daarbinnen betere secundaire arbeidsvoorwaarden bedingen dan laagopgeleiden. Zij zullen aanspraak maken op gunstige regelingen en voorzieningen. Zij zullen ook in de gelegenheid worden gesteld om zich regelmatig bij te scholen opdat zij kunnen voldoen aan de steeds hogere functie-eisen aan de bovenkant van de arbeidsmarkt. Voor de lagere inkomensgroepen worden deze regelingen en voorzieningen onbereikbaar. In die zin vergroot de toenemende loondivergentie de afstand tussen de bovenkant en onderkant van de arbeidsmarkt.
Figuur: Trendmatige verandering van vraag en aanbod verhoudingen op de Nederlandse arbeidsmarkt (2002 - 2020)
Met deze toenemende tweedeling nemen de mogelijkheden af om vanuit de onderkant door te groeien naar de bovenkant van de arbeidsmarkt. Veel werklozen, zieken en gehandicapten dreigen verstrikt te raken in eenvoudige banen waaraan steeds minder behoefte is. De kans dat zij regulier werk kunnen vinden wordt daarmee steeds kleiner. In het TNO-rapport worden de mogelijkheden verkend om het activerend arbeidsmarktbeleid zodanig in te vullen dat alle ingezetenen, dus ook degenen met beperkte arbeidsmogelijkheden, in de toekomst een productieve bijdrage kunnen leveren aan de samenleving.
Lees het volledige TNO-rapport 'Het activerend arbeidsmarktbeleid herzien: een toekomstvisie' , auteur Joost van Genabeek. Dit rapport is een uitgave van TNO Arbeid en is enkel digitaal beschikbaar.