Nieuwe getuigen over aanvallen op Joegoslavië nodig
Na verhoor De Grave en Van NieuwenhovenDEN HAAG, 20040628 -- Militaire bevelhebbers en functionarissen van Amnesty International zijn gerede kandidaten om de rechter-commissaris in Den Haag nader te informeren over luchtaanvallen op Joegoslavië in 1999.
Namens negentien (nabestaanden van) slachtoffers zal mr. Nico Steijnen een verzoek indienen om het voorlopig getuigenverhoor voort te zetten. Het gaat hierbij om de aanval met kruisraketten op de televisiestudio in Belgrado en de aanval met clusterbommen op de stad Nis.
De slachtoffers onderzoeken of grond bestaat om in een bodemprocedure schadevergoeding en smartengeld te eisen. Omdat het om oorlogsmisdrijven gaat, zouden verantwoordelijke politici en militairen persoonlijk aansprakelijk gesteld kunnen worden.
Maandag hoorde de rechter-commissaris Frank de Grave, in 1999 minister van Defensie, en de toenmalige voorzitter van de Tweede Kamer, Jeltje van Nieuwenhoven. De eerste benadrukte dat hij de besluitvorming binnen de NAVO volgde en verdedigde, zonder nauwgezette eigen criteria in acht te nemen. Het is daarbij van belang te weten dat de lidstaten van de NAVO uitdrukkelijk verantwoordelijk zijn voor de besluitvorming, waarvoor unanimiteit onder de lidstaten vereist is.
Van Nieuwenhoven stelde dat ze "er vanuit moet gaan dat een minister in de Tweede Kamer de waarheid spreekt en dat dus ook doet" toen haar werd gevraagd hoe het parlement vorm had gegeven aan zijn controlerende taak.
Over de reden om de tv-studio aan te vallen, kwamen later bijvoorbeeld andere verklaringen naar voren dan die in het parlement zijn aangevoerd. Zo zou de studio mede gebruikt worden voor communicatie met commandanten in Kosovo. In een onderzoek sloot Amnesty International dit medegebruik later overigens uitdrukkelijk uit.
In januari waren oud-premier Wim Kok en de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken, Jozias van Aartsen, al gehoord. Van Aartsen verklaarde toen onder ede dat hij Amnesty International had gewaarschuwd voor de aanval op de televisiestudio. De mensenrechtenorganisatie nam daar meteen afstand van.
In een rapport over de NAVO-operatie Allied Force heeft Amnesty International de aanval op de televisiestudio in 2000 aangemerkt als een evident oorlogsmisdrijf en opgeroepen de verantwoordelijken daarvoor voor de rechter te brengen.
Het gaat in deze civiele procedure om het humanitaire oorlogsrecht zoals vastgelegd in de Geneefse Conventies waaraan Nederland gehouden is. Deze 'spelregels van de oorlog' beschermen burgers zoveel mogelijk. Aanvallen moeten gericht zijn op duidelijk militair voordeel en proportioneel zijn.
De Grave erkende maandag dat daarover in het geval van de studio te redetwisten viel omdat de zender snel weer in de lucht was. De omroep, die dagelijks de gevolgen van de luchtaanvallen documenteerde, zou volgens de ex-minister echter een propagandawapen in handen van Milosevic zijn geweest en daarom een gerechtvaardigd doelwit.
Bij het clusterbombardement op Nis zou sprake zijn geweest van een technisch defect dat uit nader Amerikaans onderzoek overigens niet is bevestigd. De bommen die in een vrije val naar beneden komen, werden van zeer grote hoogte (om buiten het bereik van de luchtafweer te blijven) op het vliegveld gemikt. Daarmee werd het aanmerkelijke risico gelopen dat de bommen op de binnenstad zouden komen. De Grave verklaarde voor de rechter-commissaris niet te hebben geweten dat het vliegveld slecht vier kilometer van het centrum ligt.
Ingezonden persbericht