CDA
09-07-04
Europa als de Toren van Babel?
De Europese Unie begint steeds meer trekken te vertonen van de Toren
van Babel. Het zomernummer van CDV het kwartaalblad van het
Wetenschappelijk Instituut voor het CDA registreert ook binnen de
christen-democratie groeiend onbehagen over de vormgeving van Europa.
Zelfs idealistische christen-democraten erkennen dat de problemen zich
opstapelen. CDA-senator Jos van Gennip bijvoorbeeld:. "In ieder geval
is er iets heel erg fout aan het gaan met wat wel het meest
succesvolle politieke project van de twintigste eeuw wordt genoemd."
In de nieuwste uitgave van Christen Democratische Verkenningen, die op
10 juli verschijnt, staan Europa, de Europese eenwording,
Euro-optimisme en Euroscepsis centraal. De teneur van de bijdragen in
CDV is dat christen-democraten de Euroscepsis veel serieuzer dienen te
nemen dan veelal gebeurt.
De eerste reden tot zorg en scepsis over Europa is gering enthousiasme
en betrokkenheid van burgers bij Europa zowel in de oude als in de
nieuwe lidstaten. In twee bijdragen uit Estland (van voormalig
parlementlid Mari-Ann Kelam) en Tsjechië (de onderzoeker Europese
Intergratie Petr Fiala) wordt ingegaan op het wantrouwen en het
geringe enthousiasme bij de afgelopen verkiezingen. Volgens de Tsjech
Fiala zijn de nieuwe burgers uit Midden- en Oost Europa helemaal niet
zo enthousiast over de historische hereniging; ze zijn op zijn best
onverschillig en wantrouwend en vrezen onder meer inwisseling van de
ene centralistische superstaat voor de andere. Het slechtste wat men
kan doen, is om het huidige onbehagen in de net toegetreden landen
over Europa achteloos terzijde te schuiven.
De tweede reden tot zorg is de huidige institutionele inrichting van
Europa.
Volgens de filosoof Verbrugge bekennen wij ons zonder enige geestdrift
tot de huidige van bovenaf bepaalde (en vooral door overwegingen van
efficiency gestuurde) inrichting. Echte discussie over waar we met
Europa heen moeten, vindt onvoldoende plaats en heeft in sterke mate
een taboekarakter. Volgens hem dreigt er een nieuwe opstand der
burgers omdat de huidige vormgeving van Europa totaal geen culturele
basis heeft.
Ook volgens de Franse denker Rosanvallon is de huidige inrichting van
Europa problematisch en te veel geënt op de inrichting van een
nationale staat. Van Europa een soort imitatiedemocratie maken is naar
zijn oordeel de verkeerde weg. Daarom past volgens hem een Handvest
veel beter bij Europa dan een Europese grondwet.
De derde reden tot zorg is het gegeven dat Europa zich met de
verkeerde zaken dreigt bezig te houden. Zo is er een tendens om de EU
een rol te geven op het terrein van het arbeidsmarkt en sociaal
beleid. Ten onrechte, zo menen De Mooij en Tang van het Centraal
Planbureau. Sociaal beleid is een zaak van de lidstaten en ook de
Lissabon doelstelling op het terrein van arbeidsparticipatie kan maar
beter verlaten worden. Er zijn andere zaken waar Europa zich nu niet
mee bemoeit, die daarentegen wel belangrijk zijn (zoals de
harmonisatie van de Vennootschapsbelasting).
Een vierde reden tot zorg ligt in de grenzen van Europa. Hoeveel
uitbreiding kan de EU aan? Hoort Turkije bij de Unie of niet? In
bijdragen van Bult, Oostlander, Ernst Hirsch Ballin en Jan Willem Sap
wordt op deze kwestie ingegaan. Ook een andere actuele kwestie, het
onbehagen van Nederland in het licht van het EU voorzitterschap, wordt
nader toegelicht in een bijdrage van Van Grinsven.
In dit nummer vindt u ook antwoorden van christen- democraten op de
Euroscepsis. Volgens christen- democratische denkers als Ernst Hirsch
Ballin en Jan Willem Sap, Frank van den Heuvel en Arie Oostlander
dient Euroscepsis zich niet te vertalen in een sterk naar binnen
gekeerde houding of in de neiging Europa tot een belangengemeenschap
terug te brengen. Niet de huidige institutionele inrichting, de
geografische grenzen of religieuze gronden zijn bepalend voor de
identiteit van Europa. Europas missie zou veel meer dan nu het geval
is bepaald moeten worden door de betrokkenheid op de vormgeving van
waarden als democratie, rechtsstaat en solidariteit. Ook treft u in
dit nummer de integrale versie van de beruchte lezing van Bernard Bot
in Berlijn waarin hij pleit voor een Europees maatschappelijk contract
en een duidelijke toepassing van het subsidiariteitsbeginsel.
Jos van Gennip stelt in zijn bijdrage dat we in ieder geval niet net
moeten doen alsof er niets aan de hand is. Volgens hem dreigt het
Europees project betekenisloos te worden en is een Europees antwoord
op de globalisering nodig. De makke van Europa is het ontbreken van
echte Europese politieke formaties, bewegingen en partijen. De tijd is
volgens Van Gennip rijp voor het optillen van het politieke discours
tot werkelijk het Europese niveau, buiten de tienduizend daarbij
professioneel betrokken 'eurocraten'. Volgens hem moet de EVP
systematisch de hoog urgente vraag aan de orde stellen wat voor soort
Europese, samenleving bevorderd moet worden als antwoord op de
globalisering en zal ze hiertoe de reflectie over de invulling van de
interne en externe identiteit dienen te stimuleren. Een aanzet tot
deze herbezinning en vernieuwende gedachtevorming over Europa als
waarden gemeenschap vindt u in De Toren van Europa. Zonder een
degelijke herbezinning zal het immers niet lukken de Europese Toren
tot een Europees huis om te bouwen. Als zodanig kan deze uitgave ook
dienen als opmaat voor de door Balkenende in Europees verband
aangekondigde discussie over dit thema.
CDA