Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu

2004

Effecten van klimaatverandering duidelijk zichtbaar in Europa 18 augustus 2004

Steeds meer effecten van klimaatverandering zijn zichtbaar in vele delen van Europa. Die effecten lijken de theorie van klimaatverandering te ondersteunen. Hierbij gaat het om zowel negatieve als positieve gevolgen voor natuur en maatschappij. Voorbeelden zijn veranderde weersextremen en effecten op planten en vogels, landbouw, gezondheid en economie. Gezien deze effecten, zal Europa zich meer moeten voorbereiden op klimaatverandering. Dit stelt het Europees Milieuagentschap (EEA) in een nieuw rapport Impacts of Europes changing climate, opgesteld door het Milieu- en Natuurplanbureau (MNP) bij het RIVM en het Duitse Milieuagentschap UBA. Het rapport beschrijft 22 indicatoren, die waargenomen en mogelijk verwachte consequenties van klimaatveranderingen voor Europa illustreren.

De temperatuur in Europa is de laatste 100 jaar met gemiddeld 0,95 graden C gestegen. In Nederland is het zelfs nog net iets meer. Het aantal weer- en klimaatgerelateerde catastrofes per jaar verdubbelde in de negentiger jaren in vergelijking met de tien jaar daarvoor. De verhoogde frequentie en intensiteit van dergelijke extreme gebeurtenissen is consistent met wat wetenschappelijke modellen voorspellen. Uiteenlopende gevolgen van waargenomen klimaatverandering zijn zichtbaar. Zo zijn bijvoorbeeld de gletsjers in bijna alle delen van Europa in de twintigste eeuw meer dan 50% in volume achteruit gegaan. De zeespiegel is in de afgelopen eeuw met 0,8-3mm per jaar gestegen (afhankelijk van de regio). Verder is de economische schade van klimaatgerelateerde catastrofes flink gestegen in de laatste twintig jaar, deels door de stijging in frequentie van de catastrofes, deels door toegenomen welvaart. Ook voor de natuur zijn er effecten waargenomen. In de laatste drie decennia is er een achteruitgang van plantensoorten geconstateerd in delen van Europa. Naast verlies aan leefgebied is dit ook gerelateerd aan klimaatverandering. Echter, in andere delen van West-Europa, waaronder Nederland, is het aantal soorten juist toegenomen door een uitbreiding van het aantal warmteminnende soorten, terwijl het aantal koudeminnende soorten langzaam achteruit is gegaan. Verder is het jaarlijkse groeiseizoen voor planten in Europa in de laatste dertig jaar met gemiddeld 10-14 dagen langer geworden. Daarbij is de toename in Nederland groter dan het Europees gemiddelde. De overlevingskans van vogelsoorten die in Europa overwinteren is in de laatste decennia verbeterd en zal dat blijven doen met stijging van de wintertemperaturen.

Het rapport illustreert ook mogelijke effecten voor de 21ste eeuw, gebaseerd op recente modellen. Daarbij wordt ervan uitgegaan dat er een bepaalde menselijke bijdrage is aan de waargenomen en toekomstige klimaatsverandering. De grootte van deze bijdrage is nog onzeker. Extreem koude winters zullen tegen het einde van deze eeuw bijna geheel uitblijven, terwijl extreem warme zomers en zware regen- en hagelbuien vaker zullen voorkomen. De mogelijke risicos van een toename van extreem warme zomers voor de gezondheid bleken tijdens de extreem warme zomer van 2003. Toen vielen er in het westen en zuiden van Europa meer dan 20.000 extra doden. Verder zal naar verwachting driekwart van de gletsjers in de Alpen in 2050 geheel verdwenen zijn. De stijging van de zeespiegel zal mogelijk versneld worden en nog eeuwenlang voortduren. Landbouw in Europa kan profiteren van een beperkte temperatuurstijging door een uitbreiding naar het noorden en verhoogde opbrengsten in Midden-Europa. Tegelijk wordt echter in delen van Zuid - Europa de landbouwoogst onzeker door watertekorten. De waargenomen toename van plantensoorten in West-Europa zal naar verwachting in de 21ste eeuw weer omslaan in een afname, omdat de huidige soorten zich niet genoeg kunnen aanpassen aan een veranderend klimaat.

Het bovenstaande laat zien dat het klimaat in Europa met zekerheid aan het veranderen is en dat effecten zichtbaar zijn. De waargenomen temperatuursverhoging lijkt bij de huidige wetenschappelijke inzichten alleen te verklaren als er rekening gehouden wordt met een menselijke bijdrage. Al is de omvang ervan nog onzeker en onderwerp van lopend onderzoek.

meer informatie

Postbus 1, 3720 BA Bilthoven, T:030-2749111, F:030-2742971 Home Agenda Contact