Uitspraak Hoge Raad LJN-nummer: AP1482 Zaaknr: 02503/03 B
Bron: Hoge Raad der Nederlanden 's-Gravenhage
Datum uitspraak: 24-08-2004
Datum publicatie: 24-08-2004
Soort zaak: straf -
Soort procedure: cassatie
24 augustus 2004
Strafkamer
nr. 02503/03 B
LR/SM
Hoge Raad der Nederlanden
Beschikking
op het beroep in cassatie tegen een beschikking van de Rechtbank te
Zwolle, zitting houdende te Lelystad, van 17 juli 2003, nummer RK
03/407, op een beklag als bedoeld in artikel 552a van het Wetboek van
Strafvordering, ingediend door:
, geboren (Nederlandse Antillen) op
1978, wonende te .
1. De bestreden beschikking
De Rechtbank heeft ongegrond verklaard het door klager ingediende
beklag strekkende tot teruggave aan hem van het in bovenvermelde
beschikking omschreven geldbedrag.
2. Geding in cassatie
Het beroep is ingesteld door de klager. Namens deze hebben mr. G.P.
Hamer en mr. A.M. Ficq-Kengen, beiden advocaat te Amsterdam, bij
schriftuur een middel van cassatie voorgesteld. De schriftuur is aan
deze beschikking gehecht en maakt daarvan deel uit.
De Advocaat-Generaal Machielse heeft geconcludeerd dat de Hoge Raad de
klager alsnog niet-ontvankelijk zal verklaren in zijn beklag.
3. Ambtshalve beoordeling van de bestreden beschikking
3.1. In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan. Op 7 maart
2002 is onder , broer van de klager, een geldbedrag
inbeslaggenomen. Tegen is een vervolging ingesteld. Bij
het op tegenspraak gewezen vonnis van de Rechtbank te Zwolle van 2
juli 2002 is veroordeeld en bij datzelfde vonnis heeft
de Rechtbank de bewaring van het vorenbedoelde geldbedrag ten laste
van de rechthebbende gelast. Tegen bedoeld vonnis is blijkens door de
Advocaat-Generaal ingewonnen informatie geen rechtsmiddel aangewend.
Op 26 mei 2003 is namens de klager op de voet van art. 552a Sv een
klaagschrift ingediend.
3.2. De Rechtbank heeft miskend dat een ingevolge het tweede lid van
art. 552a Sv ingediend klaagschrift niet-ontvankelijk is, ingeval het
wordt ingediend op een tijdstip waarop drie maanden zijn verstreken
sedert de vervolgde zaak tot een einde is gekomen. Nu de zaak tegen de
broer van de klager is geëindigd op 16 juli 2002 en het klaagschrift
is ingediend op 26 mei 2003, had de Rechtbank de klager
niet-ontvankelijk behoren te verklaren in zijn beklag. De Hoge Raad
zal doen wat de Rechtbank had behoren te doen.
4. Slotsom
Het vorenoverwogene brengt mee dat het middel geen bespreking behoeft
en dat als volgt moet worden beslist.
5. Beslissing
De Hoge Raad:
Vernietigt de bestreden beschikking;
Verklaart de klager niet-ontvankelijk in zijn beklag.
Deze beschikking is gegeven door de vice-president F.H. Koster als
voorzitter, en de raadsheren J.P. Balkema en J. de Hullu, in bijzijn
van de waarnemend griffier L.J.J. Okker-Braber, in raadkamer en
uitgesproken ter openbare terechtzitting van 24 augustus 2004.
*** Conclusie ***
Nr. 02503/03 B
Mr Machielse
Zitting 8 juni 2004
Conclusie inzake:
1. De Rechtbank te Zwolle, zitting houdende te Lelystad, heeft bij
beschikking van 17 juli 2003 het klaagschrift van klager ongegrond
verklaard.
2. Mr N.W.A. Dekens, advocaat te Amsterdam, heeft cassatie ingesteld.
Mrs G.P. Hamer en A.M. Ficq-Kengen, advocaten te Amsterdam, hebben een
schriftuur ingezonden, houdende een middel van cassatie.
3.1 De Hoge Raad zal evenwel niet toekomen aan de behandeling van het
middel. Ingevolge art. 552a, tweede lid, Sv, is het klaagschrift
niet-ontvankelijk indien het is ingediend op een tijdstip waarop drie
maanden zijn verstreken sinds de vervolgde zaak tot een einde is
gekomen. Het geld waarvan teruggave wordt verzocht, is inbeslaggenomen
onder de broer van klager. Deze is op 2 juli 2002 veroordeeld. Navraag
heeft uitgewezen dat tegen dit vonnis geen hoger beroep is ingesteld.
Toen het klaagschrift op 26 mei 2003 werd ingediend, was de vervolgde
zaak dus reeds tot een einde gekomen, zodat de Rechtbank klager
niet-ontvankelijk had dienen te verklaren. De Hoge Raad kan doen
hetgeen de Rechtbank had behoren te doen.
3.2 Hoewel de Hoge Raad niet zal toekomen aan de behandeling van het
middel zal ik dit ten overvloede bespreken, aangezien het een
interessante kwestie betreft.
3.3 Het middel klaagt erover dat de Rechtbank ten onrechte geen last
tot teruggave aan klager heeft gegeven, nu de Officier van Justitie
zich niet verzette tegen teruggave aan klager van het inbeslaggenomen
geld.
3.4 Blijkens het proces-verbaal van de zitting van 9 juli 2003 heeft
de Officier van Justitie het volgende verklaard:
"Ik kan mij vinden in teruggave van de inbeslaggenomen gelden aan
klager. Strafvorderlijk gezien is er geen onderzoeksbelang meer.
Verder zie ik geen andere grond om het beslag te handhaven. Niet is
vast komen te staan dat de gelden uit een strafbaar feit afkomstig
zijn. Mijns inziens heeft klager voldoende aangetoond dat de gelden
hem toebehoren en dat hij de rechthebbende is."
3.5 De Rechtbank heeft haar beslissing tot ongegrondverklaring van het
klaagschrift als volgt gemotiveerd:
"Klager heeft in raadkamer aangevoerd zijn auto omstreeks 24 juli 2001
voor fl. 25.000,-- verkocht te hebben aan een persoon genaamd
. Klager heeft het geld later omgewisseld in euro's. De
verkochte auto zag er goed uit en had een dvd-speler en mooie
bekleding. Klager heeft het in contanten ontvangen geld niet op een
rekening gestort, omdat hij een uitkering ontvangt en van plan was na
het halen van zijn rijbewijs een andere auto aan te schaffen.
Uit de inhoud van de stukken en uit hetgeen tijdens de behandeling van
het klaagschrift in raadkamer naar voren is gekomen, is onder meer
gebleken dat genoemde broer van klager bij vonnis van 2 juli 2002 is
veroordeeld, maar niet voor betrokkenheid bij overvallen. Bij vonnis
is beslist dat het inbeslaggenomen geldbedrag bewaar diende te
worden ten behoeve van de rechthebbende(n). In de onderhavige
procedure meldt klager zich als de rechthebbende. De vraag die thans
voorligt is dan ook of klager aannemelijk heeft gemaakt dat hij als
rechthebbende heeft te gelden van de inbeslaggenomen fl. 25.000,--.
De rechtbank is van oordeel dat deze vraag ontkennend moet worden
beantwoord. De rechtbank wil aannemen dat klager omstreeks 24 juli
2001 een BMW, bouwjaar 1994 heeft verkocht. Klager echter geeft geen
verifieerbare informatie aan wie hij de auto heeft verkocht en aldus
is niet na te gaan in welke staat de auto verkeerde en of de door
klager genoemde prijs van fl. 25.000,-- een reële prijs is geweest. Nu
uit de stukken naar voren komt dat de verkochte auto fl. 15.000,-- tot
fl. 18.000,-- waard zal zijn geweest, is de prijs van fl. 25.000,--
niet reëel te noemen en is de verklaring van klager bepaald niet boven
twijfel verheven. Dit maakt dat klager niet aannemelijk heeft gemaakt
dat hij als rechthebbende is aan te merken van de inbeslaggenomen fl.
25.000,-- waarvan het restant in euro's 10.770,-- bedraagt."
3.6 In de toelichting op het middel wordt met een beroep op HR 1
december 1981, NJ 1982, 234 en HR 20 december 1988, NJ 1989, 637,
aangevoerd dat de Rechtbank last tot teruggave had moeten geven nu de
Officier van Justitie te kennen heeft gegeven dat het strafvorderlijk
belang zich niet tegen teruggave verzet.
3.7 Uit bovengenoemde jurisprudentie volgt dat wanneer het OM van
oordeel is dat het strafvorderlijk belang zich niet langer verzet
tegen teruggave van het inbeslaggenomen voorwerp, de rechter aan dit
oordeel is gebonden. Achtergrond daarvan is enerzijds de wettelijke
systematiek: de hoofdregel van art. 116, eerste lid, Sv is dat hetgeen
is inbeslaggenomen wordt teruggegeven aan de beslagene, en anderzijds
de omstandigheid dat als de rechter niet aan het oordeel van het OM
zou zijn gebonden, de klager door indiening van een klaagschrift door
een afwijkend oordeel van de rechter niet zou kunnen terugkrijgen wat
hij anders wel had teruggekregen.
3.8 Uit de toelichting op het middel volgt dat de stellers daarvan
bekend zijn met HR 1 september 1992, NJ 1993, 290. In die zaak vroeg
de derde-belanghebbende om teruggave van de onder haar echtgenoot
inbeslaggenomen auto, althans van de door haar aangebrachte
sportvelgen, sportstoelen en een sportstuur. In raadkamer stelde de
Officier van Justitie dat de auto diende te worden teruggegeven aan de
eigenaar (niet zijnde de echtgenoot van klaagster), met uitzondering
van de velgen, stoelen en het stuur, welke konden worden teruggegeven
aan klaagster. De Rechtbank wees het verzoek om teruggave van de auto
aan klaagster af, en nam geen afzonderlijke beslissing ten aanzien van
de velgen, stoelen en stuur, nu deze volgens de Rechtbank volgens
verkeersopvatting onderdeel van de auto waren geworden en derhalve als
bestanddeel daarvan waren te beschouwen. Mijn voormalig ambtgenoot
Leijten stelt in zijn conclusie voor deze beschikking eerst de vraag
aan de orde of de in HR NJ 1982, 234 en HR NJ 1989, 637 geformuleerde
regel geldt voor elke belanghebbende van art. 552a Sv. Hij meent van
niet; het beginsel dat als het belang van strafvordering zich
daartegen niet meer verzet het inbeslaggenomen voorwerp moet worden
teruggegeven aan de beslagene, gaat immers niet in gelijke zin op voor
de derde-belanghebbende. Wil de Officier van Justitie een voorwerp aan
een derde-belanghebbende terug- of afgeven, dan moet ofwel sprake zijn
van een afstandsverklaring van de beslagene, ofwel moet de Officier
van Justitie ex art. 116, derde lid, Sv de beslagene van zijn
voornemen daartoe in kennis stellen, die zich vervolgens tegen dat
voornemen kan beklagen. De Hoge Raad heeft deze zaak met een peek
afgedaan. Naar aanleiding van deze zaak merkt Vennix op dat hij,
evenals Leijten, meent dat de Rechtbank niet gebonden is aan het
oordeel van het OM dat de inbeslaggenomen voorwerpen kunnen worden
teruggegeven aan de derde-belanghebbende.(1)
3.9 Het middel betoogt dat de in NJ 1982, 234 en NJ 1989, 637
geformuleerde regel desalniettemin op het onderhavige geval van
toepassing is; dat wil zeggen dat de Rechtbank gebonden is aan het
oordeel van het OM dat het inbeslaggenomen geld kon worden
teruggegeven aan klager, die derde-belanghebbende is. Daarvoor voeren
zij twee redenen aan: in de eerste plaats spreekt de Hoge Raad in HR
NJ 1982, 234 en HR NJ 1989, 637 niet over de "beslagene", maar over de
"rechthebbende" (waaronder ook de niet-beslagene kan vallen).
Bovendien heeft de beslagene, de broer van klager, niet verzocht om
teruggave van het inbeslaggenomen geld.
3.10 Uit de enkele omstandigheid dat de Hoge Raad in HR NJ 1982, 234
en HR NJ 1989, 637 over de "rechthebbende" en niet over de "beslagene"
spreekt, kan niet worden afgeleid dat de daar geformuleerde regel ook
van toepassing is op derde-belanghebbenden, nu in die zaken het
onderscheid tussen de belanghebbende die tevens beslagene is enerzijds
en de derde-belanghebbende anderzijds niet relevant was. Uit beide
uitspraken valt overigens op te maken dat het een klaagschrift van de
beslagene betrof. In zoverre faalt het middel.
3.11 Dat de broer van klager niet zelf heeft verzocht om teruggave van
het onder hem inbeslaggenomen geld lijkt mij ook niet van belang voor
de vraag of de Rechtbank is gebonden aan het oordeel van het OM dat
het inbeslaggenomen voorwerp kan worden teruggegeven aan een
derde-belanghebbende. Niet voor niets voorziet de wet in een regeling
voor het geval het OM een inbeslaggenomen voorwerp wil terug- of
afgeven aan een derde-belanghebbende: ofwel de beslagene dient ex art.
116, tweede lid, Sv afstand te doen, ofwel het OM deelt het voornemen
mee aan de beslagene ex art. 116, derde lid, Sv, die vervolgens
daartegen bezwaar kan maken. Zoals mijn voormalig ambtgenoot Leijten
ook opmerkt, zal vaak sprake zijn van tegenstrijdige belangen wanneer
het OM een inbeslaggenomen voorwerp wil teruggeven aan een
derde-belanghebbende in plaats van aan de beslagene. De enkele
omstandigheid dat dat volgens de stellers van het middel in de
voorliggende zaak niet het geval is, kan geen reden zijn een algemene
regel te formuleren inhoudende dat de Rechtbank is gebonden aan het
oordeel van het OM wanneer deze een inbeslaggenomen voorwerp wil
teruggeven aan een derde-belanghebbende.
3.12 De stellers van het middel verwijzen nog naar HR 25 november
2003, Nieuwsbrief Strafrecht 2004, 1 nr. 17, maar het komt mij voor
dat aan die beslissing geen argument is te ontlenen voor het standpunt
van het middel. Het betreft een zaak waarin zendapparatuur in beslag
is genomen en waarin het OM in de vervolging van de beslagene
niet-ontvankelijk is verklaard, zonder dat over het beslag is beslist.
De zendapparatuur behoorde toe aan een derde. Zowel de beslagene als
de derde diende een klaagschrift in tegen de inbeslagneming van de
apparatuur. De Officier van Justitie verklaarde in raadkamer dat het
belang van strafvordering de voortzetting van het beslag niet vergde.
De Rechtbank verklaarde de klaagschriften toch ongegrond. In die zaak
overwoog de Hoge Raad:
"4.4. Ingevolge art. 116, eerste lid, Sv doet het openbaar ministerie
de inbeslaggenomen voorwerpen teruggeven aan de beslagene zodra het
belang van de strafvordering zich daartegen niet meer verzet. Het
openbaar ministerie kan die voorwerpen ook doen teruggeven aan een
redelijkerwijs als rechthebbende aan te merken derde indien de
beslagene niet tijdig beklag tegen dat hem schriftelijk kennisgegeven
voornemen van het openbaar ministerie instelt (art. 116, derde lid,
Sv). Deze teruggave geschiedt in die gevallen buiten de rechter om.
In het systeem van de wet ligt aldus besloten dat, indien het openbaar
ministerie bij de behandeling van een beklag als bedoeld in art. 552a
Sv te kennen geeft van oordeel te zijn dat het belang van de
strafvordering zich niet meer tegen de gevraagde teruggave verzet, de
rechter, zonder zelf in een beoordeling van evenvermeld punt te
treden, op het klaagschrift dient te beslissen. In een geval als het
onderhavige brengt dit mee dat dient te worden onderzocht of de klager
redelijkerwijs als rechthebbende kan worden aangemerkt."
Of het belang van strafvordering voortzetting van het beslag nog vergt
staat dus niet ter discussie, maar wel wie redelijkerwijs als
belanghebbende is aan te merken.
In de onderhavige zaak is het niet anders gesteld. Het zou ook
eigenaardig zijn als het anders was. In de onderhavige zaak heeft de
Rechtbank bij vonnis beslist dat het inbeslaggenomen geld diende te
worden bewaard ten behoeve van de rechthebbende en dus niet
teruggegeven moest worden aan beslagene. Een stelsel zoals in het
middel voorgesteld zou tot gevolg hebben dat de rechter die aldus
heeft beslist over het voortduren van het beslag ten behoeve van een
rechthebbende niets meer te zeggen heeft over de teruggave aan een
rechthebbende als het OM zich achter het standpunt van een klager
stelt. Wanneer de beslagene dus een klaagschrift zou indienen en de
Officier van Justitie dat klaagschrift zou ondersteunen zou de
raadkamer van de Rechtbank tóch moeten beslissen tot teruggave aan
beslagene, hoewel eerder de Rechtbank juist in andere zin had beslist.
3.13 Niet blijkt dat de Rechtbank het bovenstaande heeft miskend. De
Rechtbank heeft immers in haar beschikking gewag gemaakt van de
beslissing van de vonnisrechter dat het beslag ten behoeve van de
rechthebbende(n) diende te worden gecontinueerd. Voorts heeft de
Rechtbank beslist dat klager niet als rechthebbende kan gelden. Aldus
is de beschikking toereikend gemotiveerd.
4. Het middel faalt.
5. Deze conclusie strekt ertoe dat de Hoge Raad klager alsnog
niet-ontvankelijk zal verklaren in zijn beklag.
De Procureur-Generaal
bij de Hoge Raad der Nederlanden
1 Boef en beslag (1998), p. 256-257. Zie ook Corstens, Handboek, 4e,
p. 458.