095 - `De Koran is meer dan een tekst, het is genieten'
Datum: 3 september 2004
Net als de Bijbel is ook de Koran een veelbesproken verzameling
religieuze teksten. Steeds meer stemmen praten mee, ook in de westerse
wereld, en dat leidt soms tot vooroordelen en misvattingen over de
volledigheid, duidelijkheid en eenvormigheid van de Korantekst.
Prof.dr. Fred Leemhuis houdt op 7 september 2004 zijn oratie als
hoogleraar Koranwetenschappen aan de RUG. In deze rede wil hij de
vooroordelen en misvattingen deels ondervangen. Hij vraagt aandacht
voor de Islam als eigenstandige religie en geeft bovendien inzicht in
de huidige stand van het Koranonderzoek.
Het is 2002 als Leemhuis in de Dachla-oase in het westen van Egypte
tijdens een opgraving stuit op acht pagina's manuscript uit de
zeventiende eeuw. Later blijkt de vondst een zorgvuldig geschreven
Korantekst, met aantekeningen in de kantlijn. Opmerkelijk aan de tekst
is de variëteit aan vocaaltekens, die aangeven hoe de tekst
uitgesproken moet worden. Het is gebruikelijk om één lezing te volgen
en niet, zoals in deze tekst, verschillende door elkaar. De schrijver
van het manuscript wist precies wat hij deed, zo blijkt uit de
verklaringen met potlood in de kantlijn. Leemhuis: `Zoals de
uitvoering van een muziekstuk van Bach emoties kan losmaken, zo kan
het reciteren van de Koran dat ook. Daarom is de manier van reciteren
van groot belang. Moslims `genieten' letterlijk van hún favoriete
intonatie.'
Verschillende interpretaties
De verschillende vocalensystemen zorgen op sommige plaatsen voor
verschillende interpretaties van de Korantekst. Zo betekent het
`yakdhibu' in het tiende vers van de tweede Soera: `Voor de leugens
die zij spraken, krijgen zij een pijnlijke bestraffing'. Terwijl
`yukadhdhibu' in een ander vocaalsysteem betekent: `Omdat zij zeggen
dat niet waar is, krijgen zij een pijnlijke
bestraffing'. In de eerste uitspraak gaat het om leugenaars, in de
tweede om godloochenaars; een theologisch verschil. Een ander
voorbeeld is het verschil tussen `malik yaum iddin' of `maalik yaum
iddin', wat respectievelijk `koning' of `heerser' op de oordeelsdag
betekent.
De officiële doctrine van de Islam luidt: het betekent alles tegelijk,
dus is een discussie niet nodig. Maar in de huidige Koranwetenschap is
het van groot belang dat er meerdere aspecten zijn aan de Koran,
waaronder betekenis, maar ook emotionele uitwerking, dát wat de
religie mooi maakt. Het debat over de interpretatie van de Koran kent
veel verschillende geluiden. Eén ervan wil Leemhuis in zijn oratie
aanhalen en weerleggen. Christoph Luxenberg haalde de wereldmedia met
zijn theorie dat de tekst van de Koran niet in het Arabisch, maar in
het Syro-Aramees was geschreven. Toen er 150 jaar later een
plotselinge verandering in het Arabisch optrad, zou de tekst van de
Koran niet meer begrepen en verkeerd opnieuw geherinterpreteerd zijn.
Volgens Leemhuis een onvoldoende onderbouwde theorie die de Koran en
de Koranwetenschappen tekort doet.
Curriculum vitae
Fred Leemhuis is sinds 1965 als docent Arabisch verbonden aan de
Rijksuniversiteit Groningen. Sindsdien werd hij twee keer voor een
periode van vier jaar gedetacheerd als directeur van het Nederlands
Instituut in Caïro, Egypte. In 1989 schreef hij een nieuwe Nederlandse
vertaling van de Koran, die inmiddels zijn elfde druk beleeft. Vanaf
2001 leidt Leemhuis drie maanden per jaar een restauratie- en
onderzoeksproject in de Dachla-oase in de westelijke woestijn van
Egypte. Vorig jaar werd hij benoemd tot bijzonder hoogleraar voor de
Koranwetenschappen bij de Faculteit der Godgeleerdheid en
Godsdienstwetenschap.
Noot voor de pers
- Informatie: prof.dr. Fred Leemhuis, tel. (050) 363 6070 of
F.Leemhuis@let.rug.nl
- De oratie vindt plaats op 7 september 2004, 16.15 uur in de Aula van
het Academiegebouw van de RUG aan de Broerstraat 5.
- De titel luidt: Staat er wat er staat? Over volledigheid,
duidelijkheid en eenvormigheid van de Korantekst
Rijksuniversiteit Groningen