Stafdienst Voorlichting telefoonnummer 070-3183040
Den Haag, 9 september 2004
Red de hypotheekrenteaftrek ! Geef starters weer kansen.
Iedereen voelt het aankomen, behalve Zalm en Wijn?
Bijdrage van Ferd Crone (pvdA) aan het algemeen overleg
Algemeen
De hypotheekrenteaftrek heeft het licht gezien in 1893 toen minister Pierson succesvol de eerste inkomstenbelasting invoerde. Ondanks dat het stelsel van de inkomstenbelasting sinds die tijd behoorlijk is veranderd, is de hypotheekrenteaftrek in de wet een constante gebleken. Het antwoord op de vraag of deze ontwikkeling vanuit een fiscaal technisch oogpunt de juiste weg is geweest, is twijfelachtig, doch aan te merken als een politieke keuze. De wetgever heeft ooit tot doel gehad om door middel van de hypotheekrenteaftrek het eigenwoningbezit te bevorderen. Heden ten dage dient echter geconstateerd te worden dat de regeling haar doel voorbij is geschoten: de hypotheekrenteaftrek is opgenomen in de huizenprijs. Dit betekent dat het effectieve voordeel van de hypotheekrenteaftrek teniet is gegaan.
Op 8 juni zijn in de Kamer vragen gesteld over de toekomst van de eigenwoningregeling. De staatssecretaris heeft in zijn brief van 8 juni (kenmerk AFP 2004-00466 M) hierop antwoord gegeven en gesteld dat het kabinet geen aanleiding ziet om een ander beleid te overwegen ten aanzien van de hypotheekrenteaftrek.
Het is verwonderlijk dat het kabinet deze mening is toegedaan, terwijl de vereniging van de grootste beneficianten van de hypotheekrenteaftrek (de Nederlandse Vereniging van Banken) het tegendeel beweert. De NVB voorziet bij voortzetting van de huidige regeling, ernstige complicaties op economisch en sociaal gebied en is daarom in mei van afgelopen jaar zelfs met zes alternatieven gekomen voor de eigenwoningregeling. Niet alleen de NVB, maar ook de Vereniging Eigen Huis en het IMF hebben reeds hun zorgen uitgesproken over het huidige stelsel van de hypotheekrenteaftrek.
De 7 plagen van de hypotheekrente-aftrek in vogelvlucht
Op het huidige stelsel van hypotheekrenteaftrek zijn een aantal bezwaren aan te merken die de fundering van de hypotheekrenteaftrek aantasten:
1. het feit dat de structuur van de hypotheekrenteaftrek aanzet tot het financieren van de eigen woning met vreemd vermogen en daardoor het maken van schulden in de hand werkt.
2. de begrenzing van het eigenwoningforfait en de progressie in het schijventarief. Zij veroorzaken dat hoogste inkomens veel meer profiteren van de belastingmiddelen dan middeninkomens. Het SCP heeft het vorig jaar gepubliceerd in Profijt van de Overheid. Zelfs als we rekening houden met de huursubsidie, dan gaat 1/3 van de uitgaven naar de 20% hoogste inkomens, terwijl de 40% laagste inkomens genoegen moeten nemen met 1/3e. Het is toch vreemd dat de hoogste inkomens het dubbele voordeel hebben van een hoge aftrek (52%) voor zelfs de duurste huizen. Als we nu vanwege de financiële krapte moeten bezuinigingen dan kunnen de belasting-aftrekposten eerlijker worden verdeeld. Als we dan ook het EigenwoningForfait en de overdrachtsbelasting schrappen, dan is een nieuw stelsel te maken dat voor veel mensen grote voordelen heeft.
3. het feit dat de eigen woning strikt genomen géén bron van inkomen is en zodoende niet in box I van de Wet IB 2001 thuishoort.
Er zijn ook grote financieel-economische bezwaren:
* zo is de derving van belastingopbrengsten als direct gevolg van de eigenwoningregeling in 2003 opgelopen tot 7,2 miljard euro en wordt verwacht dat de derving in de komende jaren nog aanzienlijk zal toenemen (schatting voor 2007 is een derving van 8,9 miljard euro).
* Indien de rente meer stijgt, zal de derving aan belastingopbrengsten per 1% rentestijging 1.3 mld bedragen in 2007 en structureel nog oplopen tot 1.6 mldr. We riskeren dus een enorme tegenvaller die zal nopen tot bezuinigingen elders in de begroting. Als de huizenprijzen ook in de komende jaren toenemen nemen de tekorten nog verder toe
in miljoenen euro
2004
2005
2006
2007
Budgettaire derving bij stijging hypotheekrente met 1%-punt in 2004
270
580
930
1300
* De totale eigenwoningschuld is de afgelopen jaren flink gestegen. De Nederlandse economie is door de stijging van de totale woningschuld kwetsbaarder voor conjunctuurschommelingen geworden, hetgeen tot een algemene verzwakking van de economie heeft geleid. Gemiddeld is in Europa 30% van de woningwaarde verhypothekeerd. In Nederland bedraagt dit percentage 80%. Daarmee is de hypotheekschuld in Nederland nu 400 mld, bijna zoveel als het nationaal inkomen. Minister Zalm heeft hier eergisteren nog gemeld dat het CPB zowel de oververhitting van de Nederlandse economie als het sterk achterblijven op dit moment mede toeschrijft aan de hypotheek/huizen-hype.
Als daardoor namelijk de prijzen dalen zullen veel mensen hun woningwaarde zien dalen.
Samenvattend kan worden gekomen tot 3 kernbezwaren:
1) de hypotheekrenteaftrek is een hele dure regeling die op de lange termijn onbetaalbaar zal blijken te zijn;
2) door de opgeblazen huizenprijs is het voor starters bijna onmogelijk te worden om een huis te kopen; en
3) oneerlijke verdeling van de fiscale voordelen: hoge inkomens en de duurste huizen hebben de meeste aftrek. De H-aftrek is een vermogensversneller geworden, in plaats van een noodzakelijke ondersteuning om een eigen huis te verwerven.
De laatste wijzigingen die de wetgever in de eigenwoningregeling heeft aangebracht
De nieuwe wijzigingen die de wetgever in de vorm van het materieel implementatie initiatiefwetsvoorstel Hillen en de bijleenregeling heeft aangebracht in de eigenwoningregeling, veranderen weinig aan bovengenoemde bezwaren. Alhoewel de bijleenregeling een gat in de wet dicht, gaat de regeling slechts een marginale derving van belastinginkomsten tegen en ontmoedigt het de aflossing van de hypotheekschuld waarmee de eigen woning eventueel is gefinancierd. Ik heb twee maanden geleden iemand geholpen die bij de bank een hypotheek van 50% wilde hebben. De bank wist precies aan te geven dat een maximale hypotheek veelgunstiger is en dat de fiscus de lagere maandlasten betaalt!
Het materieel implementatie initiatiefwetsvoorstel Hillen zorgt ervoor dat belastingplichtigen zonder óf met een lage eigenwoningschuld materieel gezien géén positief saldo uit de bron eigen woning kunnen krijgen. Deze regeling lijkt op het eerste gezicht een sympathieke handreiking aan met name ouderen, maar holt de eigenwoningregeling materieel gezien volledig uit (ondermijnt het bronbeginsel van de eigenwoningregeling).
Onder Paars is een aantal aanpassingen aangebracht die het doel van de hypotheekrenteaftrek wel meer hebben toegespitst op verwerving van het eigen huis (beperking aftrek tot 30 jaar, niet toestaan van lenen voor consumptieve doelen enz.)
Algemeen kan worden gesteld dat de maatregelen vaak onverwacht zijn aangekondigd door het huidige kabinet, omdat op de discussies over de hypotheekrenteproblematiek vóór de verkiezingen een taboe rustte. Wouter Bos is de eerst lijsttrekker geweest die dit taboe heeft doorbroken (januari 2003).
Overigens bewijst deze reeks van aanpassingen dat beloftes van VVD en CDA om niet aan de H-rente aftrek te komen kiezersbedrog zijn: ze hebben steeds wijzigingen doorgevoerd, maar na de verkiezingen. En dat was bewust: VVDvoorzitter van de verkiezingsprogrammacommissie heeft onthuld dat zijn commissie ook over aanpassingen heeft gesproken, zelfs over afschaffing in ruil voor algemene lastenverlaging. Wat doe de VVD nu voor en na de verkiezingen? En het CDA die er in de formatie met ons niet over wilde praten, maar twee weken later met de VVD wel ingreep?
Doel nieuw eigenwoningbeleid
Bovenstaande bezwaren en het feit dat de regeling haar eigen doel voorbij schiet, maken het belangrijk dat er over alternatieven voor de eigenwoningregeling wordt nagedacht. Iedereen moet immers nu en in de toekomst een huis kunnen kopen. Om dit te bereiken is het essentieel dat de regeling nieuw leven in wordt geblazen.
Omdat 54% van de huishoudens eigenwoningbezitter is en aangezien 80% van de totale financiering van eigenwoning verhypothekeerd is, kan een kleine verandering het systeem al grote gevolgen hebben. Om deze grote groep niet te benadelen en ook geen negatieve verwachtingen te creëren, is het noodzakelijk dat
- iedere wijziging zeer geleidelijk en voorspelbaar en voorspelbaar moet zijn.
- Tevens moet de middengroep worden beschermd (bijvoorbeeld door het stellen van garanties). Een belangrijk punt hierbij is te bereiken dat het aantrekkelijker wordt voor mensen om meer eigen geld te investeren in de eigen woning.
- Verder dienen de hypotheekrenteaftrekrechten van de belastingplichtigen te worden gerespecteerd (hetgeen neerkomt op een lange overgangsregeling).
- Tot slot moet de huizenmarkt stabiel blijven. Hiervoor is het belangrijk dat niet slechts naar de fiscale factoren wordt gekeken, maar naar alle factoren die betrekking hebben op de totstandkoming van de huizenprijs. Terecht heeft de VEH hierop gewezen.
Conclusie
De huidige regering schijnt blind te zijn voor de problematiek van de hypotheekrenteaftrek. Indien niets aan het huidige hypotheekrenteaftrekbeleid wordt gedaan, kun je wachten op paniekreacties als er (weer) tegenvallers komen en zullen beloften worden gebroken na de verkiezingen/verkiezingsformatie. Wij roepen de heer Zalm, de heer Wijn en alle partijen op om boven hun eigenbelang uit te stijgen en spoedig de verschillende opties onder ogen te zien.
Wij willen hierbij over onze eigen (partijpolitieke) schaduw heen stappen om tot een gepaste en goede oplossing te komen voor de problematiek omtrent de hypotheekrenteaftrek. Het kan veel eerlijker.
Joop Wijn wil toch niet de geschiedenis in gaan als de struisvogel. Mevrouw Dekker, wilt u niet de stabiliteit in de woningmarkt herstellen?
Het zwaard van Damocles hangt boven ons aller hoofden aan een zijden draadje. De VEH, NVB, OESO en DNB waarschuwen niet voor niets. Laat hun waarschuwing niet voor dovemansoren zijn. De PvdA stelt voor om een onafhankelijke of staatscommissie van wijze lieden samen te stellen. Laten we nu handelen!
Partij van de Arbeid