07-09-2004
Open Monumentendag 2004 : Merck toch hoe sterck
Zaterdag 11 september vindt alweer de 18e Open Monumentendag plaats.
Dit jaar staat deze dag helemaal in het teken van verdediging.
Aanleiding voor het thema is dat we dit jaar het driehonderdste
sterfjaar van de beroemde Nederlandse vestingbouwer Menno van Coehoorn
herdenken. Daarom staan monumenten van verdediging, zoals
vestingsteden, linies, forten, kazernes en kastelen dit keer extra in
de belangstelling. Natuurlijk hoort ook de Helderse liniedijk in dit
rijtje thuis. De landelijke titel: Merck toch hoe sterck is afkomstig
uit Valerius Gedenckklanck en verwijst naar het taaie verzet van de
vesting Bergen op Zoom tegen de Spaensche scharen in de Tachtigjarige
Oorlog.
Nog even wat feiten op een rij
Ongeveer tweehonderd jaar geleden gaf Napoleon (1811) de opdracht de
verdediging van Den Helder te verbeteren. Dit was geen luxe. De
verdediging van de haven leek tot dat moment immers nergens op. Dat
werd nog eens overduidelijk bewezen in 1799, bij de inval van de
Engelsen en de Russen. In een oogwenk braken de vijandelijke troepen
door de Helderse verdediging. En hoewel men in 1803 al plannen maakt
voor verbetering, worden die pas in 1807, wegens geldgebrek, ten dele
geaccepteerd. De bedekte gemeenschapslinie (de "Linie") wordt
aangelegd, maar voor de forten is dan nog geen geld. Daar moet
Napoleon zelf aan te pas komen. In 1811 brengt hij persoonlijk een
bezoek aan Den Helder - hieraan danken we nog de naam "Keizerstraat"-
en op 31 oktober 1811 wordt bij decreet het Nieuwe Diep als
oorlogshaven aangewezen. Er wordt begonnen met de bouw van de forten.
Gebouwd worden Lasalle (Erfprins), Morland (Kijkduin), l'Ecluse
(Dirksz. Admiraal) en Du Gommier (Oost- en Westoever, vanaf 1823),
plus nog wat kleinere batterijen langs de kust en een ten zuiden van
Kijkduin. De verdedigingslinie groeide en werd in de loop der jaren
versterkt en verbeterd. Helder groeide mee en ontwikkelde zich in de
20ste eeuw tot de middelgrote stad Den Helder. In diezelfde 20ste eeuw
brokkelde de functie van de Stelling als verdedigingsbolwerk tegen de
vijand af en na de Tweede Wereldoorlog had niemand nog veel
belangstelling voor dit cultuurhistorische monument.
Stichting Stelling van Den Helder
Ongeveer vijftig jaar later herleeft de belangstelling voor de Linie.
In 1989 realiseerde een aantal Heldernaren zich het belang van de
Stelling en besloot zich in te zetten voor haar behoud en herstel. Zij
richtten de Stichting Stelling van Den Helder op en begonnen met een
actieve lobby richting gemeente en provincie. Met resultaat. Vandaag
de dag wordt hard gewerkt aan de verschillende forten en spannen
gemeente, provincie en stichting zich gezamenlijk in voor de
restauratie. Fort Kijkduin beet de spits af en is inmiddels veranderd
in een bezienswaardigheid voor toeristen, een museum, restaurant en
unieke trouwlocatie. Maar hier stopt het herstellen niet. Ongeveer een
jaar geleden verdiepten H+N+S Landschapsarchitecten zich in de
mogelijkheden tot herstel van de liniedijk. Zij deden onderzoek en
maakten plannen. Deze zijn op 22 juni 2004 gepresenteerd aan alle
betrokken partijen en organisaties en enthousiast ontvangen. Als alles
volgens schema verloopt, starten we nog dit jaar met de uitvoering.
Wandelen over de liniedijk
Deze Open Monumentendag biedt dan ook een uitgelezen moment over die
liniedijk te wandelen of te fietsen en de verdedigingswerken van Den
Helder eens goed onder de loep te nemen. Waan u even in de tijd van
Napoleon of in de tijd van de Noormannen. En probeer u voor te stellen
hoe de dorpen Huisduinen en Helder zich in 800 met een handvol
kanonnen moesten verdedigen tegen de invasie van de Noormannen. U zult
ongetwijfeld zelf constateren dat Den Helder een echte vestingstad is.
En dat we met de Stelling een uniek en prachtig cultuurhistorisch
monument in handen hebben. En dat denken wij niet alleen. Niet voor
niets wil de Rijksdienst voor Monumentenzorg de Stelling het officiële
keurmerk beschermd stadsgezicht geven. Zo krijgt de Stelling een heel
andere betekenis voor Den Helder dan voorheen, maar is zij opnieuw van
groot belang voor de ontwikkeling van onze stad. En daarmee is de
cirkel rond.
Wilt u meer weten?
U kunt hier heel veel (achtergrond) informatie vinden over en rond de
activiteiten op Open Monumentendag. En natuurlijk zijn we de kinderen
niet vergeten! Heeft u vragen of wilt u meer weten? Dan kunt u contact
opnemen met mevrouw M.F. Laan, beleidsmedewerker Cultuurhistorie per
telefoon, 0223-678 838 of via de e-mail, info@denhelder.nl.
Het programma op zaterdag 11 september.
Gemeente Den Helder