Ambities provincie voor bestrijding wachtlijsten te hoog gegrepen
De wachtlijsten van het Bureau Jeugdzorg verdwijnen niet per 1 januari
2005. Een vermindering van de wachtlijsten residentiele zorg met 75
procent het komende jaar is haalbaar, gezien de (financiële)
inspanning van de provincie. Dit constateert de commissie
Beleidsevaluatie, onder voorzitterschap van mr.dr. A.J.E. Havermans,
in de rapportage "Ex-ante evaluatie aanpak wachtlijsten jeugdzorg
Overijssel". "Het is onrealistisch om te blijven streven naar het
volledig wegwerken van wachtlijsten. Een factor van belang bij deze
conclusie, is de toenemende vraag naar jeugdzorg." zo concludeert het
eindrapport van Research voor Beleid. Het rapport is uitgebracht naar
aanleiding van de wachtlijstproblematiek in de Overijsselse jeugdzorg.
Stijgende vraag en toenemende bezuinigingen zoals onlangs door
minister Donner werden aangekondigd zijn een slechte combinatie voor
het wegwerken van wachtlijsten.
Gedeputeerde Staten nemen de problematiek rond de wachtlijsten zeer
serieus. Met grote ambitie heeft het college de aanzet tot een beleid
gegeven dat deze wachtlijsten moet terugdringen. Het college vat de
koe goed bij de horens, al zijn de maatregelen niet voldoende om de
wachtlijsten in de jeugdzorg geheel weg te werken, aldus de commissie.
Uit het onderzoek komt eveneens naar voren dat er met een sterk
preventiebeleid op de langere termijn winst kan worden bereikt in het
bekorten van wachtlijsten en ook van de wachttijden. De onderzoekers
van Research voor Beleid gaan uit van een afname van de wachtlijsten
in de jeugdzorg, "gezien de inspanningen van de provincie en haar
partners nu en in de toekomst". Maar wel moeten er nog residentiële
plaatsen komen voor jongeren en een flexibeler aanbod. Tijdige inzet
van de juiste zorg is geboden en forse investeringen in de uitstroom
van 'cliënten' en begeleid wonen zijn nodig.
Bureaucratie tegengaan
Het rapport constateert een aantal 'witte vlekken' waar gemakkelijk
meer rendement kan worden behaald: het tegengaan van bureaucratie bij
de instellingen is daar een prima voorbeeld van. Volgens het rapport
is de provincie daar zelf ook debet aan door de vele regelgeving die
vanuit 'Zwolle' aan de instellingen wordt opgelegd. Aanvraag en
verantwoording van gelden is een enorm tijdrovend proces, dat beter
aan de hulpverlening zelf kan worden besteed. Ook ontbreekt het aan
flexibiliteit van de capaciteit van het zorgaanbod. De ad hoc
financiering van de provincie vormt ook een punt van zorg in het
rapport. De provinciale gelden moeten structureel worden toegezegd om
effect te hebben.
Weg met de wachtlijst?
De problematiek van wachtlijsten in de zorg was reden voor de
commissie beleidsevaluatie van de provincie Overijssel om een
onderzoek naar de specifieke wachtlijsten in de Overijsselse jeugdzorg
in te stellen. De doelstelling van het provinciale beleid is helder:
weg met de wachtlijst! En wel voor 1 januari 2005. De haalbaarheid van
deze ambitieuze doelstelling wordt door het rapport betwijfeld.
"Streef niet naar nul, maar naar een streefpercentage, bijvoorbeeld
dat 80 % van de cliënten binnen vijf dagen een vervolgafspraak krijgt,
bevelen de onderzoekers aan. Het onderzoek beoordeelt het beleid
voorafgaand aan de uitvoering ervan. Met andere woorden: in hoeverre
zal de gekozen aanpak van de provincie in de toekomst effectief kunnen
zijn?
Zowel meldingen als wachtlijsten nemen toe
Het onderzoek richt zich op drie specifieke takken binnen de
Overijsselse jeugdzorg: ontwikkelingen bij het Bureau Jeugdzorg
Overijssel, het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling en de
geïndiceerde zorg (de per persoon vastgestelde noodzakelijke zorg). De
trends die het rapport signaleert lijken de doelstelling alleen maar
aan te scherpen: het Bureau Jeugdzorg constateert een explosief aantal
aanmeldingen, terwijl de wachtlijst voor vervolgafspraken groeit. Wel
neemt het aantal wachtenden voor vrij toegankelijke zorg af. Bij het
Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) neemt het aantal
contacten met 'cliënten' toe, wat helaas ook opgaat voor het aantal
wachtenden op de start van een onderzoek.
Aanbevelingen voor de aanpak van de wachtlijsten geïndiceerde zorg:
1. Ontwikkelingen van wachttijden geven aanknopingspunten voor de
wachtlijstaanpak: monitoring van wachttijden per (sub)zorgvorm,
bijvoorbeeld per voorziening, is daarom belangrijk. Nemen wachttijden
toe: dan is uitbreiding van de capaciteit van die specifieke zorgvorm
of voorziening nodig. Blijven ze over een langere tijd stabiel, maar
te hoog: dan is een flexibel aanbod en flexibele inzet van personeel
belangrijk. Aanbieders moeten dan de vrijheid hebben om in drukkere
perioden tijdelijk de capaciteit te verhogen, om hiermee in te
springen op fluctuaties in de vraag. Voor de provincie ligt een taak
om te zorgen dat deze flexibiliteit financieel haalbaar en
aantrekkelijk is.
2. Verlies bij de aanpak wachtlijsten 24-uurs zorg niet uit het oog
dat er een aanzienlijke doelgroep zal blijven die toch 24-uurs zorg
nodig heeft. De voorgenomen screening van cliënten 24 uurs-zorg kan
hier inzicht in verschaffen.
3. Zorg dat alleen cliënten die daadwerkelijk geholpen zijn met een
bepaalde zorgvorm hier gebruik van maken. Het voorgenomen onderzoek
naar de effectiviteit van de zorg is daarom een goed initiatief.
4. Een belangrijk punt van aandacht bij een doelmatige
wachtlijstaanpak zijn de uitstroom-mogelijkheden naar long
stay-voorzieningen of begeleid wonen.
5. Maak concrete afspraken met het zorgkantoor over een bijdrage
vanuit de AWBZ aan zorg voor doelgroepen die onder de
verantwoordelijkheid van de AWBZ vallen.
6. Praat met instellingen over de mogelijkheden om ongewenste en
ondoelmatige vormen van bureaucratie tegen te gaan. Het bieden van
meer vrijheid en eigen verantwoordelijkheid bij besteding van middelen
in tegenstelling tot gedetailleerde verantwoording is hierbij een
aandachtspunt.
7. De provincie moet zich niet blindstaren op wachtlijsten 24
uurs-zorg, de aanpak van wachtlijsten
voor lichtere zorgvormen (pleegzorg, dagbehandeling en ambulante zorg)
is net zo belangrijk, aangezien die zorg, indien tijdig beschikbaar,
kan voorkomen dat de situatie verergert en een uithuisplaatsing nodig
is.
8. Streef niet naar het terugbrengen van wachtlijsten naar nul, maar
naar het behalen van een streefpercentage: bijvoorbeeld dat bij 80%
van de cliënten de zorg binnen de norm van 45 werkdagen verzilverd is.
Een discussie met de aanbieders over welke norm bij welke zorgvormen
en doelgroepen wenselijk is, is aan te bevelen.
Externe factoren
De haalbaarheid van de doelstelling en de effectiviteit van vernoemde
maatregelen is complex: er zijn veel verschillende factoren die van
invloed zijn op het ontstaan en wegwerken van wachtlijsten. Niet al
deze factoren kunnen gemakkelijk worden beïnvloed. Met verschillende
onderzoeksmethodes, waaronder groepsgesprekken met medewerkers van het
Bureau Jeugdzorg Overijssel en het Advies- en Meldpunt
Kindermishandeling (AMK), probeert het onderzoeksteam een reëel beeld
te schetsen in het rapport. De voorgenomen maatregelen van de
provincie zijn hier in kaart gebracht met de verwachte effecten ervan.
Uiteindelijk zijn alle verzamelde gegevens gebundeld om te zien in
hoeverre deze maatregelen voor kortere wachtlijsten kunnen zorgen.
De eindrapportage van de commissie wordt op 15 september besproken
door de statencommissie Zorg en Cultuur (provinciehuis, aanvang 9.30
uur). Behandeling door de staten staat gepland voor woensdag 13
oktober (aanvang 18.00 uur).
Nadere informatie: Statengriffie, Renee Wiggers, te. 038 425 13 26
Het rapport kunt u downloaden op het stateninformatiesysteem op
www.prv-overijssel.nl/sis
(ps/2004/842)
© 2004 Provincie Overijssel
Provincie Overijssel