Algemene Rekenkamer

Algemene Rekenkamer

- 16 september 2005 -

Kwaliteit van de financiële informatie schiet tekort

Te weinig aandacht voor kosten Europees beleidrt

Het kabinet heeft te weinig aandacht voor de kosten van nieuw Europees beleid voor Nederland. Hierdoor is Nederland al verschillende malen voor financiële verrassingen komen te staan. De invoering van nieuwe regels uit Brussel is vaak miljoenen euro's duurder dan geraamd. Verder slagen ministeries er niet in om de Tweede Kamer tijdig en goed te informeren over de kosten van Europees beleid. Dit blijkt uit het rapport Aandacht voor financiële gevolgen van Europees beleid, dat de Algemene Rekenkamer op 16 september 2004 publiceert.

Het onderzoek
Het onderzoek bestond uit drie onderdelen. Ten eerste onderzocht de Algemene Rekenkamer globaal de inhoud van alle 451 zogeheten 'fiches' die departementen tussen januari 2001 en mei 2003 aan de Tweede Kamer hebben gestuurd. Fiches zijn beknopte informatiedocumenten over nieuwe EU-beleidsvoorstellen. Van 60 fiches is de kwaliteit van de financiële informatie ook in de onderliggende dossiers bekeken. Ten tweede heeft de Algemene Rekenkamer 131 fiches van na 1 mei 2003 onderzocht. Toen veranderde de leidraad voor het opstellen van fiches. Ten derde onderzocht de Algemene Rekenkamer zeven oudere onderwerpen, waaronder de Richtlijn Luchtkwaliteit, de Richtlijn Water en de Nitraatrichtlijn, die jaren geleden geïmplementeerd zijn en waarvan nu bekend is dat ze grote financiële gevolgen hebben voor Nederland.

Financiële gevolgen Richtlijn Luchtkwaliteit

Sinds 1997 heeft de Europese Commissie richtlijnen aangenomen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Lidstaten kunnen dit bereiken door bijvoorbeeld wegen bij steden aan te passen. Aanvankelijk schatte het Ministerie van VROM de kosten voor de implementatie van dit beleid op EUR
1,3 tot EUR 3,2 miljoen per jaar. In 1998 sprak men al van EUR 340 miljoen, en sinds 2001 circuleren er kostenramingen van EUR 21 miljoen tot zelfs EUR 16 miljard. Dit is een van de zeven 'verrassingsdossiers' die de Algemene Rekenkamer nader heeft bekeken. Voor de andere dossiers geldt hetzelfde: de financiële gevolgen voor Nederland zijn onderschat.

Kwaliteit financiële informatie is gebrekkig

De kwaliteit van de financiële informatie die ministeries in de fiches voor de Tweede Kamer opnemen, is gebrekkig. Er staan weinig concrete gegevens in, en de informatie is vaak heel technisch. In bijna eenderde van de 451 fiches staat wel dat er financiële gevolgen voor de rijksoverheid kunnen zijn, maar in minder dan een kwart van deze fiches worden de gevolgen gekwantificeerd. In totaal bevat derhalve minder dan 6% van de fiches concrete financiële informatie. Ook de kwaliteit van de dossiervorming bij de departementen over nieuwe EU-beleidsvoorstellen vertoont gebreken. In 33 van de 60 nader onderzochte dossiers staat dat er financiële consequenties zouden kunnen zijn. Deze informatie is dan meestal kwalitatief, zonder goede onderbouwing en zonder aanduiding van een periode.

Ministeries informeren de Tweede Kamer te traag

Ministeries nemen gemiddeld 83 dagen de tijd om een fiche voor de Staten-Generaal gereed te maken. Het ene ministerie is sneller dan het andere. Het Ministerie van VROM is het snelst (gemiddeld 61 dagen), de Ministeries van Justitie en van EZ zijn gemiddeld veel trager (94 dagen), terwijl juist van deze twee ministeries relatief veel fiches afkomstig zijn. Sinds 1 mei 2003 wordt beoogd de fiches binnen zes weken (42 dagen) in te dienen, maar de gemiddelde indientijd is nog niet afgenomen. De Algemene Rekenkamer vindt dat de opstelling van de fiches te veel tijd neemt en constateert dat bij een aantal beleidsonderwerpen de onderhandelingen in Brussel al waren begonnen voordat het ministerie de Tweede Kamer had geïnformeerd.

Aanbevelingen Algemene Rekenkamer

De Algemene Rekenkamer vindt dat het kabinet in een vroeg stadium duidelijk zou moeten maken welke onderwerpen tot ingrijpende budgettaire en financiële consequenties voor Nederland kunnen leiden en welke niet. Daarvoor zou het kabinet een centraal, inhoudelijk coördinatiepunt moeten inrichten. Verder moeten ministeries zich inspannen om de informatie sneller naar de Kamer te sturen.

Reactie kabinet en voorzitter Tweede Kamer

Het kabinet stemt deels in met de aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer en zegt toe dat er een financiële toets op de informatie in de fiches komt. Bovendien gaan ministeries de financiële afdelingen bij het opstellen van de fiches betrekken. De voorzitter van de Tweede Kamer merkt op dat er al maatregelen zijn genomen om de aandacht voor EU-onderwerpen te versterken. Zo is per 1 september 2004 een permanent vertegenwoordiger aangesteld bij de Europese instellingen en is de staf van de Commissie voor Europese Zaken uitgebreid.