Persbericht Wageningen Universiteit, nr. 084, 17 september 2004
http://www.wau.nl/pers/04/084wu.html
Wageningse wetenschappers: Lawinewaarschuwing uitstervende soorten
Het uitsterven van soorten door gestage verandering in het klimaat en de toenemende milieuverontreiniging zal soms schoksgewijs gaan. Dat betogen de ecologen Egbert van Nes en prof. Marten Scheffer van Wageningen Universiteit in het onlangs verschenen, vooraanstaande wetenschappelijke tijdschrift The American Naturalist. Volgens hen kan de complexe interactie van soorten leiden tot domino-effecten waarbij soms veel soorten kort na elkaar, als in een lawine, kunnen verdwijnen.
De natuur is over de gehele aarde blootgesteld aan gestage verandering in omgevingsfactoren zoals het klimaat en verontreiniging. "Het is inmiddels duidelijk dat tot het uitsterven van een onverwacht groot aantal soorten zal kunnen leiden", zeggen Van Nes en Scheffer, resp. als wetenschappelijk medewerker en hoogleraar verbonden aan de leerstoelgroep Aquatische Ecologie van Wageningen Universiteit: "Toch zijn de huidige prognoses nog tamelijk primitief omdat ze soorten in isolatie beschouwen, en geen rekening houden met de complexe interacties tussen de soorten".
Van Nes en Scheffer genereerden in hun computer kunstmatige werelden met talloze interacterende imaginaire soorten. Een wetmatigheid die ze steeds weer tegenkwamen in hun gesimuleerde werelden, is dat de complexe interactie van talloze soorten tot instabiliteiten kan leiden wanneer bepaalde kritische grenzen worden overschreden. Er treden als het ware domino-effecten op waarbij soms veel soorten kort na elkaar verdwijnen. Het uitsterven zal volgens hen dan ook niet geleidelijk de milieuverandering volgen. In plaats daarvan voorspellen de wetenschappers dat periodes met weinig uitsterven zullen worden afgewisseld met incidentele 'uitsterf-lawines'. Een grote verstoring kan zo'n lawine doen ontstaan, maar de diepere achtergrond is een geleidelijk opgebouwde instabiliteit.
"De veerkracht van een levensgemeenschap wordt langzaam ondermijnt. Hoewel er op het eerste gezicht vrijwel niets verandert wordt het systeem fragiel zodat het bij een verstoring opeens kan instorten", stelt Egbert van Nes, hoofdauteur van het artikel.
De vinding van Van Nes en Scheffer werpt ook nieuw licht op de mogelijke achtergronden van zgn. massa-extincties uit het verre verleden waarbij dinosauriërs en talloze andere soorten in relatief korte tijd verdwenen. Niet alleen milieuverandering, maar ook evolutie kan namelijk tot destabilisering leiden. Het is dan een kwestie van wachten op een verstoring zoals het inslaan van een meteoriet of een periodes met extreem vulkanisme om de uitsterf-lawine te doen afgaan. Over de vraag of het uitsterven van zoveel soorten nu erg is laten Van Nes en Scheffer zich niet uit: "Het huidige grote uitsterven is bijzonder in de zin dat het door een enkele soort (de mens) veroorzaakt wordt, maar het is van dezelfde grootte-orde als eerdere massa-extincties. Onze achter-achter-kleinkinderen moeten het wellicht met de helft van het aantal soorten doen. Daar zitten zeker voor de mens veel potentieel nuttige soorten bij. We weten anderzijds door reconstructie van eerdere episodes dat de evolutie zo'n gat altijd weer dicht. Dat duurt alleen wel zo'n vijf millioen jaar."
Wageningen Universiteit