Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer

Presentatie van staatssecretaris Van Geel over het EU-voorzitterschapsprogramma aan het Europees Parlement (commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid) op 20 september 2004 in Brussel.

Geachte voorzitter,
Geachte leden van de commissie Milieubeheer, Volksgezondheid en Voedselveiligheid

Het is mij een genoegen om vandaag kennis te maken met uw Commissie. Laat mij beginnen u te feliciteren met uw verkiezing. Als voorzitter van de Milieuraad wil ik graag met uw Commissie werken aan goede Europese wetgeving en afstemming in internationale conventies. Ik verwacht in de komende periode op een vruchtbare wijze met u samen te werken.

Een goede samenwerking tussen Parlement, Commissie en Raad is des te belangrijker nu er met het slechte economisch tij veel tegenwind is voor het milieu. Die tegenwind bestaat onder meer uit: verminderde politieke en publieke aandacht en een soms te eenzijdige focus op economische groei. Hiermee dreigt ook de klassieke tegenstelling tussen economie en milieu weer opgeld te doen, iets dat ik graag wil voorkómen.
Ik wil deze gelegenheid meteen te baat nemen om te verwijzen naar de Europese milieubalans, een studie van het Nederlands Milieu en Natuur Planbureau. Het rapport - onder de naam Outstanding Environmental Issues - analyseert welke uitdagingen op het gebied van milieubeheer ons het komend decennium te wachten staan. Welke thema's gaan ons bezig houden? Welke sectorale ontwikkelingen zijn onafwendbaar en is ons huidige beleid wel toereikend op de langere termijn? Denkt u daarbij aan ontwikkelingen in de energievoorziening, de landbouw, het transport en aan bredere maatschappelijke ontwikkelingen op technologische en sociaal-economische vlak. Welke bijdrage kan milieubeheer leveren aan de Lissabon Strategie? Het rapport is ook bedoeld ter inspiratie van de nieuwe Europese Commissie, de Voorjaarsraad en van u, Europarlementsleden. Ik zal het u straks uitreiken.

Mijn motto voor het Nederlandsvoorzitterschap: 'environment as an opportunity', ook - en met name - voor economische ontwikkeling!

Informele Milieuraad: Lissabon-proces
Milieu als kans stond centraal tijdens de Informele milieuraad in juli jl.
De manier waarop deze Informele milieuraad was vormgegeven helpt bij een open discussie met belanghebbenden over belangrijke milieu-onderwerpen.

Mijn collega's waren het er allen over eens dat milieuvriendelijke innovaties goede kansen bieden om de concurrentiekracht van Europa te versterken. Om daarmee een bijdragen te kunnen leveren aan het Lissabon-streven. Door middel van deze innovaties kunnen kosten worden bespaard, door zuiniger energie- en grondstoffengebruik. Met duurzame innovatieve producten kunnen ook nieuwe markten worden gecreëerd.
Daartoe is het belangrijk een mix van instrumenten in te zetten. We moeten ons vooral richten op groen inkoopbeleid, fiscale stimulansen en groen beleggen. Verder is het van belang om te zorgen voor een betere internalisering van milieukosten, en voor afschaffing van milieuschadelijke subsidies.

Ik heb met mijn collega's afgesproken dat we ieder in eigen land onze collega's zullen benaderen om ze te overtuigen van het belang van 'environment as an opportunity'. In de voorbereiding van bijeenkomsten tijdens het Nederlands voorzitterschap werk ik nauw met mijn collega-ministers samen, opdat zij in hun Raden eco-efficiënte innovaties als een belangrijke kans meenemen. Uiteindelijk is mijn doel dat tijdens de voorjaarsraad wordt onderschreven dat eco-efficiënte innovaties kansen bieden om de concurrentiekracht van Europa te versterken. Ik hoop dat het Europees Parlement dit idee ondersteunt.

Belangrijk is ook dat het bedrijfsleven aanwezig was tijdens de Informele Milieuraad en zich enthousiast toonde over Milieu als kans. Milieuministers en bedrijfsleven hebben daarom uitgesproken dat ze gezamenlijk deze kansen willen benutten.
Ik zal de komende maanden praten met het bedrijfsleven en andere belangengroepen om te onderzoeken hoe een dergelijk partnerschap tussen de Lidstaten, het Europese bedrijfsleven en andere belangengroepen vorm moet krijgen.

Motto bij de informele Milieuraad was "Environment as an opportunity". Dit motto geldt niet alleen voor de Lissabonstrategie, maar ook voor onderwerpen als Duurzaam wegtransport en Reach, en bij de vernieuwing van het instrumentarium (zoals emissiehandel). Daarmee kom ik op de andere belangrijke prioriteiten:

Duurzaam wegtransport
Mobiliteit is van groot belang voor onze moderne maatschappij. Het verkeer is echter een bron van zorg voor het milieu. De problemen die ontstaan als gevolg van de toename van het verkeer zoals luchtvervuiling, geluidhinder en broeikasgasemissies zijn hardnekkig en schadelijk voor mens en milieu. Om die reden vind ik het van groot belang dit onderwerp nu terug op de Europese agenda te krijgen. Het onderwerp staat geagendeerd voor een beleidsdebat op de milieuraad van oktober a.s.

De bedoeling van het beleidsdebat is erachter te komen of alle lidstaten hetzelfde denken over de problemen die wij ondervinden van het verkeer. Daarnaast willen we een aantal concrete oplossingen op de korte termijn formuleren. Daarbij gaat de aandacht op dit moment vooral uit naar het wegtransport, omdat dit grote invloed heeft op het stedelijk milieu en op de volksgezondheid en omdat er technische oplossingen voorhanden zijn die de problemen kunnen verminderen. Belangrijk is dus dat de Commissie een flinke steun in de rug krijgt van de Lidstaten om snel nieuwe voorstellen te presenteren, bijvoorbeeld nieuwe emissie-eisen voor personenauto's. De uitstoot van fijn stof en NOx door dieselmotoren behoort tot de meest vervuilende verkeersemissies. Met ambitieuze Euro-5 normen voor personenauto's kunnen de milieu- en gezondheidsproblemen in belangrijke mate worden opgelost. Oplossingen zijn bijvoorbeeld het stimuleren van roetfilters en katalysatoren om de uitstoot v an fijnstof en Nox te verminderen.

Een ander groot verkeersprobleem is geluid. De schade van geluidsoverlast voor de volksgezondheid wordt hevig onderschat. Brongerichte maatregelen zijn niet alleen voor gezondheid en milieu hard nodig, maar ook nog eens kostenefficiënt. Ik wil daarom pleiten voor maatregelen die snel het geluidsniveau van personenauto's en bestelauto's effectief verlagen. Dergelijke maatregelen zijn technisch mogelijk en hoeven weinig extra geld te kosten. Bijvoorbeeld door het gebruik van stillere autobanden en stillere motoren. Beide zijn al ontwikkeld.
Om de uitstoot van CO2 door personenauto's te beperken zijn convenanten afgesloten met de autofabrikanten, die lopen tot 2008/2009. Het is van het grootste belang dat nu reeds wordt nagedacht over doelen en de beleidsinstrumenten voor de periode daarna.

Met dit punt op de milieuraad van oktober hoop ik het onderwerp weer een belangrijke plaats op de Europese beleidsagenda te geven, en tevens de invloed van de Raad aan te wenden om de Commissie op te roepen tot maatregelen. Maar niet alleen van de kant van de Raad is invloed nodig, ook van de kant van het Parlement. Uw rol en invloed bij dit onderwerp zijn heel belangrijk.

Reach (een geïntegreerd systeem voor de registratie, evaluatie en autorisatie van chemische stoffen)
Ieder voorzitterschap werkt ook voor zijn opvolgers. Dat geldt voor het Nederlands voorzitterschap met name bij het chemische stoffenbeleid, een ander prioritair onderwerp voor het Nederlands voorzitterschap. Het is daartoe mijn inzet om samen met mijn collega van het ministerie van Economische Zaken, voorzitter van de Concurrentiekrachtraad, vooruitgang in de behandeling van het commissievoorstel 'Reach' te bereiken. Vanuit milieu- en gezondheidsoogpunt is het belangrijk een samenhangend beleid voor chemische stoffen te ontwikkelen. Met de nieuwe wetgeving moeten de tekortkomingen van het huidige systeem worden aangepakt. Het bedrijfsleven moet een sterke eigen verantwoordelijkheid krijgen voor het achterhalen en beschikbaar stellen van informatie over de eigenschappen van chemische stoffen. Tegelijkertijd moeten we ervoor zorgen dat deze vernieuwingsslag bijdraagt aan de concurrentiepositie van het Europese bedrijfsleven.

Ook bij Reach moet een schijntegenstelling tussen economie en milieu worden voorkomen. Zowel in de Concurrentiekrachtraad (25 en 26 november) als in de Milieuraad (20 december) zullen beleidsdebatten worden georganiseerd over Reach. Op sleutelonderdelen van het voorstel, zoals bijvoorbeeld: 'registratie', 'data-sharing en het vermijden van dierproeven' en de 'algemene aspecten' van Reach wil ik in de Milieuraad graag overeenkomsten en verschillen tussen lidstaten blootleggen.

Eind oktober organiseert het Nederlands voorzitterschap een workshop om beschikbare resultaten van diverse afgeronde impact studies te bespreken en conclusies te trekken over consequenties van het Reach voorstel voor het bedrijfsleven en de samenleving. Het Europees Parlement zal hierbij worden uitgenodigd. De Raad is zich ervan bewust dat Reach een complex dossier is dat gedegen behandeling vereist, zowel van Raad als Parlement. Toch verwacht ik dit jaar op genoemde onderdelen voortgang te kunnen boeken richting besluitvorming in 2005. Voor een transparante behandeling van dit belangrijke dossier hecht ik belang aan regelmatig contact met uw commissie.

Klimaat
Op het gebied van klimaat spelen twee belangrijke thema's waarin de EU een sleutelrol vervult: het Kyoto-protocol en het klimaatbeleid op langere termijn. Ten eerste de implementatie en inwerkingtreding van het Kyoto-protocol. Een belangrijk wapenfeit is dat de Lidstaten en de Commissie druk bezig zijn met het voorbereiden van het Europese emissiehandelssysteem dat vanaf 1 januari 2005 van start gaat. Ik wil hier graag opmerken dat de Raad veel waardering heeft voor de inspanningen van het Parlement om Rusland bij het Kyoto Protocol te betrekken. Er zijn positieve signalen - mede als gevolg van de inspanningen van het EP. Ik hoop dat de samenwerking op dat vlak tussen Parlement, Commissie en Raad zullen leiden tot een ratificatie van het Kyoto Protocol door Rusland op korte termijn. Het tweede aandachtsveld betreft het klimaatbeleid op de langere termijn. In december van dit jaar zal in Buenos Aires de tiende Conferentie van Partijen onder het Klimaatverdrag plaatsvinden. Hierbij zal onder andere teruggekeken worden naar wat 10 jaar Klimaatverdrag ons heeft gebracht en wat de uitdagingen voor de toekomst zijn. Het belangrijkste resultaat tot nu toe is het Kyoto-protocol en de verdere uitwerking hiervan in de Marrakesh Akkoorden. Het protocol is echter een eerste stap en na 2012 zullen verdergaande emissiereducties nodig zijn.

De Europese Voorjaarsraad 2005 zal een standpunt innemen over toekomstig klimaatbeleid van de EU. De regeringsleiders zullen zich buigen over emissiereductiestrategieën op middellange en lange termijn, inclusief doelstellingen. Uitgangspunt van het EU lange termijn klimaatbeleid is een maximale temperatuurstijging van 2 graden Celsius ten opzichte van het pre-industrieel niveau. De Europese Commissie stelt ter voorbereiding van deze bespreking momenteel een kosten-batenanalyse op waarin rekening wordt gehouden met milieu- en concurrentieoverwegingen. Voor de aanpak van het klimaatprobleem is mondiaal een zo breed mogelijke coalitie noodzakelijk. Dit lukt naar mijn mening alleen als Europa de dialoog aangaat met andere landen.

In de komende maanden zal ik verschillende van de hoofdrolspelers bezoeken om naar hun ervaringen en visie te luisteren. Ook Europarlementariërs zouden hier een rol van betekenis kunnen vervullen door met parlementariërs uit landen buiten Europa over lange-termijn klimaatbeleid te praten, bijvoorbeeld op CoP-10 bij het klimaatverdrag in december.

Exploring New approaches (ENAP)
Naast het nieuwe instrument 'emissiehandel' wordt ook gekeken hoe andere nieuwe benaderingen en instrumenten gevonden kunnen worden die kunnen leiden tot een betere én kosteneffectievere milieuprestatie. Door middel van een drietal workshops is een Europese dialoog hierover gestart onder de noemer ENAP. Het EP is betrokken en aanwezig geweest bij deze workshops, en is ook uitgenodigd voor de afsluitende ENAP-conferentie in oktober. Tijdens de Decemberraad zullen eerste bevindingen worden gepresenteerd.

Naast deze onderwerpen, die voor Nederland de belangrijkste prioriteiten vormen op milieugebied en die een groot raakvlak hebben met de 'environment as an opportunity'-gedachte, ligt er nog een aantal voorstellen ter behandeling.

Het verdrag van Aarhus gaat over toegang tot informatie over publieke participatie en toegang tot de rechter. Zoals u weet is het Aarhus-verdrag buitengewoon belangrijk voor burgers van Europa, niet in het minst ook voor de burgers van de participerende staten buiten de EU. Op het gebied van transparantie vervult het milieubeleid hier een voorbeeldfunctie: het garanderen van toegang tot informatie, tot besluitvorming en tot de rechter.
In mei 2005 vindt de tweede bijeenkomst van partijen plaats in Kazachstan. Gezien het grote belang van het Verdrag zou het een goede zaak zijn als de EU daar als partij aan tafel kon zitten, gelijkwaardig aan de 28 Staten die inmiddels hebben geratificeerd. Het feit dat het EP de eerste lezing snel heeft afgerond, waarvoor ik u namens de Raad dank zeg, bevestigt mij nog eens dat het onderwerp ook voor u van het grootste belang is. Dat Raad en Parlement hier intensief samenwerken is essentieel, want alleen dan kunnen de nodige stappen in snel tempo worden gezet. Ik hoop en reken op een vruchtbare samenwerking tussen onze beide instellingen.

Ik wil u nog enkele voorstellen noemen. Als eerste ligt er een richtlijnvoorstel voor mijnafval, dat tot doel heeft afval te reguleren dat ontstaat bij de winning van mineralen. Ik streef naar een politiek akkoord, waarbij ik vooral hecht aan een compromis dat oog heeft voor het milieubelang, maar anderzijds niet overreguleert.

Ook voor het dossier gefluoreerde gassen (f-gassen) streef ik naar het bereiken van een politiek akkoord tijdens het Nederlands voorzitterschap. Dit onderwerp heeft uiteraard een belangrijke link met het klimaatbeleid.

Voor de Grondwaterrichtlijn valt dit jaar, naar ik heb begrepen, geen afgeronde eerste lezing van het EP te verwachten. Dat laat onverlet dat ik dit dossier toch graag zo goed mogelijk op de rails wil zetten, opdat het voor het Luxemburgs voorzitterschap mogelijk wordt om tot een politiek akkoord te komen.

Tijdens het Nederlands voorzitterschap wordt er ook over de richtlijn Batterijen en Accu's gediscussieerd. Als voorzitter van de Raad zal ik proberen een compromis te vinden op zowel het punt van een verbod op cadmiumhoudende batterijen als op het punt van de recyclingdoelstellingen.

Verder staan nog enkele mededelingen op onze agenda voor het komend halfjaar. Tijdens de Informele milieuraad is al uitgebreid van gedachten gewisseld over de mededeling van de Commissie over Hoogwater. Tijdens de Raad bleek een groot draagvlak te bestaan voor verdere gezamenlijke actie. Gezamenlijke actie zou wat mij betreft moeten uitmonden in een actieplan van de Lidstaten.

De Commissie heeft in juli een mededeling uitgebracht over Financiering van Natura 2000, en kiest hierin om niet een apart fonds voor Natura 2000 in te stellen, maar om aan te sluiten bij het plattelandsfonds en bij de structuurfondsen. Daarmee wordt management van Natura 2000 beter verankerd in een breder plattelands- en ontwikkelingsbeleid. Wij zullen in oktober een politiek debat wijden aan de mededeling van de Commissie.
Het komende half jaar wordt verder onderhandeld tussen de Commissie en uw Parlement over de condities waaronder de programma's en projecten tot stand kunnen komen. "

Een andere mededeling gaat over de thematische strategie voor het Stadsmilieu. Zo'n thematische strategie zal naar verwachting halverwege 2005 verschijnen. Het doel is de milieuprestaties en de kwaliteit van het milieu in stedelijke gebieden te verbeteren. En voorts om een gezonde leefomgeving voor stadsbewoners van Europa te bewerkstelligen. Deze mededeling is de afgelopen tijd behandeld en mijn bedoeling is om in oktober hier Raadsconclusies over te formuleren. Het dossier heeft een belangrijke link met de ambities van het voorzitterschap ten aanzien van het dossier duurzaam wegtransport: stillere, schonere en zuinigere auto's.

Een ander punt dat op de agenda staat is de EU-strategie voor milieu en gezondheid. Deze strategie is onlangs vertaald naar een eerste actieplan, dat tijdens de WHO ministersconferentie over Milieu en Gezondheid in Budapest door de Commissie is gepresenteerd. De afstemming tussen het beleid van de EU en van WHO-Europa moet leiden tot versterking van het milieu en gezondheidsbeleid in Europa. Het Nederlands voorzitterschap ondersteunt dit, en organiseert begin december een conferentie om de implementatie van de acties uit het Actieplan vorm te geven.

Ik wil afronden met nogmaals uw hulp en medewerking te vragen in deze periode van 'zwaar weer voor het milieu'. Er breken spannende tijden aan: binnenkort komt het Kok-rapport over de Lissabonstrategie uit; evenals de mid-term review van Lissabon. Na het Nederlands voorzitterschap, volgt dan de mid-term review van de Sustainable Development Strategy.
Ik hoop van harte dat hierin inmiddels de gedachte 'milieu als kans' is meegenomen. Uit deze rapporten en de reactie daarop zal blijken of Parlement, Commissie en Raad de uitdaging op willen pakken om de richting in te slaan naar een Europa dat Clean, Clever en Competitive wil zijn, of dat wij met zijn allen de schijntegenstelling Economie versus Milieu willen onderstrepen. Door dat laatste te doen, laten we de echte kracht van Europa lopen; die echte kracht schuilt juist in het innovatieve, in de integratiegedachte, in Clean, Clever, Competitive. Wij zijn een Europa van 25, en wij moeten ook het ego krijgen van een Europa van 25. Wij zijn in staat om voor de band uit te lopen en zelf het deuntje te bepalen, in plaats van naar andermans pijpen te dansen. Het is tijd dat we ons dat beseffen!

Ik dank u hartelijk voor uw aandacht.