Ministerie van Buitenlandse Zaken

Buitenlands beleid in 2005

Geïntegreerde benadering
Nederland kiest voor een geïntegreerde benadering van internationale vraagstukken. Vraagstukken op het gebied van vrede en veiligheid, goed bestuur en mensenrechten, handel, armoede, milieu en migratie zijn immers nauw met elkaar verbonden. Steeds wordt de beste combinatie van instrumenten ingezet: diplomatiek, veiligheidspolitiek, militair, economisch en ontwikkelingsgerelateerd.
Het Nederlandse pleidooi voor veiligheid als voorwaarde voor ontwikkeling krijgt steeds meer bijval. De geïntegreerde aanpak daarvan komt onder andere tot uitdrukking in de inzet van het Nederlandse Stabiliteitsfonds en de Peace Facility van de Europese Unie.

De geïntegreerde benadering wordt ook toegepast op terrorismebestrijding, het versterken van de economische rechtsorde en de armoedebestrijding. Succesvolle afronding van de WTO-onderhandelingen - de Doha Development Agenda - blijft ook in 2005 een belangrijk streven. Nederland zal tijdens de WTO-conferentie inzetten op versnelde afschaffing van handelsverstorende subsidies en verbeterde markttoegang. Een sterke inzet op coördinatie, coherentie en harmonisatie blijft voor wat betreft de armoedebestrijding ook in 2005 gehandhaafd.

Effectief multilateralisme
De tijd is rijp voor ingrijpende hervormingen van de Verenigde Naties. Een functionerend en effectief multilateraal systeem, regionaal en mondiaal, is over de hele linie van belang. Speciale aandacht gaat daarbij uit naar landen die hun verantwoordelijkheden ten aanzien van hun eigen bevolking, danwel hun verantwoordelijkheden in internationaal verband, door onmacht of onwil ernstig verwaarlozen. Voorkomen moet worden dat landen zich in de toekomst gedwongen zien buiten dit systeem om te handelen, om het nakomen van verantwoordelijkheden door andere landen af dwingen.

Daarom is versterking van het multilaterale stelsel dringend nodig, onder meer door het ontwerpen van instrumenten die vroegtijdige, snelle en krachtige actie mogelijk maken. Nederland speelt een actieve rol bij het proces dat tot deze hervormingen moet leiden. Daarbij wordt vooral aandacht gevraagd voor de verantwoordelijkheid van de internationale gemeenschap om bijvoorbeeld bij ernstige schendingen van de mensenrechten of genocide handelend op te treden. Nederland zal zich in 2005 inspannen voor het uitvoeren van de aanbevelingen gericht op het verbeteren van de effectiviteit en legitimiteit van de VN.

Nederland steunt ook in 2005 het streven binnen de NAVO naar verbetering van de inzetbaarheid van de bondgenootschappelijke strijdkrachten. Ook is Nederland voorstander van goede samenwerking tussen NAVO en EU, mede om duplicatie te vermijden.

De uitdagingen van deze tijd vragen om een gezamenlijke aanpak. Bij het oplossen van de huidige complexe problemen blijft samenwerking met de Verenigde Staten cruciaal, op hoofddossiers als het Midden-Oosten, Irak, Iran, Afghanistan, de Balkan, Sudan, terrorismebestrijding, non-proliferatie, VN-hervormingen, samenwerking EU-NAVO en WTO. Versterking van het multilaterale systeem is alleen mogelijk samen met de VS. Dit neemt niet weg dat zorgen over de opstelling van de VS op een aantal terreinen, in het bijzonder ten aanzien van het Internationaal Strafhof, bilateraal of in EU-verband uitdrukkelijk aan de orde worden gesteld.

Een slagvaardige Europese Unie
Het zal nog even duren voordat de EU zich aan de uitbreiding heeft aangepast: nieuwe patronen van vaste en wisselende coalities zullen ontstaan. Voor Nederland betekent dat dat er sprake zal zijn van een sterke bilaterale inzet. Dit is ook van groot belang bij de onderhandelingen over de nieuwe meerjarenbegroting 2007-2013 van de EU. Daarnaast hecht Nederland grote waarde aan een effectievere implementatie van de Lissabon-strategie. Ook de kwaliteit en effectiviteit van de Europese ontwikkelingssamenwerking moet beter. In 2005 zal bovendien een nieuwe fase aanbreken, gericht op de ontwikkeling van een gemeenschappelijk asiel- en migratiebeleid en op effectieve terrorismebestrijding.

In 2005 zal in de verschillende lidstaten verder worden gewerkt aan ratificatie van het Grondwettelijk Verdrag. In Nederland zal, net als in een aantal andere lidstaten, hierover een referendum worden gehouden. Het Verdrag zal weliswaar op z'n vroegst eind 2006 in werking treden, maar de voorbereidingen voor de inwerkingtreding zullen meteen na ondertekening in gang gezet moeten worden, zodat de nieuwe structuren na inwerkingtreding van het Verdrag operationeel zijn.

In december 2004 zullen tijdens de Europese Raad onder Nederlands voorzitterschap besluiten worden genomen over de afronding van de onderhandelingen over toetreding van Bulgarije en Roemenië, over een mogelijke start van onderhandelingen met Turkije en over het mandaat van de toetredingsonderhandelingen met Kroatië in 2005.

Samenhangend regionaal beleid
Nederland kiest ook voor een geïntegreerde aanpak binnen de regionale benadering. Speciale aandacht is er voor de Westelijke Balkan, de Hoorn van Afrika, de Grote Merenregio, Afghanistan, Irak, het Midden-Oosten, het Israelisch-Palestijns conflict, het verzoeningsproces Ethiopië-Eritrea, Rusland, en Azië.

Met steun van Nederland zal in 2005 een conferentie van de VN en de Afrikaanse Unie plaatsvinden om te komen tot een actieplan voor vrede, veiligheid en stabiliteit en ontwikkeling in de regio.

Millennium ontwikkelingsdoelstellingen (MDGs)
2005 staat in het teken van tussentijdse evaluatie van de realisatie van de Millenniumdoelen in 2015 en van het verhogen van de kwaliteit en effectiviteit van ontwikkelingssamenwerking. Met de notitie Aan Elkaar Verplicht zijn de prioriteiten helder: onderwijs, HIV/AIDS, reproductieve gezondheidszorg en -rechten, milieu en water. De focus van de hulpinspanningen zal daarnaast gericht zijn op sub-Sahara Afrika. Dit moet zich vertalen in de volgende concrete resultaten:


- verdubbeling van het budget voor HIV/AIDS, tbc en malaria tot 270 miljoen euro in 2007;

- 0,1 procent van het BNP uiterlijk in 2007 besteed aan water en milieu;

- 15 procent van het ODA-budget uiterlijk in 2007 besteed aan onderwijs

- 50 procent van het bilaterale ODA-budget naar sub-Sahara Afrika.

Ontwikkelingssamenwerking is geen zaak van de overheid alleen. Ook burgers, bedrijven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties leveren een belangrijke bijdrage. De bilaterale samenwerking met 36 partnerlanden wordt voortgezet, ook als het gaat om verbetering van het ondernemingsklimaat in deze landen. Knelpunten op het gebied van economisch bestuur, marktwerking en markttoegang, de financiële sector, de fysieke infrastructuur en capaciteit moeten worden weggenomen.
Meer aandacht voor de rol van het bedrijfsleven bij duurzame armoedebestrijding vertaalt zich onder meer in het uitbreiden van PSOM en ORET/MILIEV naar alle partnerlanden.
Verder wordt er gewerkt aan coherentie op beleidsterreinen die van belang zijn voor ontwikkelingslanden: landbouw, vooral EU-suikerhervorming en katoensubsidies in WTO-kader, productstandaarden en visserijakkoorden.
In het belang van een leefbare toekomst, ook voor volgende generaties, zal in het ontwikkelingsbeleid consequent gekeken worden naar sociale, economische en milieuaspecten. Het Actieprogramma Duurzame Daadkracht wordt in 2005 verder uitgevoerd.

Staat van de Unie
Op Prinsjesdag wordt - net als in voorgaande jaren - de "Staat van de Europese Unie" aangeboden aan de Staten-Generaal. De "Staat" geeft een overzicht van de actuele situatie in de Europese Unie, gezien vanuit Nederlands perspectief. In de "Staat" is aandacht voor de Europese agenda op hoofdlijnen, de financiën van de Unie en de agenda's van de verschillende Raadsformaties voor het komende jaar.

Drie onderwerpen worden dit jaar uitgelicht: de Unie bevindt zich na de toetreding van tien nieuwe lidstaten op een scharnierpunt in de tijd. Wat is de plaats van Nederland in deze nieuwe Unie? Hoe verloopt de samenwerking op het terrein van justitie en binnenlandse zaken (JBZ)? Tot slot wordt onder de titel "van Marrakech tot Moermansk revisited" ingegaan op de relatie van de Europese Unie met haar buren.