Socialistische Partij
Socialisme - What's left?
Uit: Tribune 24 september 2004
`De beschaving glipt ons door de vingers'
Jan Marijnissen en de hete herfst
Jan Marijnissen in de Tweede Kamer
Balkenende, bonden en beschaving. Thema's in een gesprek met Jan
Marijnissen aan de vooravond van Prinsjesdag en de hete herfst. `Het
wordt een zeer, zeer drukke tijd voor de SP.'
Tekst: Peter Verschuren Foto: Martijn Beekman
`Vooruitgang komt voort uit agitatie,' roept de Amerikaanse
vakbondsleider Eugene Debs vanaf een opvallend affiche in de Haagse
werkkamer van Jan Marijnissen . Tot tevredenheid van de
SP-fractievoorzitter nemen de Nederlandse collega's van Debs diens
woorden momenteel ter harte.
`Ja, de start is goed. Vandaag voerden de bonden actie bij de SER waar
ze het poldermodel hebben afgeschaft, De Waal en Terpstra hebben
aangekondigd niet naar de Troonrede in de Ridderzaal te gaan. In
allerlei bedrijven vinden voorlichtingscampagnes plaats. Gewoon:
vakbondsleider op de kantinetafel en uitleg geven om draagvlak en
steun te organiseren. Op 20 september is er een demonstratie in
Rotterdam, de 27ste in Amsterdam en vervolgens de landelijke
manifestatie van 2 oktober die groots wordt aangepakt. Ik heb het
gevoel dat ze goed bezig zijn en hoop dat ze dat vooral ook
doorzetten. Het zal daar ook vandaan moeten komen. Bij de
regeringspartijen is pas beweging te verwachten als het
buitenparlementair verzet ze daartoe dwingt.'
Toch opvallend, de strijdbare opstelling van de vakbonden na jaren
polderen. Waar komt de omslag volgens jou vandaan?
`De vakbonden hebben tientallen jaren gedacht dat ze het moesten
hebben van overleg, overleg, overleg. Ze zagen niet in, dat hun
strategische positie aan de onderhandelingstafel werd uitgehold door
het feit dat ze niet langer konden of wilden mobiliseren. De
organisatie is daardoor verzwakt en dat heeft geleid tot het
Najaarsakkoord van 2003 wat gewoon een slecht akkoord is, ook al
probeerde men het te presenteren als een succes. Daarmee was wel de
verdeeldheid binnen vakbeweging een feit. Dat bleek duidelijk bij het
referendum: de helft van de mensen zei `nee'. Vervolgens hield het
kabinet nog een paar dossiers open: die van de WAO, de WW en het
prepensioen. En op die terreinen kwam het met nog veel slechtere
voorstellen dan de SER. Toen konden de vakbonden niet anders dan
zeggen het is over en uit. Daar komt nog bij dat De Geus, Balkende en
Zalm een strategie voeren waarbij het ze duidelijk niet alleen gaat om
de wetgeving, maar ook om het breken van de ruggengraat van de vak
beweging. Dat heeft veel mensen binnen de vakbeweging op scherp gezet
en die zijn toen naar de top gegaan en hebben gezegd nou is het
afgelopen.'
Hoe zal het verder gaan?
Het gaat er nu om dat de vakbeweging, nu ze de strijdbijl heeft
opgepakt, ook tot het gaatje gaat. Dat ze, naarmate de acties vorderen
en niet het gewenste resultaat opleveren hardere acties afkondigt. Of
dat daadwerkelijk gaat gebeuren is erg afhankelijk van de leden van de
bonden, van het lokale kader en van de mensen die op bedrijfstakniveau
de kar moeten trekken. Als dat niet gebeurt, dan zal de vakbeweging
terug in het hok moeten, terug aan de onderhandelingstafel en daar
uiteindelijk een marginaal verschil weten te boeken.'
`Er zullen zeker in de bonden mensen zijn die zeggen 2 oktober is het
eindpunt maar er zijn er ook zijn die zeggen 2 oktober is het
beginpunt van het heruitvinden van de vakbeweging als
strijdorganisatie, dus we moeten door. Twintig jaar geleden hebben de
vakbonden zich teruggetrokken tot wat ze noemen hun kerntaken: het
maakt ons niet uit of bijvoorbeeld de thuiszorg geprivatiseerd wordt,
wij beperken ons tot de relatie werkgever - werknemer. Die tijd is wel
voorbij. FNV en CNV hebben allebei door dat zij ook het sociale
geweten der natie zijn en zich niet alleen kunnen beperken tot die
kerntaken.'
Sociale strijd dus. Dan houdt de SP zich vast niet afzijdig...
`Natuurlijk niet. Wij gaan in volle overtuiging onze hele partij
mobiliseren. Daar ben ik al mee begonnen door een brief te sturen naar
alle SP-leden per e-mail om ze op te roepen de vakbeweging te steunen
in de demonstratie van 2 oktober en alle andere acties. Daarnaast
voeren we lokaal zelf allerlei acties. Afdelingen gaan bijvoorbeeld op
Prinsjesdag een plaatselijk plein uitroepen tot Malieveld en daar een
alternatieve troonrede houden, waarbij ze ook allerlei andere
organisaties uitnodigen. We hebben de campagne No claim in het
ziekenfonds? No way, die we volop in stelling brengen en die ook
fundamentele kritiek formuleert op het kabinetsbeleid. En wat we
vooral ook gaan doen, is mensen voorlichten over onze analyse: de
leugenachtigheid van Balkenende waar het gaat om de economische
positie van Nederland in de wereld en het vermeende probleem van de
vergrijzing. In die twee zaken zoekt hij de rechtvaardiging voor zijn
afbraakbeleid. Wij gaan dat ontmaskeren onder het motto de leugens van
Balkenende. Kortom: het wordt een zeer, zeer drukke maand en
waarschijnlijk maanden voor de hele SP.'
Hoe belangrijk is een grote opkomst op de landelijke demonstratie van
2 oktober?
`Héél belangrijk. Duizend mensen méér op het Museumplein zijn ook
duizend ambassadeurs voor een nieuwe gedachte, voor een alternatief.
Daarom is het ook zaak dat de vakbeweging vóór 2 oktober helderheid
kan geven over ná 2 oktober. Dan kunnen die ambassadeurs optimaal werk
doen. De mensen moeten niet naar huis gaan met het idee ik heb
gedemonstreerd en wat nou? En het is altijd een groot verschil of er
100.000 mensen zijn, 150.000 of 250.000. Het hele Museumplein moet
gewoon barstensvol zijn op 2 oktober!'
Je hebt nu anderhalf jaar ervaring met Balkenende II. Hoe is dat?
`Ik ben er heel dubbel over. Aan de ene kant is het een grote
opluchting na de politieke verhoudingen onder Paars, waarin sprake was
van volslagen autisme van het kabinet. Het was de stilte van het
kerkhof waarin geen enkel politiek debat plaatsvond, en dat is wel
veranderd. De kabinetsleden en ook Balkenende zijn in hun benadering
van de Kamer veel opener dan Kok ooit geweest is. Anderzijds is het
beleid natuurlijk het meest rechtse, conservatieve en zelfs
reactionaire wat we ooit gekend hebben sinds de Tweede Wereldoorlog.
Het kabinet wordt gekenmerkt door conservatisme én liberalisme. De
marktwerking gaat maar door. We hebben nu een wetsvoorstel in de Kamer
behandeld dat gaat over meer marktwerking inclusief het recht om winst
te maken voor ziekenhuizen. Tien jaar geleden zou je voor gek
versleten zijn als je zou zeggen we gaan de commercie in de
ziekenhuizen introduceren. Dit kabinet doet het.'
Heel links zit in de oppositie. Leidt dat tot nauwere banden? Ik las
laatst over een voorstel van jou voor een schaduwkabinet.
`Wat mij betreft komen PvdA, GroenLinks en SP richting de verkiezingen
met een strategisch akkoord op 25 hoofdpunten, waarmee we tegen de
mensen kunnen zeggen kies maar een van deze drie partijen maar als ze
samen de meerderheid halen, dan gaan ze minimaal dit programma
uitvoeren. Dan bied je mensen echt een alternatief en volgens mij is
daar veel behoefte aan. En dat schaduwkabinet, daarmee zouden we tegen
die tijd de mensen misschien kunnen laten zien welke figuren erbij
horen. Maar het gaat mij vooral om dat strategisch akkoord. Het
voorstel ligt in de week. Cruciaal is natuurlijk de opstelling van de
PvdA. Als die partij niet wil meedoen, dan valt het hele plan in
duigen, dan is er geen alternatief mogelijk. En hier speelt het
probleem dat de top van de PvdA-fractie alle opties wil openhouden,
zelfs een hernieuwde coalitie met de VVD niet wil uitsluiten.'
Een andere nieuwe ontwikkeling is de alternatieve begroting die de SP
voor het eerst gaat indienen. Wat is daarvan de bedoeling?
`We hadden natuurlijk altijd al een alternatieve begroting: die stond
in het verkiezingsprogramma. Maar die ging over vier jaar, en wat we
nu doen, is een begroting maken voor één jaar. Daarbij moet je dan
natuurlijk wel de aannames van het kabinet overnemen over de
economische groei, de belastinginkomsten en noem maar op. Wel, dat
hebben we gedaan, en daarbinnen zijn we toch in staat om fundamenteel
andere keuzes te maken. Bijvoorbeeld dat er 400 miljoen extra gaat
naar het onderwijs, in de zorg geïnvesteerd wordt, het openbaar
vervoer meer geld krijgt, en de economie juist gestimuleerd wordt in
plaats van ontmoedigd. Politieke tegenstanders kunnen je in
verlegenheid brengen door te vragen wat is onder de huidige
omstandigheden jullie alternatief? Die vraag kunnen we nu uitstekend
pareren.'
Van de Kamer naar de partij: welke taken stelt de SP zich de komende
tijd?
`Eén: we gaan veel informatie verschaffen: folders verspreiden,
openbare avonden houden, mensen voorlichten, noem maar op. Twee: we
gaan acties organiseren: mensen uitnodigen om zich te manifesten, zich
uit te spreken. Drie: we gaan de samenwerking zoeken waar het kan. Dus
nu het met de vakbeweging kan, met de vakbeweging. Als het kan door
het vormen van een front met GroenLinks en de PvdA, dan doen we dat.
En we blijven natuurlijk samenwerken met allerlei belangenorganisaties
die voor goede dingen staan.'
`Vier: we gaan werken aan versterking van de SP. Het potentieel voor
onze partij is heel erg groot. In de Nipo-peiling staan we op 16
zetels, en de helft van de PvdA-stemmers zegt nu: ik zou heel goed op
de SP kunnen stemmen. Dat geeft een enorme verantwoordelijkheid, daar
moeten we ons op voorbereiden. We gaan dus enorm veel investeren in
kaderopleiding. En vijf: we starten een campagne die vooroordelen over
de SP zal wegslijpen. Als jij vindt dat exhibitionistische
zelfverrijking een voorbeeld van decadentie is die wij in onze
beschaving niet willen, dan ben jij een SP'er. Als jij vindt dat
ouderen in ons land recht hebben op een fatsoenlijke
oudedagvoorziening en niet hoeven rond te rijden - zoals ik gisteren
op de radio hoorde - in een scootmobiel met reclame, dan ben jij een
SP'er. Enzovoort. Op die manier gaan we mensen uitleggen dat de SP een
partij is die de afgelopen twintig jaar bewezen heeft niet alleen
consistent te zijn, maar ook betrouwbaar. En die ook uit betrouwbare
mensen bestaat en dus een partij is die een beter Nederland vorm kan
geven.'
`Dat zijn concrete taken, maar - en dat kan niet genoeg beklemtoond
worden - uiteindelijk gaat het om wat wij met z'n allen beschaving
noemen. Die is ons gewoon tussen de vingers aan het wegglippen. Als de
huidige ontwikkeling doorzet, krijgen we een samenleving zoals de VS
zijn, dat staat voor mij als een paal boven water. We kunnen de
waardevolle Europese erfenis van beschaving alleen maar redden als we
de cultuur van wegkijken afschudden die gemeengoed is geworden onder
het neoliberalisme. Zo doorgaan kan niet zonder gevolgen blijven. Dan
is het echt óf wegkijken met z'n allen naar de filistijnen, óf
meeknokken voor een betere wereld: je inzetten voor beschaafde
verhoudingen - in de eigen omgeving, op landelijk niveau of rond zaken
die wereldwijd spelen. Dat is de essentie waar het om gaat. Spreek je
uit en doe vervolgens wat. Treed op. Spreek hard, spreek luid, en
handel lief. Dat is mijn motto.'
De echte Tribune is veel dikker en veel mooier! Wil je een jaar lang
de Tribune in huis voor slechts 9 euro?
Vul dan het aanvraagformulier in!