Samenvatting van een rede die Hans Verploeg op persoonlijke titel
onlangs hield op een werkconferentie van hoofdredacteuren en
directeuren van de regionale omroepen
Pluriformiteit in de regio
(25-09-2004)
Pluriformiteit in de regio is voor velen nog steeds nieuwsconcurrentie
tussen de regio-rtv en de regio-krant. Vandaag de dag dreigen in
sommige regio's ieder voor zich in schoonheid ten onder te gaan. Dat
is een ernstige verarming van het informatieaanbod. De controlerende
rol van de media op de regionale en lokale overheid en op andere
instellingen valt weg en wordt bij wijze van spreken hooguit vervangen
door een regionaal katern van een landelijke krant. Het journalistieke
nieuws van om de hoek dreigt uit het zicht te verdwijnen. Het afhaken
van de ontevredenen uit de locale politiek leert hoe gevaarlijk dat is
voor de deelname aan de democratische samenleving. Op langere termijn
wordt het overleven van onafhankelijke journalistiek en media -
desnoods in multimediale bedrijven - belangrijker dan het handhaven
van oppervlakkige pluriformiteit tussen niet vergelijkbare aanbieders.
Aanbieders die bovendien in een gevarenzone verkeren of er vroeg of
laat in te terecht komen: de regionale krant en de regionale omroep
met daarnaast de lokale omroep als een mager gesubsidieerde
welzijnsvoorziening .
Hoe staat de informatievoorziening er voor?
Onderzoekers verwachten - met nodige slagen om de arm - dat er
uitingsmogelijkheden in de dagelijkse regionale en lokale informatie
voorzieningen verdwijnen met alle gevolgen voor het functioneren van
de regionale en lokale samenleving. Juist de regionale en lokale media
kunnen worden gezien als onmisbaar hulpmiddel om je te oriënteren en
staande te blijven in het gewone dagelijkse leven, om in contact met
de medemens te komen, voor kennis over locale bestuurlijke en
politieke processen. Een hulpmiddel voor gemeenschapsvorming en behoud
van culturele identiteit, maar ook een middel voor ontspanning. Radio,
televisie, kranten en internet leveren hier vanuit mediaspecifieke
kenmerken dagelijks een bijdrage aan. Mede vanuit die invalshoek heeft
het Bedrijfsfonds voor de Pers deze zomer bij de staatsecretaris van
ocw een advies over het versoepelen van de cross-ownershipregeling
voor persondernemingen neergelegd.
Opvallend snel en gesteund door ez-minister Brinkhorst nam
staatsecretaris Medy van der Laan dit advies over. Vorige week kwam de
bewindsvrouwe op de jaarvergadering van de dagbladuitgevers met
nieuws: dagbladbedrijven tot 35% marktaandeel (dat zijn momenteel alle
bedrijven) mogen tot 100% omroepactiviteiten bedrijven.
Wat valt er te doen?
De ontwikkeling van de afgelopen dertig jaar, waarin de toekomst van
de regionale omroep zich bijna als vanzelfsprekend uitrolde, is
definitief voorbij. Aandacht en tijd van iedere luisteraar/kijker zal
extreem hard bevochten moeten worden. Wat valt er te doen? Verder
kosten besparen? Je verlaagt de kosten van het journalistieke
personeel één keer en staat over een paar jaar opnieuw voor een
probleem. En dan? Of als er een fiks incidenteel tekort ontstaat weer
x bezoeken aan de gedeputeerde, kleine verschuivingen en weer twee
jaar verder. Een enkele regio omroep zal fuseren met de aangrenzende
collega. Over vijf jaar met de volgende buurman?
Hopen op vrijkomende reclamegelden van inkrimpende dagbladtitels in de
regio of het eventueel wegvallen van de Ster bij de landelijke
omroepen is een evenzeer wankele basis voor toekomstig regionaal
omroepbeleid. Het is waarschijnlijk onzin is om te denken dat de krant
en of de regionale omroep zal profiteren van afschaffing van de Ster.
RTL 4 en 5 zullen dat reclamegeld naar zich toetrekken. SBS pakt dan
het restant en dan is de koek weer verdeeld. Als er dan nog wat
reclamebudget over mocht blijven is er Rupert Murdoch of John de Mol
die zich zojuist weer aankondigt.
Hoofdmoot van wel mogelijke maatregelen draaien om volgende begrippen:
- versterking van de regionale "verzuiling", maar dan van het merk, in
de regio of subregio, dorp en stad: met tv en radio, internet en
mobiele diensten, met de internetsite van het merk, onderzoek naar
samenwerking met regio of lokale kranten, nieuwsbladen en hoogwaardige
huis-aan-huisbladen
- dus concentreren op de inhoud, niet alleen gokken op de bestaande
drager
- serieuzer nemen van lokale journalistiek
- overname taken niet-professionele lokale omroepen.
Lokale/regionale content provider
De ontwikkelingen bij de mediabedrijven gaan razendsnel. Veel
regio-kranten steven af op samenvoeging en worden regionale edities
van een steeds meer regio's omvattende rompkranten of regionale
katernen van landelijke kranten . Nieuwe spelers met ervaring in radio
en televisie kopen kranten. Kranten mogen straks in omroep. De
huis-aan-huisbladen en nieuwsbladen gaan evenzeer op zoek naar nieuwe
inkomstenbronnen in de richting van lokale/regionale content provider
al of niet via internet.
Informatie als merk
`Presenteer de informatie als merk en niet meer uitsluitend geboden
aan een drager als papier of radio en ga na of er in de regio of stad
een community rond dat merk valt uit te bouwen', is het lange termijn
advies voor de regio-media .
Versterking van het merk door duidelijker aan te geven waar de
regiomedia voor staan, door daar ook strategische partners bij te
zoeken en het publiek op diverse manieren te bedienen. Niet alleen met
de radio en tv, maar ook met het huis-aan-huisblad en of regiokrant en
in ieder geval met internet. Multimediaal gericht op de regio- en
lokale community moet op de lange termijn een vanzelfsprekendheid
worden, in werkconcepten en in journalistieke arbeid. Dat lijkt de
enige mogelijkheid om de onafhankelijke informatie voorziening ook in
de regio en in dorp en stad te handhaven. Publiek er bij houden door
van uit het merk aangestuurde selectie van nieuws, informatie,
verstrooiing, mode, lifestyle, cultuur, sport etc.
Lange tocht vol hindernissen
Natuurlijk, dit scenario is niet alleen radicaal maar vergt een lange
tocht vol hindernissen. Met andere regionale en lokale partners
samengaan in een multimediale aanpak voor hoogwaardige onafhankelijke
nieuws, informatie en service verlening doe je niet eventjes. Toch
lijkt het een mogelijkheid om een stevig antwoord te kunnen bieden op
de landelijke kranten, radio en tv van landelijke publieke en
commerciële aanbieders en van nieuwe aanbieders als mobiele
telefoonproviders etc. Ook om gezamenlijk op regionaal en lokaal
niveau nieuwe digitale producten te ontwikkelen en aan te bieden om
bijvoorbeeld meer dertigers en jongeren te bereiken.
Regio-multimediale bedrijven
Mogelijk einddoel: een kruisbestuiving tussen redacties van diverse
mediadisciplines in één huis gepaard gaande met groter onderscheid in
identiteit van de nieuw te vormen multimediale bedrijven. Bedrijven
die herkenbaar zullen zijn met een merknaam die op zich weer staat
voor een herkenbare identiteit van de groep/ een bepaalde levensstijl,
een community of in de voorbeelden van Friesland, Zeeland of waar dan
ook herkenbaarheid van een specifieke eigenheid. Een dergelijke
identiteitsontwikkeling kan dan ook een onderdeel zijn van de gezonde
concurrentie die ontstaat in diverse regio's waar de landelijke media
en landelijke kranten met regionale katernen en wellicht straks eigen
tv-programma's de strijd aan gaan met de regiospelers. Dat betekent
niet dat redacties elkaar in de kolommen dagelijks verketteren, maar
de klant een alternatief bieden toegesneden op zijn smaak, beleving en
identiteit- en regiobeleving. Weer terug bij het thema: de toekomst
van de pluriformiteit in de regio. Samengevat: een pluriform aanbod
met de regio-multimediale bedrijven en wellicht uiteindelijk
multimedia regio-redacties met haarvaten in hun gebieden tegenover de
landelijke aanbieders van omroepprogramma's en kranten.
Nederlandse Vereniging van journalisten