ChristenUnie
Regeren voor later niet uitspelen tegen solidariteit nu Dinsdag 28
September 2004 - 13:16
Onderstaand opinie-artikel is in ingekorte vorm verschenen in het
Nederlands Dagblad
Naast herkenning roept het kabinetsbeleid kritiek op bij de
ChristenUnie. Als de overheid zich terugtrekt en verantwoordelijkheden
naar de samenleving verschuift, moet die samenleving wel in staat zijn
om die handschoen op te pakken. Daarom moet het kabinet de kwetsbaren
ontzien en beleid maken dat een zorgzame samenleving ondersteunt, zo
bepleiten André Rouvoet en Reinier Koppelaar.
Herkenning
Om de Nederlandse maatschappij toekomstbestendig te maken zijn
aflossing van de staatsschuld en structurele hervorming van de
verzorgingsstaat noodzakelijk. Het kabinet-Balkenende laat geen moment
onbenut om te benadrukken dat de samenleving nu pijnlijke offers moet
brengen om de problemen op de lange termijn het hoofd te bieden. De
ChristenUnie onderkent het belang van deze opgave. In ons onlangs
gepresenteerde inkomensplan Omzien naar elkaar hielden wij dan ook
evenzeer als het kabinet vast aan de noodzaak het financieringstekort
terug te dringen.
Wij herkennen ons daarnaast in hoge mate in de beweging van staat naar
samenleving die het kabinet wil maken. Het past in de christelijke
visie op verdeling van taken tussen overheid en maatschappij om de
eigen verantwoordelijkheid van burgers en maatschappelijke organisatie
te benadrukken, en de overheidsverantwoordelijkheid te begrenzen.
Mensen die daartoe in staat zijn worden geacht zelf voor hun inkomen
en welzijn te zorgen, terwijl de overheid een sociaal vangnet biedt
voor hen die daar buiten hun wil om niet toe in staat zijn. De
verzorgingsstaat zoals die na de jaren 60 is opgebouwd is in dat
opzicht wel aan een afslankingskuur toe.
Ontzien van kwetsbaren
Naast herkenning roept het kabinetsbeleid echter bij ons ook stevige
kritiek op. Dat betekent overigens niet dat we op zaterdag 2 oktober
deelnemen aan de demonstraties tegen het kabinetsbeleid. We bepalen
graag zelf onze toonzetting. Dat wil zeggen: geen oppositie tégen het
kabinet, maar vóór een christelijk-sociaal beleid. We kiezen voor een
constructief-kritische opstelling.
Vanuit christelijk-sociaal perspectief bekeken schiet de aanpak van
het kabinet namelijk op twee punten tekort: allereerst treffen de
bezuinigingsmaatregelen de meest kwetsbaren in de samenleving
onevenredig hard, terwijl de hogere inkomens relatief worden ontzien.
Dat achten wij in strijd met het principe dat de sterkste schouders de
zwaarste lasten moeten dragen. De ingrepen in de sociale zekerheid,
maar zeker ook in de gezondheidszorg hebben een opeenstapeling van
lastenverzwaringen tot gevolg voor ouderen, chronisch zieken en
gehandicapten. Hoe zwaar die lasten drukken bleek vorig jaar toen de
minister van Sociale Zaken na lang aandringen van de Kamer
gedetailleerde koopkrachtgegevens aanleverde. Veel mensen rond het
minimum bleken er niet 1%, maar gemiddeld 4% op achteruit te gaan, met
uitschieters tot 8%. Recent kwamen signalen in de publiciteit dat
mensen soms geld moeten lenen om de eigen bijdrage in de thuiszorg te
kunnen betalen. Dit is niet acceptabel, maar ook niet nodig: een
andere verdeling van de lasten kan voorkomen dat kwetsbare groepen op
deze manier aan de kant komen te staan. Wij denken ook dat de weg die
het kabinet voorstaat om de inkomensgevolgen achteraf te repareren via
de bijzondere bijstand en de belastingteruggave te ingewikkeld is.
Veel mensen zullen hiervan geen gebruik maken door de complexiteit van
de regelingen, of doordat deze regelingen hoge drempels hebben. De
ChristenUnie stelt daarom voor om de koninklijke weg te bewandelen
door specifiek voor chronisch zieken en gehandicapten de vergoeding
van zelfzorgmedicijnen en fysiotherapie weer op te nemen in het
verzekerde pakket, de regeling voor zittend ziekenvervoer te verruimen
en de eigen bijdrage voor de thuiszorg te halveren.
Omzien naar elkaar
Het kabinet stuurt aan op een maatschappij waarin zelfredzaamheid
voorop staat. In het beleid krijgt de term eigen verantwoordelijkheid
helaas teveel een liberale klank: iedereen moet zelf maar gaan betalen
voor zijn individuele zorg en zijn individuele oude dag. In de
christelijk-sociale traditie betekent het dragen van
verantwoordelijkheid echter meer dan ieder voor zich: het slaat er ook
op dat mensen verantwoordelijkheid nemen voor elkáár, dat mensen
onderling zorg dragen, dat ze omzien naar elkaar.
In onze ogen dreigt het kabinet met zijn invulling van eigen
verantwoordelijkheid aan te sturen op een maatschappij, waarin mensen
wel worden gestimuleerd om zich te bekommeren om hun individuele
oudedagsvoorziening, hun individuele zelfontplooiing en de inrichting
van hun leven naar hun individuele wens, maar niet zozeer om de zorg
voor de naaste. De huidige opzet van de levensloopregeling lijkt voor
dat laatste bijvoorbeeld weinig ruimte voor te bieden, en lijkt alleen
toegankelijk voor hogere inkomensgroepen.
Bovendien stelt het kabinet tegenstrijdige eisen: enerzijds wordt
iedereen aangespoord om aan het werk te gaan en zo bij te dragen aan
de belastingopbrengst, anderzijds wordt in de kabinetsvoornemens
uitgegaan van een groeiende inzet van mantelzorg en
vrijwilligersinzet. Zo zal er als de nieuwe Wet Maatschappelijke
Ondersteuning er komt, een groter beroep worden gedaan op zorg door
verwanten en vrienden alvorens iemand aanspraak maakt op vergoeding
van persoonlijke verpleging en ondersteuning. Dit brengt de
samenleving in een spagaat. Daarom heeft de ChristenUnie een voorstel
gedaan in de fiscale sfeer, die ertoe leidt dat de combinatie van zorg
en arbeid niet automatisch in het voordeel uitvalt van arbeid. Wij
hebben het kabinet vorig jaar al bekritiseerd dat tweeverdieners er
veel meer op vooruit gingen dan alleenverdieners. De ChristenUnie
stelt de combinatiekorting nieuwe stijl voor, waarbij de korting om
arbeid en zorg te combineren alleen wordt uitgekeerd wanneer in een
huishouden niet meer dan 56 uur wordt gewerkt. Voorzover (jonge)
gezinnen door minder te werken in de financiële problemen zouden komen
doen wij ook voorstellen om de kinderbijslag te verhogen, de
kinderopvanggelden om te zetten in een kindgebonden budget dat ook
wordt uitgekeerd wanneer de kinderen thuis of in de informele opvang
worden verzorgd. Omdat koophuizen voor jonge gezinnen vaak extra
moeilijk te betalen zijn stellen wij bovendien een maandelijkse
korting op de woonlasten voor starters op de woningmarkt van maximaal
166 euro voor. Dit samenstel van maatregelen maakt een meer ontspannen
gezinsleven mogelijk.
Solidariteit
Als het aan de ChristenUnie ligt komen we niet in een samenleving
terecht waarin je het wél redt als je gezond en goed opgeleid bent,
een massa vrienden en een goed inkomen hebt, maar waarin je aan de
kant staat als je met je gezondheid tobt, als je moeite hebt het tempo
van de maatschappij bij te houden, en als je steeds meer op jezelf
bent aangewezen. Wij bepleiten een zorgzame samenleving, geen ieder
voor zich-maatschappij.
De sanering van de verzorgingsstaat, meer eigen verantwoordelijkheid
is nodig met het oog op de toekomst. Die koers verdient onze steun.
Maar als minister Brinkhorst stelt: Wij regeren voor de volgende
generatie, wordt de solidariteit van straks uitgespeeld tegen de
solidariteit van nú. Door de essentiële solidariteit met de meest
kwetsbaren nú overeind te houden en de samenleving meer tijd en
mogelijkheden te geven zich aan te passen aan de nieuwe situatie
stráks, kan het kabinet het vertrouwen winnen dat nodig is om van alle
burgers te vragen mee te bouwen aan een zorgzame samenleving. Zij
moeten immers het gat vullen dat de afslanking van de verzorgingsstaat
achterlaat.
De auteurs zijn fractievoorzitter, respectievelijk beleidsmedewerker
van de ChristenUnie in de Tweede Kamer
---