Informatie voor de pers. Vrije Universiteit Amsterdam.
20/09/2004
---
Internationaal congres over vreemdelingenrecht: ´Gendered Borders´
Migrantenvrouwen: ondernemend of onderdrukt?
Bij de vormgeving en harmonisering van het Europese vreemdelingenrecht
wordt te veel uitgegaan van migrantenvrouwen als willoze slachtoffers.
De repressieve maatregelen van Europa, bedoeld om deze ´slachtoffers´
te beschermen, hebben onbedoeld negatieve effecten, want Europa
ontkent of marginaliseert zo het vermogen en het recht van deze
vrouwen om zelf, vanuit economische of politieke motieven, voor
migratie te kiezen. Bovendien wordt het politieke debat gedomineerd
door angst voor ´vreemde´ culturen, waarmee de migranten in het
algemeen als ongeciviliseerde ´outsiders´ worden neergezet en hun
bewegings- en handelingsvrijheid nog meer in de knel dreigt te komen.
Dit stelt de Indiase rechtsgeleerde Ratna Kapur, een van de
hoofdspreeksters op het congres Gendered Borders dat de afdeling
Migratierecht van de Vrije Universiteit Amsterdam organiseert van 30
september tot 2 oktober. Het congres moet nieuwe perspectieven openen
op de positie van vrouwen in het vreemdelingenrecht. Een andere
hoofdspreekster is de vermaarde juriste/aciviste Jacqueline Bhabha
verbonden aan Harvard University. Bhabha zal er tijdens het congres op
wijzen dat migrantenvrouwen er ook juist baat bij kunnen hebben om als
slachtoffer te worden afgebeeld als ze daarmee sympathie winnen en op
grond daarvan recht op verblijf krijgen, bijvoorbeeld.
Lange tijd gingen discussies over migratie impliciet over mannen
mannen uit verre oorden die naar het rijke westen waren gekomen op
zoek naar werk, of die in opstand waren gekomen tegen repressieve
regimes en toevlucht zochten. De laatste jaren staan juist
migrantenvrouwen in de brandpunt van de belangstelling. Maar nu niet
als avontuurlijke werknemers of zelfbewuste burgers, maar vooral als
slachtoffers: slachtoffers van vrouwenhandel; van huiselijk geweld;
van uithuwelijkende ouders; van de Islam.
Publieke discussies en politieke voorstellen ter verbetering van de
positie van migrantenvrouwen gaan allemaal in de richting van
repressie: hardere maatregelen tegen vrouwenhandel; het ontmoedigen
van huwelijksmigratie; meer controle op Islamitische instellingen;
aparte strafbepalingen tegen eerwraak en gedwongen huwelijken; het
verbieden van hoofddoekjes. Repressieve maatregelen zullen deze
vrouwen niet beschermen, zegt Ratna Kapur, maar hun handelingsvrijheid
nog verder inperken: "Vrouwen zullen nog meer kosten moeten maken en
gevaren moeten trotseren om grenzen te kunnen overschrijden. Die
vrouwen die daar wel in slagen zullen vervolgens de clandestiniteit in
moeten duiken, willen zij kunnen blijven. Vrouwen die legaal
verblijven worden alsnog beperkt in hun vrijheid van partnerkeuze en
ga zo maar door."
Kapur mag dan heel stellig zijn over wat zij de ´victim trap´ noemt,
collega-wetenschappers en ook vrouwenactivisten zijn er nog niet uit
met welke benadering - ´ondernemend´ of ´onderdrukt´ - de
migrantenvrouw nu beter af is. Sarah van Walsum van de afdeling
Migratierecht van de VU: "Binnen de vrouwenbeweging is sprake van een
voortdurende richtingenstrijd. Dat is jammer want zo houdt zij weinig
energie over om politieke besluitvormingsprocessen te beïnvloeden. Dit
congres biedt een kans om de prioriteiten van migrantenvrouwen nu eens
duidelijk op een rijtje te krijgen."
Over Ratna Kapur
Ratna Kapur is hoofd van een feministisch onderzoekscentrum in Nieuw
Delhi, docent internationaal recht aan de New York University School
of Law en verricht momenteel onderzoek op uitnodiging van de
International Institute for Graduate Studies in Genève.
Over Jacqueline Bhabha
Jacqueline Bhabha is docent Rechten van de mens en asielrecht aan de
Harvard Law School en uitvoerend hoofd (executive director) van de
University Committee on Human Rights Studies van Harvard University.
In het verleden heeft zij als advocaat gepleit voor het Europese Hof
voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. Tijdens het congres zal
zij onder meer ingaan op de spanning tussen de economische drijfveren
achter arbeidsmigratie door vrouwen zowel in de Derde Wereld als in de
meer welvarende landen en de politieke afkeer tegen migratie in het
algemeen.
Vrije Universiteit Amsterdam