EERSTE KAMER
Senaat voor vaste boekenprijs
Alleen de VVD-fractie in de Eerste Kamer heeft zich op dinsdag 12
oktober uitgesproken tegen het initiatiefvoorstel om de vaste
boekenprijs in Nederland in een andere vorm dan tot nu toe na 1
januari 2005 te handhaven. Het voorstel van de Tweede-Kamerleden Boris
Dittrich (D66), Femke Halsema (GroenLinks) en Jeltje van Nieuwenhoven
(PvdA) werd gesteund door de fracties van CDA, PvdA, GroenLinks, SP,
D66, CU, SGP en OSF. De VVD vindt de wet onuitvoerbaar.
Al een eeuw bestaan in Nederland prijsafspraken over boeken en
muziekuitgaven. Het gaat om privaatrechtelijke afspraken tussen
uitgevers en boekverkopers. Zij kregen daarvoor van de overheid
ontheffing van het verbod op verticale prijsafspraken. Het doel van
deze afspraken was en is: het beschermen en bevorderen van een
gevarieerd aanbod van boeken en muziekuitgaven. Winsten op goedlopende
producten zouden worden gebruikt om minder populaire uitgaven toch op
de markt te kunnen brengen.
De ontheffingen gelden tot 31 december 2004. Het is onzeker of op
grond van de in 1998 ingevoerde Mededingingswet per 1 januari 2005
weer ontheffing op het verbod op verticale prijsafspraken zou worden
verleend door de overheid. Ook is onzeker of ontheffingen binnen de
Europese regelgeving gehandhaafd kunnen worden. De vraag of de
Europese Commissie een vaste boekenprijs in Nederland vanaf 2005
accepteert speelde tijdens het debat in de senaat ook een rol. De
PvdA-er Jurgens stelde zich op het standpunt dat men zich in Nederland
tegenover de Europese Unie weerbaarder moet opstellen. 'Niet afwachten
wat Europa ervan vindt', zei Jurgens, 'maar zelf bepalen of iets
wenselijk en mogelijk is'.
Deze onzekerheden waren voor de initiatiefnemers Dittrich en Halsema
reden met een initiefvoorstel te komen om de vaste prijzen voor boeken
en muziekuitgaven voortaan wettelijk te regelen. Bij dit initiatief
heeft namens de PvdA Van Nieuwenhoven zich aangesloten.
Woordvoerder mevrouw Van den Broek-Laman Trip van de VVD-fractie in de
Eerste Kamer zei dat de liberalen het wetsvoorstel afwijzen, omdat het
niet aan de strengere criteria voldoet waar de Eerste Kamer zelf zich
onlangs achter schaarde. Het voorstel zou in zijn effecten niet
meetbaar zijn en evenmin realiseerbaar. Dat niet meetbaar is of de
vaste boekenprijs inderdaad leidt tot meer aanbod van verschillende
boeken heeft volgens mevrouw Van den Broek-Laman Trip onlangs het
Sociaal en Cultureel Planbureau vastgesteld in de nota Boek en markt.
Volgens het SCP zou de vaste boekenprijs zelfs potentiële kopers
afschrikken. De VVD acht de wet bovendien niet realiseerbaar, omdat in
België geen vaste boekenprijs geldt. De liberalen voorzien dat
Nederlanders in Vlaanderen boeken goedkoper kunnen krijgen dan in
Nederland.
Volgens Dittrich, Halsema en Van Nieuwenhoven heeft het loslaten van
de vaste boekenprijs in landen als Engeland en Zweden tot verschraling
van het aanbod en het verdwijnen van (kleinere) boekhandels geleid. De
VVD is het overigens wel eens met het doel van de initiatiefnemers,
maar in liberale ogen is het wetsvoorstel 'meer idealistisch, dan
realistisch'. Een vrije boekenmarkt zou tot meer lezers kunnen
leiden.
GroenLinks-woordvoerder Van der Lans zei dat zijn fractie het voorstel
'met overtuiging' steunt, maar hij lanceerde toch een reeks
contra-indicaties waaruit zou kunnen worden afgeleid dat het
instrument 'vaste boekenprijs' niet per definitie leidt tot een
gevarieerder aanbod. Van der Lans zei op basis van een eigen onderzoek
bij vijf kleinere uitgeverijen dat de laatste tien jaar 'achter de
façade van de vaste boekenprijs, zich grote veranderingen hebben
voltrokken. Sleutelwoord daarbij is 'kwantumkorting': hoe meer boeken
men van een titel afneemt hoe groter de korting. Van der Lans: 'Dit
betekent dat de vaste boekenprijs grote boekhandelaren meer winst
oplevert'. De GroenLinkser vreesde dat de wet onvoldoende
mogelijkheden biedt om deze grotere winsten ook daadwerkelijk te laten
inzetten voor het op de markt brengen van boeken die het minder goed
doen bij een groot publiek.
PvdA-woordvoerder Jurgens (oud-voorzitter van de NOS) trok een
vergelijking met de publieke omroep. Hij hekelde de passieve rol van
de overheid destijds bij de komst van reclame-boodschappen als gevolg
waarvan de commerciele omroep vaste voet aan de grond heeft gekregen.
Ook nu weer laat de overheid het afweten, oordeelde Jurgens. Hij prees
daarom de iniatiefnemers die het bevorderen van de leescultuur tot een
publiek belang verheffen.
Van Middelkoop (CU/SGP) haalde een tekst aan van de schrijver Godfried
Bomans over een honderdjarige. Van Middelkoop: 'De vaste boekenprijs
is een eeuw oud, maar er mankeert niets aan. Houden zo'.
D66-er Schouw sprak ook namens de Onafhankelijke Senaatsfractie,
waarin de Friese Nationale Partij is vertegenwoordigd, en wees erop
dat ook boeken in de Friese taal (de tweede rijkstaal in Nederland)
onder de vaste prijs vallen, hetgeen een zegen is gebleken. 'Nederland
is een boekenland' zei Schouw. Net als GroenLinks had ook de SP enige
bedenkingen. Woordvoerder Van Raak wees erop dat schrijvers maar
mondjesmaat van de vaste boekenprijs profiteren en dat het vooral de
grote uitgeverijen zijn die er baat bij hebben. Met de CDA-er Woldring
stelde Van Raak de prijs van schoolboeken aan de orde. Deze vallen
niet onder de wet vaste boekenprijzen.
Woldring vroeg aan staatssecretaris Van der Laan om overleg met
minister Van der Hoeven van Onderwijs die eerder al heeft
aangekondigd, dat zij de schoolkosten, waaronder de kosten van
schoolboeken, elke twee jaar tegen het licht zal houden. 'Hoe verhoudt
zich dit tot de toezegging van de initiatiefnemers dat bij de
evaluatie van de wet vaste boekenprijzen ook de prijs van schoolboeken
kan worden betrokken?' vroeg de CDA-senator. Van Raak wees erop dat
een vrije markt voor schoolboeken alleen zin heeft als er concurrentie
is en die is er niet.
13 okt 04 15:15